Silny stres w ciąży – jaki może mieć wpływ na jej przebieg?



W okresie ciąży nie na wszystko mamy niestety wpływ. Zewsząd słyszymy porady dotyczące tego, by się nie stresować, bo szkodzi to i dziecku, i matce, ale nie idą za nimi konkretne informacje: w jaki sposób, dlaczego, a przede wszystkim: jak sobie z tym stresem radzić. Jak, wobec tego, zniwelować stres pojawiający się w ciąży?

Jak stres wpływa na ciążę?

Stres jest nieodzowny w życiu człowieka. Dzięki niemu de facto każdy gatunek jest w stanie przetrwać nawet najtrudniejsze warunki i nie inaczej jest z człowiekiem. Pewien rodzaj stresu jest również odpowiedzialny za to, że dzieci się rodzą zdrowe i prawidłowo adaptują do świata.

Dlaczego więc w ciąży należy się go wystrzegać?

Pewien stopień zestresowania w ciąży jest całkowicie naturalny i organizm powinien być do radzenia sobie z nim przystosowany. Chodzi np. o całkowicie fizjologiczną obawę o przebieg ciąży, rozwiązanie, zdrowie swoje i dziecka. To tak zwane instynkty rodzicielskie, chodzi nam przecież o to, aby nasza rodzina miała się jak najlepiej.

Jednak zbyt silny lub przedłużający się stres może powodować wystąpienie bólu głowy, zawrotów, problemów ze snem i ze strony układu pokarmowego. Przewlekły stres będzie też nasilał inne czynniki ryzyka stresu w ciąży, wpływać może np. na dietę, ciśnienie czy relacje w rodzinie i w miejscu pracy.

Stres w ciąży – wpływ na dziecko

Stres prenatalny powiązany jest przede wszystkim z wysokim ryzykiem przedwczesnego porodu, co wiązać się będzie dla dziecka z potencjalnymi komplikacjami zdrowotnymi. Stwierdzono również, że stres odczuwany ciągle, nawet w umiarkowanym nasileniu, może dla dziecka skutkować problemami na tle alergii, astmy, a także zaburzeniami nastroju w wieku dorosłym. Dzieci mam odczuwających ciągły stres częściej przychodzą na świat poprzez cesarskie cięcie. O ile tak zwana „cesarka” jest w określonych przypadkach wskazana lub konieczna, warto pamiętać, że poród fizjologiczny z punktu widzenia medycznego jest dla zdrowych obojga korzystniejszy (dla dziecka z uwagi na procesy adaptacyjne, a dla mamy z powodu rekonwalescencji i możliwych komplikacji pooperacyjnych). Poza tym, stres w ciąży może mieć wpływ na rozwijający się płód w zakresie wykraczającym poza ryzyko przedwczesnego porodu czy niską masę urodzeniową. Zbyt długa ekspozycja na glikokortykosteroidy może jeszcze przed narodzinami predysponować do określonej reakcji na stres w przyszłości.

Stres w ciąży – czynniki ryzyka

Stres w okresie ciąży i okołoporodowym wciąż nie został dość dokładnie zbadany, chociaż literatura już na ten temat istnieje. Wynika z niej, że czynniki ryzyka wywołujące silny, długotrwały stres różni się od wieku kobiety ciężarnej, przebytych poprzednio ciąż, a także sposobu zapłodnienia i sytuacji rodzinnej. U pań, które w dojrzałym wieku rodzić będą pierwszy raz, stres związany może być oczywiście z kwestią pomyślnego donoszenia ciąży i zdrowia malucha. Panie o niepewnej sytuacji ekonomicznej denerwować się będą przyszłością finansową swojej rodziny. Podobnież, kobiety, które za sobą mają już pomyślne ciąże, ale dzieci już odchowała, a więc jest to ciąża w dojrzałym wieku, może ona nieść ze sobą uczucie zarówno radości, jak i niepokoju.

Stres na początku ciąży

Pewien poziom stresu na samym początku ciąży jest całkowicie naturalny. Jest to ogromna zmiana życiowa, nawet jeśli ciąża była planowana i chciana. W tym momencie zmienia się cała przyszła ścieżka życiowa i u każdego może to wywołać z początku nie lada stres. Będzie to reakcja naturalna. Jednak faktyczny problem rozpoczyna się, gdy z tą reakcją organizm nie jest w stanie sobie poradzić.

Jednorazowy silny stres w ciąży

Incydentów jednorazowego silnego stresu nie można niestety zawsze uniknąć. Sytuacje nagłe, wypadki komunikacyjne czy złe wiadomości są to czynniki, na które nie mamy wpływu i które przydarzyć się mogą każdemu z nas, również ciężarnym. W zależności od przyczyny jednorazowego stresu, warto wiedzieć, że może on przybrać formę łagodną (spowodowane zmianami życiowymi o ogólnie pozytywnych skojarzeniach), umiarkowaną (zmiany o większym nasileniu bądź potencjalnie mające negatywne konotacje, np. utrata pracy) lub wręcz traumatyczną (np. wypadek komunikacyjny). Szczególnie w tym ostatnim przypadku powinno wziąć się pod uwagę skorzystanie z pomocy specjalistycznej – psychologa lub psychiatry.

Przewlekły stres w ciąży

Długotrwały stres w ciąży ma niestety niekorzystny wpływ na rozwijający się płód. Wytwarzane u mamy hormony stresu, m.in. kortyzol mogą przenikać przez łożysko, więc wpływają one również na dziecko. Ponadto długotrwały stres może również skutkować przedwczesnym porodem, a to wiąże się z niską masą urodzeniową, problemami adaptacyjnymi (np. z oddychaniem) czy niedojrzałością poszczególnych układów i narządów.

Stan zdrowia mamy również ulega pogorszeniu, jeśli przewlekle doświadcza ona stresu. Grozić jej może nadciśnienie tętnicze ciążowe lub cukrzyca ciążowa. Ponadto, o ile krótkotrwały stres może wręcz wzmacniać okresowo odporność organizmu, ten odczuwany długotrwale doprowadzi do jej obniżenia. Dlatego przyszła mama bardziej narażona jest na różnego rodzaju infekcje i sezonowe choroby.

Jak radzić sobie ze stresem w ciąży?

Co ciekawe, wykazano w badaniach, że u kobiet ciężarnych, które wykazywały umiarkowaną aktywność fizyczną w mniejszym stopniu, stres był bardziej odczuwalny niż u tych, które robiły od pierwszej grupy więcej kroków dziennie. To mogłoby współgrać z zaleceniami lekarzy, że ruch wspomaga radzenie sobie z niepokojem emocjonalnym i spadkami nastroju. Dlatego, jeżeli przyszła mama nie ma zalecenia przedłużonego odpoczynku fizycznego, nie przebywa na tak zwanym „leżącym L4” i jej stan zdrowia na to pozwala, powinna wychodzić na spacery regularnie i w miarę swoich indywidualnych możliwości uprawiać aktywność fizyczną.

Chociaż ciąża to istne hormonalne tornado, które może również wpływać na sen, wykazano, że u pań, które się nie wysypiały wykazywano wyższe wskaźniki stresu niż u tych, które spały odpowiednią dla siebie ilość czasu. Dlatego tak wiele ciężarnych już na początku ciąży otrzymuje zalecenie od lekarza, by w miarę możliwości się wysypiać. Nadmierne zmęczenie może być odczuwane szczególnie w tych początkowych tygodniach. Oczywiście dotychczasowa sytuacja rodzinna, np. inne dzieci w tym samym gospodarstwie mogą to nieco utrudniać, dlatego mama powinna zostać otoczona opieką i pomocą w tym zakresie.

Dieta ma bardzo duży wpływ na samopoczucie i nie inaczej jest w okresie ciąży. O ile tak zwane zachcianki trudno jest stłumić i można się im w niewielkim stopniu oddać (po warunkiem, że zachowujemy standardy bezpieczeństwa żywienia w ciąży), o tyle dieta bogata w produkty prozapalne i sposób odżywiania sprzyjające fluktuacjom glukozowo-insulinowym jest niewskazana szczególnie dla kobiet ciężarnych, ponieważ może ona w dłuższej perspektywie nasilać stres, chociaż doraźnie zapewne przyniesie ulgę.

Wiele kobiet w okresie ciąży wymaga i zasługuje na profesjonalną opiekę psychologiczną. Jest to wciąż grupa kobiet, które omija się w podstawowej opiece zdrowotnej i położniczej, a to ten właśnie okres może pomóc w minimalizowaniu ryzyka wystąpienia depresji poporodowej. Przypomnijmy, że depresja poporodowa drastycznie różni się od baby blues – odczucia spowodowanego zmęczeniem, zmianami hormonalnymi i nagłym wykluczeniem z życia towarzyskiego. Uczucie lęku i spadki nastroju spowodowane przewlekłym stresem w okresie ciąży zdecydowanie zwiększają ryzyko wystąpienia przewlekłej depresji po porodzie.

Przede wszystkim jednak, niezależnie od przyczyny występowania stresu w okresie ciąży, przyszła mama powinna mieć przestrzeń i możliwość do rozmowy z osobą prowadzącą ciążę, partnerem i członkami rodziny, a jeśli taka możliwość nie istnieje – ze specjalistą wskazanym jej przez lekarza specjalistę lub POZ.