Szczepionka na raka – czy już powstała?

Zapobieganie chorobom nowotworowym jest z pewnością jednym z najbardziej poważnych problemów świata medycyny. Nowotwory, szczególnie złośliwe, zbierają żniwo wśród pacjentów w każdym wieku, rasy oraz narodowości. Nic dziwnego, że prace nad szczepionką nie ustają.

Szczepionka przeciwwirusowa w walce z nowotworem

HPV

Jak dotąd naukowcy poradzili sobie w tym względzie z jednym rodzajem nowotworu, wywoływanego przez wirusa brodawczaka ludzkiego, czyli HPV. Wywołuje on raka szyjki macicy, gardła, przełyku, przenoszony jest zaś drogą płciową. Wielu ludzi jest jego nosicielem i nie wywołuje on u nich objawów chorobowych. U innych – może być śmiertelny. W krajach, które nie wprowadziły szczepień obowiązkowych przeciw wirusowi HPV odnotowuje się wzrost zachorowań, natomiast tam, gdzie należy on do obowiązkowego kalendarza – spadek. Tak jest np. w Australii. Przyczyną wzrostu zachorowań na raka wywołanego HPV upatruje się we wciąż niewielkim poziomie edukacji seksualnej oraz zmianie zachowań seksualnych na swobodniejsze.

Szczepionka przeciw HPV jest skuteczna i można ją zastosować również po rozpoczęciu współżycia płciowego. Niektóre samorządy w Polsce wprowadziły programy szczepień finansowanych ze środków publicznych dla dziewcząt i chłopców w wieku nastoletnim.

HBV

Oceniono, że ponad połowa zachorowań na raka wątroby ma swoją przyczynę w zakażeniu wirusem zapalenia wątroby typu B i C. Obecnie wszystkie urodzone w Polsce noworodki otrzymują tuż po porodzie, jeszcze w szpitalu, szczepionkę na wirusowe zapalenie wątroby typu B i jest to immunizacja obowiązkowa. Podobnie jest w niemal 180 krajach świata. Szczepionka ta chroni nie tylko przed zachorowaniem na schorzenia wywołane przez HBV, w tym nowotwór wątroby, ale i przed nosicielstwem go, dzięki czemu drastycznie spada transmisja wirusa.

Szczepienia nie uprawniają jednak do nieostrożnego stosowania zasad higieny, braku ostrożności w prowadzeniu życia płciowego oraz dzielenia się igłami, szczególnie w krajach, w których wirusy te są powszechne. Należy również pamiętać o prowadzeniu ogólnie higienicznego trybu życia, w tym unikaniu nadmiernych ilości alkoholu (który dla wątroby jest toksyczny), papierosów oraz niezdrowej, wysoko przetworzonej żywności. Te kwestie, razem z aspektami genetycznymi odpowiadają za resztę zachorowań na raka wątroby.

Szczepionka na raka – kiedy powstanie?

Prace nieustannie trwają, ale ostatnie wyniki badań są niezwykle obiecujące. Naukowcy z Bostonu stworzyli preparat, który potrafi wychwycić komórki guza nowotworowego i go zniszczyć, jednocześnie chroniąc przed jego nawrotem. Może on więc służyć zarówno jako szczepionka, jak i lek. Póki co preparat został przebadany na myszach z zaawansowanym guzem mózgu – glejakiem wielopostaciowym. Jest to niezwykle agresywny i trudny w leczeniu rodzaj nowotworu mózgu, którego rokowania leczenia często nie nastrajają pozytywnie.

Ciekawostkę stanowi natomiast fakt, że szczepionka powstała z komórek tego samego nowotworu. Badacze pobrali komórki nowotworowe od pacjenta, następnie z każdej takiej komórki zostały wyizolowane trzy geny, zmodyfikowali je, a następnie wszczepili z powrotem. Zmienione komórki nowotworowe mają zdolność do zabijania komórek chorobowych pacjenta, ponieważ są żywe. Działanie immunostymulujące polega natomiast na tym, że układ odpornościowy otrzymuje sygnał od zmodyfikowanych komórek, że mają w przyszłości, w razie ewentualnego nawrotu choroby zdusić go w tak zwanym zarodku. Jest to więc mechanizm wykorzystywania broni nowotworu przeciw niemu samemu. Technika wyodrębniania i modyfikowania genów powstała parę lat temu i stała się rewolucją w dziedzinie medycyny i fizjologii, za którą autorki otrzymały Nagrodę Nobla.

Poza tym przypadkiem, w wielu ośrodkach badawczych trwają zaawansowane badania nad opracowaniem szczepionek na poszczególne rodzaje nowotworów, np. jelita grubego w nawet najbardziej zaawansowanym – IV – stadium.