Błonica szczepienie – kiedy się umówić?
Błonica co to jest?
Diphtheria, to łacińska nazwa błonicy – czyli zakaźnej choroby wywołanej przez pałeczki maczugowca błonicy (Clostridium diphtheriae). W wyniku działania miejscowego pałeczek na błonie śluzowej lub skórze pojawiają się błony rzekome, które są mocno przymocowane do podłoża. Natomiast w przypadku działania ogólnego, pałeczki maczugowca wydzielają toksyny, które uwalniają się do krwi, a tym samym mogą przedostać się do układu przewodzącego serca i do nadnerczy.
Błonica w Polsce
Obecnie nie obserwuje się przypadków błonicy w Polsce, ale choroba jest obecna na świecie, na przykład w krajach Europy Wschodniej, Południowego Pacyfiku, Bliskiego Wschodu, Afryki, a także Ameryki Północnej. Na naszym kontynencie co roku odnotowuje się około 30 przypadków błonicy oraz kilka zgonów. W ostatnim czasie obserwuje się w Polsce powrót zapomnianych chorób, na przykład krztuśca czy odry. W związku z tym postanowiliśmy przybliżyć naszym Czytelnikom także temat błonicy.
Błonica – przyczyny
Choroba przenosi się drogą kropelkową. Źródłem zarażenia może być osoba chora, ozdrowieniec lub nosiciel. Bakteria Gram-dodatnia wnika do organizmu człowieka przez nos oraz jamę ustną i najczęściej kolonizuje błony śluzowe górnych dróg oddechowych. Choroba może przybierać różne postaci.
Błonica u dorosłych – objawy
Diphtheria może przyjmować różne formy, na przykład: błonica gardła; krtani; ucha, nosa i skóry. Poniżej przedstawiliśmy obraz kliniczny każdej z nich.
Błonica gardła
Błonica gardła występuje pod kilkoma postaciami: umiejscowioną, zatokową, toksyczną oraz hipertoksyczną.
Postać umiejscowiona
Diphtheria pharyngis – może przybrać postać umiejscowioną, która jest najlżejsza i występuje u osób dorosłych. Ma obraz anginy nieżytowej lub włóknikowej. Wyróżnia ją zaczerwienienie i obrzęk migdałków podniebnych oraz ich okolic. Błonicę gardła trudno odróżnić od innych angin nieżytowych.
Postać zatokowa
Podczas postaci zatokowej na jednym lub obu migdałkach można dostrzec białe naloty. Obraz choroby przypomina anginę zatokową paciorkowcową. Natomiast w tym przypadku chory ma zdecydowanie większą trudność z pozbyciem się nalotów na migdałkach, a gdy już mu się to uda, to pojawia się drobne krwawienie. Obrzmiałe węzły chłonne są mało obolałe. Pacjent gorączkuje, osiągając maksymalnie 38 stopni Celsjusza. Chory jest blady, skarży się na złe samopoczucie, a jego tętno jest przyspieszone. Oddech osoby zmagającej się z postacią zatokową błonicy jest nieprzyjemny i ma mdły zapach. U osób nieleczonych może dojść do porażenia obwodowego lub zaburzenia pracy serca.
Błonica toksyczna
Błonica toksyczna to ciężka postać choroby. Naloty na migdałkach tworzą jednolitą błonę, która wyraźnie wychodzi poza ich obszar i dosięga do błony śluzowej. Wspomniane naloty są bardziej miękkie niż w poprzednich postaciach, za to przyjmują barwę brudnoszarą lub zielonkawą. Zapach z ust można określić jako gnilny, a stan chorego jest ciężki. Pacjent jest blady, ma podkrążone oczy, wilgotną skórę i słabo wypełnione tętno. Gorączka jest wysoka w przedziale od 38 do 40 stopni Celsjusza. Węzły chłonne podżuchwowe i szyjne są wyraźnie powiększone oraz obrzęknięte, przez co dochodzi do wyrównania zarysów szyi (tak zwana szyja Nerona). Podczas tej choroby istnieje ryzyko toksycznego uszkodzenia mięśnia sercowego, układu bodźcotwórczego i przewodzącego. Przez to może nawet dojść do nagłego zatrzymania krążenia. Mimo prawidłowo przeprowadzonego leczenia do nagłego zgonu pacjenta może dojść jeszcze przez dwa do trzech miesięcy od zakończenia choroby.
Postać hipertoksyczna
Do postaci hipertoksycznej błonicy dochodzą zaburzenia hematologiczne oraz objawy uogólnionej skazy krwotocznej. Do zgonu pacjenta może dojść w pierwszych dwóch dniach choroby, zwykle jednak dochodzi do tego między siódmą a dziesiątą dobą.
Błonica krtani
Larygnis diphtherica nazywana jest też dławicą lub krupem. Współcześnie rzadko odnotowuje się przypadki tej choroby. Dla dzieci jest to bardzo niebezpieczna postać błonicy. Jej cechą charakterystyczną jest powstawanie błon rzekomych wyściełających wewnętrzną powierzchnię krtani. Pierwszymi objawami są „szczekający” kaszel, chrypka i zupełny bezgłos. W cięższych przypadkach pacjenci mogą mieć trudności w oddychaniu. Pozostałe objawy kliniczne są zbliżone do opisanych wyżej postaci błonicy.
Błonica ucha, nosa i skóry
Rzadkimi postaciami błonicy jest błonica ucha, nosa lub skóry. Ich przebieg jest łagodny. Rozpoznanie choroby może odbyć się za pomocą badań bakteriologicznych.
Błonica – objawy u dzieci
Błonica u dzieci przybiera podobne objawy co u dorosłych pacjentów. Do jej cech charakterystycznych można zaliczyć:
- ból gardła i trudności podczas przełykania;
- podwyższona temperatura i ogólne osłabienie organizmu;
- nalot na migdałkach;
- powiększone węzły chłonne i obrzęk szyi;
- chrypka lub utrata głosu;
- problemy z oddychaniem.
Dla dzieci zwłaszcza tych małych, szczególnie niebezpieczną formą błonicy jest błonica krtani. Dokładny jej obraz kliniczny został opisany we wcześniejszej części tego artykułu. U małych pacjentów błonica może przebiegać gwałtowniej niż u dorosłych. Początkowo objawy błonicy mogą przypominać standardową infekcję górnych dróg oddechowych. W związku z tym istotna jest diagnoza lekarska, zwłaszcza jeśli pacjent nie był wcześniej szczepiony przeciwko błonicy. Tu z pomocą przychodzi wymaz, z którego zostanie wyizolowana bakteria Corynebacterium diphtheriae.
Błonica – kiedy szczepić?
Błonica w przeszłości była powodem epidemii o wysokim poziomie śmiertelności. Przed rokiem 1954 odpowiadała za około 40 000 przypadków zachorowań i 3 000 zgonów rocznie w naszym kraju. Następnie w Polsce wprowadzono obowiązkowe szczepienia dzieci przeciw błonicy. Dzięki temu od lat stacje sanitarno-epidemiologiczne nie odnotowały przypadków błonicy w Polsce. Niemniej w innych krajach europejskich występują pojedyncze przypadki tej zaraźliwej choroby. Aktualnie w Polsce szczepienie przeciw błonicy jest aplikowane w szczepionce skojarzonej dzieciom w 2, 4 i 6 miesiącu życia, a także między 16 a 18 miesiącem życia. Kolejne dawki są podawane w 6, 14 i 19 roku życia. Zaleca się, aby zaszczepić się przeciw błonicy w sytuacji kontaktu z osobą zarażoną. Co warto podkreślić, szczepienie przeciwko tej zakaźnej chorobie należy cyklicznie powtarzać, ponieważ nie buduje ono odporności na całe życie.
Błonica – leczenie
Podczas leczenia błonicy wymagane jest szybkie podanie surowicy przeciwbłoniczej, aby unieczynnić toksyny niezwiązane jeszcze z tkankami organizmu. Dawka surowicy jest uzależniona od postaci klinicznej choroby i czasu jej trwania. Dodatkowo stosuje się antybiotyki, na przykład: penicylinę, erytromycynę czy klindamycynę. Natomiast leczenie uzupełniające jest uzależnione od rodzaju powikłań. Istotnym czynnikiem podczas procesu leczenia jest też odpoczynek.
Podsumowanie
Błonica – objawy u dorosłych i dzieci są podobne. W pierwszej fazie choroba przypomina tradycyjną infekcje górnych dróg oddechowych. W przeszłości błonica przyczyniała się do śmierci pacjentów. To wysoce zaraźliwa choroba, która w Polsce została całkowicie opanowana, dzięki wprowadzeniu obowiązkowego szczepienia na nią w 1954 roku. Co warto podkreślić, szczepienie przeciw błonicy należy cyklicznie powtarzać – ponieważ nie chroni ono nas przez całe życie.
Źródła:
Brzozowski R., red., „Vademecum Lekarza Praktyka”, wydaw. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2001., str. 118-119
E. Kuchar, „Błonica”, Medycyna Praktyczna, https://www.mp.pl/pacjent/choroby-zakazne/choroby/zakazenia-bakteryjne/157290,blonica, Dostęp dn. 03-12-2024 r.
„Podsumowanie – Szczepionka przeciw błonicy”, Szczepienia info, https://szczepienia.pzh.gov.pl/szczepionki/blonica/, Dostęp dn. 03-12-2024 r.
„Europejski Tydzień Szczepień 2024 – Błonica”, Gov PL, https://www.gov.pl/web/psse-zabkowice-slaskie/europejski-tydzien-szczepien-2024—blonica?utm_source=chatgpt.com, Dostęp dn. 04-12-2024 r.
Jestem miłośniczką świadomego odżywiania, ziół leczniczych i domowych sposobów na dbanie o zdrowie i urodę. Pasjonują mnie również tematy związane z prawidłową postawą ciała oraz zdrowiem i rozwojem dzieci. W tekstach, które przygotowuję dla Czytelników, zawieram merytoryczną wiedzę, popartą badaniami i materiałami źródłowymi. Dzielę się również swoim doświadczeniem, przepisami kulinarnymi i praktycznymi poradami. Zależy mi na tym, aby teoretyczna wiedza została „podana” w przystępny sposób i odnosiła się do naszego codziennego życia.
