Żółtaczka noworodkowa – jak rozpoznać żółtaczkę u noworodka?
Żółtaczka u noworodka objawy
Do typowych objawów żółtaczki zaliczamy żółtawe zabarwienie skóry, które na początku pojawia się na głowie, a wraz ze wzrostem poziomu bilirubiny stopniowo przechodzi na tułów i kolejne partie ciała. Dłonie i stopy zażółcają się jako ostatnie, dlatego w przypadku wątpliwości można porównać, czy ich kolor jest taki sam, jak na reszcie skóry. W przebiegu żółtaczki dziecko ma również zażółcone białka oczu, a także nadmiernie traci masę ciała. Dodatkowo maluszek sprawia wrażenie sennego i zwykle wykazuje słabą zdolność do ssania.
Ile trwa żółtaczka u noworodków?
Żółtaczka fizjologiczna u noworodków donoszonych, czyli urodzonych o czasie może trwać do 12 dni, a u wcześniaków nawet do 14 dni. Warto zaznaczyć, że czas trwania żółtaczki jest indywidualny dla każdego z dzieci. Ma na niego wpływ dojrzałość niemowlęcia w chwili narodzin, a także sposób karmienia (piersią lub mlekiem modyfikowanym) oraz jego efektywność.
Żółtaczka u noworodka w której dobie?
Podczas żółtaczki fizjologicznej żółknięcie skóry rozpoczyna się drugiego lub trzeciego dnia po przyjściu na świat. W przypadku dzieci urodzonych przedwcześnie pojawia się nieco później, czyli około w 3 lub 4 dobie życia. Spowodowane jest to niedojrzałością wątroby wcześniaków. Badania noworodka po porodzie pozwalają wcześnie wykryć żółtaczkę i zaimplantować odpowiednie środki zaradcze.
Leczenie żółtaczki u noworodka
Nowo narodzone dzieci są wnikliwie obserwowane przez szpitalny personel, dla którego zdrowie dziecka jest priorytetem. W sytuacji, gdy zostanie rozpoznana żółtaczka, niemowlę ma regularnie wykonywane badana w celu monitorowania stężenia bilirubiny w organizmie. Zdrowe dzieci, urodzone o czasie, czyli powyżej 38. tygodnia ciąży są zwykle naświetlane lampą ultrafioletową, gdy poziom bilirubiny odpowiednio przekracza:
- 12 mg/dl w 1. dobie życia,
- 15 mg/dl w 2. dobie życia,
- 18 mg/dl w 3 dobie życia,
- 20 mg/dl w 4 dobie życia.
Należy jednak podkreślić, że decyzja o rozpoczęciu fototerapii jest zawsze podejmowana indywidulanie. Zwykle wystarczy naświetlać dziecko z żółtaczką fizjologiczną przez 24 do 48 godzin. W kolejnym kroku, czyli po 6 do 12 godzin od zakończenia fototerapii jest wykonywany kontrolny pomiar bilirubiny. Zaprzestaje się naświetleń, gdy stężenie bilirubiny we krwi wynosi od 1,5 do 3 mg/dl, czyli mniej niż wartość graniczna dla danego wieku dziecka. W niektórych szpitalach, zamiast naświetlać dziecko w inkubatorze, stosuje się specjalne pelerynki antybilirubinowe. Noworodek również jest w samej pieluszce, ale nie musi mieć zabezpieczanych oczu przed ultrafioletem. A dodatkowo może leżeć w łóżeczku, a nie inkubatorze.
Jaki poziom bilirubiny jest niebezpieczny dla noworodka?
Podczas żółtaczki fizjologicznej poziom bilirubiny całkowitej we krwi noworodka może wynosić nawet 15 mg/dl. Co warto podkreślić, to stężenie nie zagraża zdrowiu dziecka. Dopiero wyższe jego wartości mogą skutkować powstaniem nieodwracalnych zmian, w tym uszkodzeniem mózgu. Należy również dodać, że nie ma przyjętej jednej konkretnej normy stężenia bilirubiny. Każdego noworodka traktuje się indywidualnie i podczas oceny poziomu bilirubiny brane są pod uwagę także:
- tydzień ciąży,
- doba życia dziecka,
- występowanie czynników ryzyka.
Dlatego identyczne stężenie bilirubiny u jednego dziecka będzie wskazaniem do fototerapii, a u innego nie. Biorąc pod uwagę nasilenie objawów żółtaczki, czas jej trwania oraz czynniki ryzyka lekarz podejmuje decyzję o zleceniu dodatkowych badań w celu wykluczenia rzadszych przyczyn żółtaczki patologicznej.
Nawracająca żółtaczka u noworodka
Niektórzy rodzice cieszą, się, że ich dziecko nie przeszło w szpitalu żółtaczki i mają ten temat już za sobą – czy słusznie?
Żółtaczka fizjologiczna
Pierwsze symptomy żółtaczki fizjologicznej zwykle pojawiają się po ukończeniu 36. godziny życia. Co warto podkreślić, jest to stan przejściowy, który służy adaptacji dziecka do nowych warunków życia i odpowiada za około 75% przypadków hiperbilirubinemii u nowo narodzonych dzieci. W większości przypadków wzrost stężenia bilirubiny we krwi spada samodzielnie lub przy wsparciu fototerapii. W wyjątkowych sytuacjach następuje wzrost poziomu bilirubiny, co może sugerować, że żółtaczka jest nietypowa lub patologiczna.
Żółtaczka patologiczna
Warto nadmienić, że patologiczna żółtaczka zdarza się wyjątkowo rzadko – zwykle zaczyna się w pierwszej dobie życia lub później niż fizjologiczna, a poziom bilirubiny podczas jej trwania jest znacznie wyższy. Nagły rozwój żółtaczki w pierwszej dobie życia dziecka może sugerować chorobę hemolityczną, wywołaną przez niezgodność Rh matki i dziecka. Żółtaczka patologiczna może być też wywołana przez dziedziczne choroby krwi i wątroby, a także przez wewnątrzmaciczne zakażenie płodu.
Żółtaczka mechaniczna
Objawy żółtaczki, które pojawiają się po tygodniu lub dwóch od narodzin dziecka mogą wskazywać żółtaczkę mechaniczną. Jest ona spowodowana przez niedojrzałość wątroby, która zakłóca przemianę bilirubiny. W przypadku nawracającej lub długotrwałej żółtaczki u dziecka bardzo istotne jest leczenie. Jego celem jest obniżenie poziomu bilirubiny i niedopuszczenie do jej gromadzenia w mózgu dziecka.
Żółtaczka u noworodka – przyczyny
Fizjologiczna żółtaczka ma miejsce, gdy w organizmie noworodka dochodzi do równoczesnego rozpadu dużej ilości czerwonych krwinek i zawartej w nich hemoglobiny. Powstaje wówczas bilirubina, która przez niedojrzały organizm może nie być efektywnie usunięta, a to skutkuje między innymi żółtym odcieniem skóry. Przedłużająca się żółtaczka jest odstępstwem od normy, wywołanym na przykład przez:
- mleko matki, które zawiera enzymy utrudniające wątrobie noworodka wychwycenie bilirubiny. Doradcy laktacyjni zachęcają, aby w takiej sytuacji nadal karmić piersią dziecko. Natomiast w sytuacji, gdy poziom bilirubiny osiągnie 20 mg/dl lub więcej zaleca się odstawienie maluszka od piersi na 24 do 48 godzin. W tym czasie należy karmić niemowlę mlekiem zastępczym.
- niedojadanie przez noworodka, spowodowane na przykład przez niewystarczającą kaloryczność pokarmu matki lub złą technikę przystawiania dziecka do piersi może opóźnić wydalenie smółki z organizmu, która jest bogata w bilirubinę. A co za tym idzie, bilirubina zostanie ponownie wchłonięta i powróci do krążenia,
- niedrożność dróg żółciowych lub konflikt serologiczny,
- wrodzone schorzenia wątroby,
- schorzenia o podłożu genetycznym, na przykład mukowiscydoza, zespół Alagille’a lub galaktozemia,
- choroby zakaźne, na przykład cytomegalia lub toksoplazmoza.
Powikłania po żółtaczce u noworodka
Żółtaczka jest stanem przejściowym u niemowlaka i zwykle nie wywołuje negatywnych następstw. W wyjątkowo rzadkich przypadkach, gdy fototerapia nie zostanie wdrożona na czas, a poziom bilirubiny niebezpiecznie wzrośnie może dojść do uszkadzania mózgu i powiązanych z nim zmian neurologicznych.
Nieleczona żółtaczka u noworodka
W sytuacji, gdy żółtaczka objawi się na przykład dopiero po wypisie ze szpitala lub nie zostanie w porę zdiagnozowana, może dojść do hiperbilirubinemii, czyli zwiększonego stężenia bilirubiny niesprzężonej we krwi. Przez co bilirubina może przekroczyć barierę krew-mózg i uszkodzić centralny układ nerwowy dziecka. Do początkowych objawów encefalopatii bilirubinowej zaliczamy: apatię, obniżone napięcie mięśniowe, wymioty, słaby płacz, zwolnione odruchy i niechęć do ssania. Jeśli stężenie bilirubiny nie zostanie w porę obniżone, to bilirubina odłoży się w jądrach podkorowych mózgu oraz w rdzeniu kręgowym. W efekcie zmiany staną się nieodwracalne, objawy neurologiczne nasilą się, prowadząc do niepełnosprawności, a nawet do śmierci. Co istotne, żółtaczka u noworodka rzadko przebiera tak niebezpieczny przebieg. Zwykle sama ustaje lub wystarczy poddać dziecko fototerapii.
Źródła:
1. A. Oslislo, B. Królak-Olejnik, „Czy noworodka z nasiloną żółtaczką noworodkową (hiperbilirubinemią wolną) należy odstawić od piersi?”, Medycyna Praktyczna, https://www.mp.pl/pytania/pediatria/chapter/B25.QA.2.1.1, Dostęp dn. 06-08-2024 r.
2. „Ciąża. Poradnik dla rodziców”, Wydaw. Muza S.A., Warszawa 2012 r. wyd. IV, str. 365-366
3. H. Murkoff, S.Mazel, „Pierwszy rok życia dziecka”, Wydaw. Rebis, Poznań 2013, wyd. IV, str. 117
4. J. Domosud, „Analiza wybranych czynników ryzyka nasilonej hiperbilirubinemii u noworodków ≥37 tygodnia życia płodowego”, Uniwersytet Medyczny w Lublinie – Polska Platfroma Medyczna, https://umlub.pl/download/gfx/umlub/pl/defaultopisy/4414/2921/1/justyna_domosud_-_streszczenie.docx.pdf, Dostęp dn. 06-08-2024 r.
5. K. Bober-Olesińska, J. Kłaczewska, „Jakie są wskazania do fototerapii u noworodków z hiperbilirubinemią urodzonych ≥35. tygodnia ciąży?”, Medycyna Praktyczna, https://www.mp.pl/pytania/pediatria/chapter/B25.QA.25.106.2, Dostęp dn. 06-08-2024 r.
6. „Management of Hyperbilirubinemia in the Newborn Infant 35 or More Weeks of Gestation“, https://publications.aap.org/pediatrics/article/114/1/297/64771/Management-of-Hyperbilirubinemia-in-the-Newborn?autologincheck=redirected, American Academy of Pediatrics.
Jestem miłośniczką świadomego odżywiania, ziół leczniczych i domowych sposobów na dbanie o zdrowie i urodę. Pasjonują mnie również tematy związane z prawidłową postawą ciała oraz zdrowiem i rozwojem dzieci. W tekstach, które przygotowuję dla Czytelników, zawieram merytoryczną wiedzę, popartą badaniami i materiałami źródłowymi. Dzielę się również swoim doświadczeniem, przepisami kulinarnymi i praktycznymi poradami. Zależy mi na tym, aby teoretyczna wiedza została „podana” w przystępny sposób i odnosiła się do naszego codziennego życia.
