Niskie ciśnienie tętnicze. Czy zawsze jest pożądane?
Co to jest hipotonia i czy należy z nią walczyć?
Ciśnienie krwi jest jednym z trzech podstawowych parametrów życiowych, które bardzo dokładnie określają nasz stan zdrowia. Badanie ciśnienia krwi (w domu lub u lekarza) mierzy, jak duży nacisk wywierany jest na ściany tętnic podczas bicia serca (ciśnienie skurczowe) i podczas spoczynku (ciśnienie rozkurczowe). Wartość ciśnienia krwi jest przedstawiana jako ciśnienie systoliczne w górnej wartosci i diastoliczne w niższej.
Hipotonią nazywamy stan, w którym ciśnienie krwi nie przekracza wartości 90 mm/Hg dla systolicznego oraz 60 mm/Hg dla diastolicznego. Co ciekawe, o ile niektóre osoby przy nawet najmniejszych wahaniach ciśnienia już czują się słabo, inni nadal utrzymują wysoki poziom energii. Jedni odczują hipotensję dotkliwie, a inni nawet jej nie zauważą. Niekiedy, jednak, niskie ciśnienie może stanowić stan zagrażający zdrowiu oraz życiu i warto wiedzieć, jak się w takich przypadkach ratować.
Hipotonia – objawy
Podobnie jak zbyt wysokie ciśnienie, tak hipotensja może dawać bardzo konkretne, utrudniające codzienne funkcjonowanie objawy:
- zawroty głowy i omdlenia
- zaburzenia widzenia
- problemy z koncentracją, zmęczenie
- światłowstręt
- nudności, a nieraz i wymioty
- odwodnienie
- mniejsza ilość minerałów i składników odżywczych oznacza mniejszą objętość krwi i tym samym niższe ciśnienie
- choroby serca
- np. bradykardia, problemy z zastawką, zawał czy niewydolność serca
- choroby tarczycy i cukrzyca
- cukrzyca z czasem uszkadza zakończenia nerwowe i komórki pozwalające na regulację ciśnienia krwi.
- ryzyka upadku
- udaru mózgu, jeśli jest on długotrwale i często pozbawiany składników odżywczych w wyniku niedociśnienia
- chorób układu krążenia.
- dezorientację
- wilgotną, zimną skórę
- szybki i płytki oddech
- bladość skóry
- słaby, szybki puls.
- uwarunkowania genetycznego – często dziedziczymy je po rodzicach, tak jak nadciśnienie
- odwodnienia – gdy gospodarka elektrolitowa jest zaburzona, a wody w organizmie tak mało, że krew zmniejsza swoją objętość
- działaniem niektórych leków, w tym leków na nadciśnienie zastosowanych w nieprawidłowej dawce
- niektórych, nieraz poważnych, schorzeń.
- Ograniczenie przetworzonych i prostych cukrów
- ich szybkie trawienie powoduje nagły wzrost i spadek glukozy, a więc i ciśnienia.
- Zmniejszenie porcji
- jedzenie mniejszych ale częstszych porcji może mieć ten sam efekt i działać na tej samej zasadzie, co punkt wyżej.
- Uzupełnienie witamin z grupy B
- w szczególności witaminy B12 i kwasu foliowego. Ich niedobory prowadzą m.in. do anemii oraz spadku ciśnienia. Aby zapewnić sobie jak najlepsze rezultaty, możemy wybrać aktywne formy witamin: metylokobalaminę, hydroksykobalaminę i metylfolian wapnia.
- Spożycie kofeiny
- kofeina podnosi ciśnienie, pod warunkiem, że nie spożywamy jej w nadmiarze. Organizm może bowiem wytworzyć sobie na nią odporność, jeśli mamy jej za dużo w codziennej diecie. Wybierajmy również dobrej jakości herbatę i kawę, a nie przesłodzone energetyki. Alternatywnie można zastosować pastylki lub krople z kofeiną bądź popularne kofeinowe cukierki, o ile lekarz nie widzi przeciwwskazań.
- Spożycie dużej ilości wody
- jako że woda zwiększa objętość krwi, może nam pomóc w miarę szybko i skutecznie naturalnie podnieść ciśnienie. Wybór wody zależy od naszych warunków zdrowotnych i leków, które przyjmujemy na co dzień.
- Spożycie soli
- tak, sól pomoże nam podnieść ciśnienie. Jednak zamiast sypać ją w nadmiarze do naszych potraw, wybierajmy produkty, które już są bogate w sól, a przy tym jak najmniej przetworzone i wnoszące wartości odżywcze do naszej diety: nabiał, ryby w puszkach, pikle czy oliwki.
U niektórych spadki ciśnienia są na tyle uciążliwe, że nie pozwalają wykonywać codziennych czynności, pracować czy opiekować podopiecznymi. U innych, są one niemal niewyczuwalne.
Niskie ciśnienie a ból głowy
Uważa się, że niskie ciśnienie jest prawidłowe, dopóki nie daje objawów i pozwala żyć normalnie. Jeśli ich ciśnienie zmienia się w jedną lub drugą stronę, mogą je odczuwać bardzo silnie, aczkolwiek nie musi to świadczyć o poważniejszych zaburzeniach zdrowotnych.
Natomiast nagłe spadki ciśnienia u tych, którzy mają je prawidłowe lub za wysokie, będą wywoływały dość mocno odczuwalne symptomy, z niekontrolowanym zmęczeniem włącznie. Jeśli tego typu epizody się powtarzają, jest to powód, aby zapisać się do lekarza pierwszego kontaktu. Nagłe skoki ciśnienia w jedną ani drugą stronę nie są bowiem pożądanym objawem.
Niskie ciśnienie a zawroty głowy
Zawroty głowy są typowym dla niedociśnienia objawem, pojawiającym się u większości osób cierpiących na nagłe jego spadki. Pojawia się szczególnie często przy ortostatycznym niedociśnieniu i wynika z… grawitacji. Kiedy zmieniamy pozycję z leżącej lub siedzącej na stojącą w zbyt gwałtowny sposób, krew gromadzi się nadmiernie w dolnej części ciała. Trwa to chwilę i mija, ale zdąży wywołać u nas zawroty głowy. Mniej krwi płynie w swoim stałym tempie do serca, więc naczynia krwionośne się kurczą, a ciśnienie nagle spada.
Baroreceptory znajdujące się w pobliżu serca i w naczyniach krwionośnych szyjnych odbierają sygnał o niższym ciśnieniu i wysyłają go dalej do mózgu. Serce znowu zaczyna szybciej bić, dzięki czemu naczynia na powrót się rozszerzają i ciśnienie wraca do normy. Stan niedociśnienia ortostatycznego przy zmianie pozycji trwa krótko, ale trzeba uważać, aby w tym czasie nie upaść i nie zrobić sobie krzywdy.
Zawroty głowy wywołane niskim ciśnieniem krwi mogą być niekiedy oznaką pewnych nieprawidłowości zachodzących w organizmie, szczególnie, jeśli się powtarza. Mogą to być:
Przewlekłe lub nasilające się niedociśnienie ortostatyczne może prowadzić do konsekwencji zdrowotnych:
Bardzo niskie ciśnienie
Wielu ludzi ma naturalnie niskie ciśnienie i w takim stanie najlepiej funkcjonuje. Wzrost ciśnienia do tego, który uznajemy za prawidłowy może być u nich odczuwalny jako za wysoki, ale nie będzie generalnie wywoływać wielkich konsekwencji dla zdrowia poza zmianą samopoczucia. Czym innym jednak jest bardzo lub skrajnie niskie ciśnienie. Jeśli będzie się ono przedłużało, może prowadzić do wstrząsu, który objawia się poprzez:
Wstrząs jest stanem zagrażającym zdrowiu, ponieważ prowadzi do zmniejszenia przepływu krwi. Razem z krwią transportowany jest tlen oraz składniki odżywcze, w tym glukoza, co znaczy, że przy niewystarczającym przepływie będą one stopniowo stawały się niedotlenione i niedożywione. Stan ten nazywamy hipoksją. Przy objawach wstrząsu należy jak najszybciej skonsultować się z lekarzem.
Niskie ciśnienie – przyczyny
Niskie ciśnienie może wynikać z całego spektrum przyczyn:
Niskie ciśnienie rano, czyli hipotonia ortostatyczna (posturalna)
Nagły spadek ciśnienia po podniesieniu się z pozycji leżącej lub siedzącej. Występuje szczególnie po długotrwałym odpoczynku lub w przypadku odwodnienia. Zdarza się również w ciąży i bywa wywołane przez leki.
Objawami są w szczególności zawroty głowy, uczucie utraty równowagi, poczucie rychłego omdlenia.
Hipotonia poposiłkowa
Pojawia się między jedną a drugą godziną po posiłku, szczególnie obfitym. Ujawnia się przede wszystkim u osób starszych, które jedzą rzadziej, ale więcej. Wynika najprawdopodobniej z natężenia składników odżywczych, szczególnie węglowodanów prostych, które sprawiają, że glukoza szybko rośnie, a potem równie prędko spada.
Niskie ciśnienie neuronalne
Występuje po długotrwałym okresie stania w jednej pozycji, zdarza się szczególnie u młodych dorosłych oraz dzieci. Aby go uniknąć, zaleca się, aby podczas stania w kolejce czy innej okazji niepozwalającej na odpoczynek, zrobić chociaż kilka kroków raz na jakiś czas.
Atrofia wieloukładowa z niedociśnieniem ortostatycznym
W rzadkich przypadkach zaburzenia pracy układu nerwowego mogą wywoływać szereg konsekwencji zdrowotnych, w tym również niedociśnienie. Zdarza się nieraz u osób, którym ciśnienie skacze podczas odpoczynku, np. leżenia.
Niskie ciśnienie a wysokie tętno
Przyjęło się, że niskie ciśnienie oznacza również niski puls. W końcu jeżeli krwi jest mniej i z mniejszym naciskiem pracują tętnice oraz żyły, to serce nie powinno pracować nadmiarowo. A może być zupełnie odwrotnie i nie zawsze jest to dobra informacja dla osób, które takiego stanu rzeczy doświadczają.
Za wysokie tętno uznaje się wartość powyżej 100 uderzeń na minutę. W połączeniu z niskim ciśnieniem tętniczym może występować np. po treningu, gdy serce szybciej pompuje krew, aby dostarczyć jak najwięcej tlenu i składników odżywczych do mięśni i tkanek. W przypadku, gdy trenujemy zbyt intensywnie na nasze możliwości czy też nie oddychamy prawidłowo, ilość tlenu we krwi będzie znacząco niższa. Nie nawadniając się odpowiednio w trakcie i po treningu również może prowadzić do spadku ciśnienia.
Niskie ciśnienie z wysokim pulsem może też wystąpić podczas wstawania. Jeśli robimy to zbyt szybko, serce natychmiast otrzyma sygnał do bardziej wytężonej pracy, zacznie więc ono bardziej tę krew pompować. Rzecz w tym, że grawitacja również działa po swojemu i w jej wyniku, krew „opada” zgodnie z jej kierunkiem. Skutkuje to zwężeniem naczyń i zwiększeniem częstotliwości kurczenia serca, a więc: niższym ciśnieniem i wyższym pulsem. Stan ten jednak szybko mija, gdy „przyzwyczajamy się” do nowej pozycji ciała.
Kiedy niskie ciśnienie i wysoki puls mogą być dla nas niebezpieczne? Objawy te mogą być spowodowane przez: długotrwałe niedobory składników odżywczych, choroby serca, choroby endokrynologiczne, jak niedoczynność tarczycy czy choroba Addisona, nadużywanie alkoholu, reakcje alergiczne, infekcje o dużym nasileniu, odwodnienie czy stosowanie niektórych leków. Do leków, które mogą tego typu objawy wywoływać należą diuretyki, beta-blokery, leki stosowane w chorobie Parkinsona, niektóre środki przeciwdepresyjne, leki na zaburzenia erekcji i narkotyczne.
Do szczególnie niebezpiecznych dla zdrowia i życia stanów, w których występuje niskie ciśnienie i wysoki puls należy wstrząs.
Co jeść przy niskim ciśnieniu?
Uważa się, że przy nadciśnieniu niewskazane jest spożycie zbyt dużej ilości sodu. Osoby leczące się na hipertensję powinny odpowiednio zmodyfikować swoją dietę oraz unikać posiłków, które mogą ciśnienie podnosić. Czy więc przy hipotonii należy spożywać soli więcej?
Możemy wprowadzić kilka dietetycznych zmian do swojego codziennego jadłospisu, jeśli chcemy w naturalny sposób poradzić sobie z niedociśnieniem. Należą do nich:
Niskie ciśnienie u osób starszych
Wiele osób starszych cierpi na nadciśnienie i otrzymuje na nie odpowiednie leczenie. Niedociśnienie natomiast może być u nich nieco trudniejsze do leczenia, bo nastręcza sporo trudności w poprawnym zdiagnozowaniu.
U osób starszych ostre, czyli czasowe niedociśnienie ortostatyczne może być wtórnym objawem przyjmowania niektórych leków, odwodnienia czy utraty krwi, ale i niewydolności nadnerczy. Jeśli jest przewlekłe, może wynikać z dysfunkcji układu autonomicznego nerwowego czy zaburzeń mechanizmów regulacji ciśnienia krwi. Przy diagnozie niedociśnienia nie wystarczy je zmierzyć, ale trzeba tez zebrać bardzo dokładny wywiad obejmujący wyczerpujące informacje o dolegliwościach i objawach z uwzględnieniem pory dnia, nawyków czy codziennej rutyny oraz rodzaju spożywanych posiłków.
Niskie ciśnienie krwi w ciąży
W ciąży lekarze zwracają uwagę przede wszystkim na skoki ciśnienia do góry. Nadciśnienie ciążowe jest niebezpiecznym dla mamy i dziecka stanem, dlatego tak skrupulatnie się je monitoruje. Co jednak, gdy ciśnienie jest zbyt niskie?
To zależy. Niedociśnienie w mniejszym lub większym stopniu pojawia się u kobiet w pierwszym i częściowo drugim trymestrze. Dopóki nie dochodzi do niebezpiecznej wartości, nie powinno być ono powodem do obaw. Pod warunkiem, że objawy z nim związane nie stanowią ryzyka dla zdrowia i życia mamy.
Typowymi objawami niedociśnienia w ciąży jest ciągła senność, nadmierne zmęczenie, uczucie słabości mięśni, omdlenia, dezorientacja czy problemy z widzeniem. Jeśli pojawiają się sporadycznie i nie prowadzą do upadków, utraty równowagi czy trudności w procesach myślowych, można spokojnie przeczekać, aż ciśnienie się ustabilizuje lub spróbować domowych sposobów na delikatne go podniesienie. Jeśli jednak zauważamy, że niedociśnienie może stanowić poprzez swoje objawy pewne zagrożenie dla mamy i dziecka, warto omówić tę kwestię z lekarzem. Być może zwolnienie lekarskie na tydzień lub dwa bądź praca w bezpiecznych warunkach domowych pozwoli przyszłej mamie dojść do siebie.
Jak podnieść ciśnienie w ciąży?
Na pewno nie chcemy i nie jest naszym celem podnoszenie ciśnienia do niebezpiecznego poziomu i wywołanie hipertensji. W podniesieniu ciśnienia ciążowego chodzi raczej o to, aby ciężarna w ogóle mogła normalnie funkcjonować i korzystać z dnia, pracować, zajmować się swoimi starszymi dziećmi czy po prostu korzystać z życia.
Jeżeli odczuwamy, że niskie ciśnienie krwi pojawia się po zmianach postawy, spróbujmy delikatniej wstawać, siadać czy się odwracać. Szczególnie, jeśli wstajemy z łóżka po długotrwałym odpoczynku, delikatna zmiana pozycji ciała może zminimalizować nagłe spadki ciśnienia.
Woda mineralna może pomóc nam delikatnie ciśnienie podnieść. Zwiększa ona bowiem objętość krwi, a tym samym samo ciśnienie. Pamiętajmy jednak, aby w ciąży unikać wody wysokomineralizowanej, a pożywiać się tą średniomineralizowaną. To samo dotyczy ilości soli w diecie. W okresie ciąży zbyt duża jej ilość może prowadzić do zaburzeń elektrolitowych i zatrzymania wody, dlatego dodatkowe dosalanie posiłków nie jest zalecane.
Kawa w ciąży nie jest niewskazana, należy jednak trzymać się wytycznych dotyczących ilości spożytej w ciągu dnia kofeiny.
Czy niskie ciśnienie stanowi zagrożenie dla płodu w takim samym stopniu co nadciśnienie? Tego niestety nie wiadomo, ponieważ do problemów na tle rozwojowym czy komplikacji okołoporodowych przyczynia się mnóstwo różnych zmiennych. Istnieją co prawda badania, które sugerują, że przewlekle niskie ciśnienie może być niekorzystne dla dziecka, ale nadal brak na to definitywnych dowodów naukowych.
Tworzymy zespół ekspertów i pasjonatów tematyki zdrowotnej, dietetycznej i kosmetologicznej. W pisaniu opieramy się na aktualnej wiedzy medycznej, zaleceniach i badaniach naukowych. Przede wszystkim, nie ustajemy w edukowaniu się, aby dostarczyć naszym Czytelnikom jak najszersze i najaktualniejsze informacje z zakresu zdrowia i urody.
