Dieta trzustkowa – na czym polega i kto powinien ją stosować?

W niektórych stanach chorobowych zaleca się pacjentom stosowanie jadłospisu łatwostrawnego, delikatnego dla poszczególnych narządów układu trawiennego i wydzielniczego. Czym charakteryzuje się dieta trzustkowa i czy jest trudna do wprowadzenia w życie?

Czym jest trzustka i jaką pełni funkcję?

Trzustka zlokalizowana jest w jamie brzusznej, za żołądkiem. Pełni funkcje endokrynne – wytwarza niektóre hormony oraz egzokrynne, czyli produkuje enzymy niezbędne nam w procesie trawienia i regulacji gospodarki glukozowo-insulinowej.

W trzustce znajdują się wysepki Langerhansa – komórki odpowiedzialne za produkcję hormonów regulujących poziom cukru we krwi – insuliny i glukagonu. Insulina umożliwia wychwyt glukozy do komórek w celu wykorzystania lub zachowania na później energii, natomiast glukagon podnosi poziom glukozy z wątroby jeśli jej zabraknie z pożywienia.

Funkcja zewnątrzwydzielnicza trzustki polega na wydzielaniu enzymów trawiennych do jelita cienkiego w celu ułatwienia trawienia. Są to amylaza, lipaza i proteaza. Problemy z pracą trzustki mogą prowadzić do różnego rodzaju schorzeń, w tym cukrzycy, niewydolności tego narządu, zapalenia czy nowotworów. W przypadku niewydolności do czynienia mamy z niewystarczającą syntezą enzymów trawiennych, przez co utrudnione jest wchłanianie składników odżywczych.

Nowotwory trzustki są trudne do wykrycia, ponieważ sama trzustka nie boli, nie daje oznak do czasu, gdy stadium jest już dość zaawansowane. Niewiele osób bada się regularnie, przez co leczenie jest już dość mocno utrudnione.

Dieta trzustkowa – co można jeść?

Tak zwana dieta trzustkowa to podejście dietetyczne opierające się na konkretnych grupach produktów spożywczych w celu wspierania pracy trzustki, odciążeniu jej oraz złagodzenia objawów chorobowych.

Podstawową zasadą diety trzustkowej jest ograniczenie zawartości tłuszczu w spożywanych potrawach. Ma to pomóc odciążyć trzustkę, by nie musiała ona nadmiernie pracować, wytwarzając enzymy trawienne. Zatem w diecie trzustkowej unikamy smażenia w tłuszczu, podawania pełnotłustych produktów mlecznych, deserów obfitujących w tłuszcze (czyli zawierających masło i śmietanę), oraz mięs naturalnie bogatych w tłuszcze, szczególnie nasycone. Chcąc zapewnić sobie odpowiednią podaż białka, wybierajmy te opcje z niewielką zawartością tłuszczu: chude mięso drobiowe czy cielęcinę bądź chude części wołowiny. Można spożywać ryby w zależności od indywidualnych zaleceń. W przypadku jajek, zaleca się spożywać tylko białko.

Dieta trzustkowa jest co do zasady łatwostrawna, co oznacza, że unika się w niej pieczywa pełnoziarnistego i żytniego. O ile dla osób zdrowych pieczywo z pełnego ziarna jest zdecydowanie bardziej korzystną opcją, dla pacjentów ze schorzeniami trzustki w postaci zapalenia może to nie być właściwa droga. W tego rodzaju jadłospisie ogranicza się bowiem ilość błonnika. Podobnie rzecz ma się z brązowym ryżem i makaronem oraz niektórymi kaszami. Nie oznacza to, że trzeba z nich całkowicie i na zawsze zrezygnować, a jedynie dopasować taką ich ilość, która będzie odpowiednia dla danego pacjenta.

Warzywa są jak najbardziej dozwolone w diecie trzustkowej, ale w formie gotowanej lub duszonej bez dodatku tłuszczu. Powinny to być warzywa niewzdymające, takie jak ziemniaki, marchew, dynia czy pietruszka. W formie surowej dozwolone są sałaty i pomidory bez skóry. Nie jest to oczywiście wyczerpująca lista, jednak ograniczenia w przypadku diety trzustkowej są bardzo istotne.

Należy również unikać silnych, pikantnych przypraw, można jednak używać niewielką ilość soli, natki pietruszki czy koperku.

W diecie trzustkowej zaleca się całkowitą rezygnację z alkoholu oraz palenia tytoniu. Niezalecane są używki wzmagające wszelkiego rodzaju stany zapalne organizmu i obciążające ten organ. Można popijać lekką herbatę (również posłodzoną miodem) oraz kawę zbożową z mlekiem niskotłuszczowym. Unikamy mocnych napojów kofeinowych, również gazowanych, a także wody gazowanej.

Dieta trzustkowa – jakie owoce są dozwolone?

Owoce są dozwolone w diecie trzustkowej, lecz należy pilnować ich formy przygotowania oraz doboru. Można spożywać banany, brzoskwinie, morele, a także jabłka w formie pieczonej. Sięgnąć również możemy po winogrona i cytrusy. Pilnujemy przy tym, by nie połykać pestek, bo będą one stanowiły dla trzustki za duże wyzwanie. Sięgamy więc albo po owoce bezpestkowe albo pestki staramy się wypluwać.

Jeśli chodzi o desery, chory może spożywać kisiel i kompot z dozwolonych owoców, budynie niskotłuszczowe oraz biszkopty.

Suplementacja przy chorobach trzustki

W związku z utrudnioną produkcją enzymów trzustkowych pacjent może przyjmować je z zewnątrz. Kapsułki z pankreatyną można kupić w aptece w celu wspomożenia trzustki i odciążenia jej w procesach trawiennych. Takie zalecenia powinien jednak wydać lekarz po dokładnych badaniach.

Jako że mocno ograniczamy ilość tłuszczu w diecie trzustkowej, możemy mieć problem z wchłanianiem niektórych witamin, konkretnie ADEK. Są one rozpuszczalne w tłuszczach i to w takiej formie najlepiej się wchłaniają. Może być więc konieczne przyjmowanie ich w formie suplementacji, ale w tym przypadku również powinniśmy opierać się na zaleceniach lekarskich. Kobiety w ciąży nie powinny bowiem przyjmować witaminy A, a osoby stosujące preparaty rozrzedzające krew – witaminy K.

Dla kogo jest komponowana dieta trzustkowa?

Dieta trzustkowa zalecana jest osobom chorującym na kamicę żółciową, które następnie powoduje zapalenie trzustki. W sytuacji, gdy wiemy, że w pęcherzyku gromadzą nam się kamienie żółciowe, powinniśmy obowiązkowo zmienić sposób odżywiania się, by proces chorobowy nie posunął się naprzód. Pacjenci, którzy już na schorzenia trzustki cierpią, muszą zacząć stosować dietę trzustkową jak najprędzej.

Dietę trzustkową, przy przewlekłych schorzeniach, stosuje się do końca życia. Częściowa niewydolność tego narządu wymaga już stosowania takiego rodzaju jadłospisu, który go skutecznie odciąży. Jednak dieta trzustkowa może zostać zalecona osobom, które muszą spożywać produkty lekkostrawne np. po zabiegu operacyjnym lub w ciąży, by obniżyć poziom cholesterolu ciężarnej.

Najlepiej, by dietę trzustkową skomponował dietetyk kliniczny pracujący z szerokim spektrum pacjentów lub lekarz, który doradzi, jak zarządzać przy okazji innymi aspektami zdrowia. Dieta trzustkowa nie musi być niesmaczna i pozbawiona koloru, jednak dla osób przyzwyczajonych do mocno przyprawionych, smażonych lub skomplikowanych w przygotowaniu dań, na pewno będzie stanowiła nie lada wyzwanie. Warto jednak się go podjąć, bo dzięki diecie trzustkowej na wiele dłużej można zachować dobre zdrowie.