Zioła fotouczulające – czyli po jakich ziołach nie wolno się opalać?
Zioła fotouczulające – co to?
Do ziół fotouczulających zaliczamy te, których stosowanie uwrażliwia skórę na działanie promieni słonecznych. W wyniku, którego dochodzi do reakcji fotoalergicznej lub fototoksycznej. Możemy wówczas zaobserwować na skórze objawy, które przypominają silne poparzenie słoneczne, na przykład: obrzęk, bolesne pęcherze, rumień, nieprzyjemne palenie skóry. Taka reakcja organizmu nazywana jest wypryskiem fotoalergicznym lub fotoksycznym. Objawy takie jak grudki i świąd pojawiają się zwykle w ciągu 24-48 godzin po ekspozycji na promienie ultrafioletowe. Dotyczy to głównie odsłoniętych części ciała, choć sporadycznie mogą wystąpić także na obszarach nieeksponowanych na światło.
Należy podkreślić, że zioła lecznicze o potencjale foto uczuleniowym wywołują opisane powyżej objawy, gdy są stosowane wewnętrznie, na przykład w formie naparów, przypraw, suplementów i innych preparatów. Zioła fotouczulające mogą nam również zaszkodzić, gdy są używane zewnętrznie, na przykład w postaci kosmetyków, olejków, maści czy kompresów. W związku z tym przed ekspozycją ciała na słońce powinniśmy przeczytać skład używanych preparatów pielęgnacyjnych i zdrowotnych.
Zioła fotouczulające lista
Osoby, które interesują się ziołami wiedzą, że istnieje wiele roślinnych substancji, które mogą zwiększać wrażliwość skóry na promienie słoneczne. Ta wiedza jest bardzo praktyczna, dlatego przygotowaliśmy zestawienie ziół, które mogą być składnikiem suplementów czy kosmetyków. Dzięki temu będziemy mogli zachować ostrożność podczas ich stosowania, zwłaszcza w słoneczne dni.
Rośliny z rodziny selerowatych
Reakcje fotouczulające mogą powodować rośliny z rodziny selerowatych (z łaciny Apiaceae). Jest to spowodowane głównie obecnością psoralenu. Związek ten absorbuje promieniowanie ultrafioletowe i może prowadzić do reakcji fototoksycznych. A co za tym idzie zwiększa ryzyko przebarwień i objawów przypominających oparzenia słoneczne. W związku z tym nie należy wystawiać się na ekspozycję słoneczne podczas korzystania z produktów, które zawierają:
- barszcz Mantegazziego i Sosnowskiego – szczególnie są znane z wysokiej zawartości psoralenów i mogą powodować silne reakcje fototoksyczne;
- aminek większy – również zawiera substancje czynne, które mogą reagować na światło UV;
- arcydzięgiel litwor – może prowadzić do fotouczulenia, zwłaszcza jeśli używane są w dużych ilościach na skórę przed wyjściem na słońce;
- koper – zawiera substancje takie jak karwon i limonen, które znajdują zastosowanie w przemyśle farmaceutycznym i kosmetycznym. Te związki chemiczne mogą reagować na promieniowanie UV, co w niektórych przypadkach prowadzi do łagodnych reakcji fotouczulających, szczególnie gdy są stosowane na skórę w dużych ilościach.
Reakcja na wymienione rośliny może różnić się w zależności od indywidualnej wrażliwości danej osoby.
Rośliny z rodziny rutowatych
Rośliny z rodziny rutowatych (łac. Rutaceae) mogą powodować reakcje fototoksyczne ze względu na obecność furanokumaryn. Wśród nich znajdziemy:
- ruta zwyczajna – której ekstrakty są szczególnie fototoksyczne.
- pomarańcza bergamota – zwłaszcza jej olejek eteryczny.
- cytryna zwyczajna i limonka – głównie w formie olejków eterycznych.
Warto podkreślić, że olejki eteryczne z bergamotki, cytryny czy limonki są szeroko stosowane w przemyśle perfumeryjnym i kosmetycznym. W związku z tym należy to mieć na uwadze podczas opalania. Nie smarujmy też ciała olejkami z wymienionych roślin, jeśli planujemy kąpiel słoneczną. W przeciwnym razie może dojść do reakcji fototoksycznej i uszkodzenia skóry.
Dziurawiec zwyczajny
Dziurawiec zwyczajny – zawiera związek o nazwie hiperycyna, który może powodować zwiększoną wrażliwość skóry na światło słoneczne.
Rośliny z rodziny astrowatych
Rośliny z rodziny astrowatych (z łac. Asteraceae), zawierające laktony seskwiterpenowe, mogą pod wpływem promieniowania słonecznego przekształcać się w drobnocząsteczkowe alergeny. Substancje te są przyczyną fotoalergicznego wyprysku kontaktowego, będącego reakcją alergiczną skóry na ekspozycję słoneczną. Wśród roślin astrowatych, które mogą powodować reakcje fotouczuleniowe, znajdują się:
- nawłoć pospolita – szczególnie ryzykowna przy zewnętrznym stosowaniu preparatów na jej bazie;
- krwawnik pospolity – stosowanie preparatów z krwawnikiem na skórę może zwiększać ryzyko reakcji skórnych po ekspozycji na światło;
- rumianek – częsty składnik kosmetyków i preparatów ziołowych, który może wywoływać reakcje fotouczulające, zwłaszcza u osób o wrażliwej skórze;
- nagietek – choć rzadziej, reakcje fotouczulające mogą występować, szczególnie przy stosowaniu surowych ekstraktów roślinnych bezpośrednio na skórę.
Zaleca się ostrożność przy używaniu ziół i preparatów zawierających te rośliny, unikając ekspozycji na słońce, aby zminimalizować ryzyko fotouczulenia.
Zioła fotouczulające – pokrzywa też do nich należy?
Mimo że dotknięcie pokrzywy może skończyć się bąblami i swędzeniem skóry, to ta roślina nie jest zaliczana do ziół fotouczulających. Więcej o właściwościach pokrzywy można przeczytać w naszym artykule – Pokrzywa zwyczajna właściwości. O zjawisku fotouczulenia mówimy wtedy, gdy składniki aktywne danej rośliny zwiększają wrażliwość skóry na światło słoneczne. Co prowadzi do reakcji skórnych podobnych do oparzenia słonecznego.
Zioła fotouczulające – czystek
Na ten moment nie ma szeroko udokumentowanych badań, które potwierdzałyby, że czystek powoduje reakcje fotouczulające, takie jak na przykład dziurawiec. W przypadku jakichkolwiek wątpliwości zalecamy kontakt z lekarzem. Pamiętajmy, że zioła nawet te powszechnie uznawane za bezpieczne stosowane w nadmiarze lub nieumiejętnie mogą nam zaszkodzić. Dlatego tak istotne jest korzystanie z wiedzy specjalistów w tej dziedzinie.
Jak prawidłowo stosować zioła fotouczulające?
Co zrobić, aby unikać nieprzyjemnych objawów po zastosowaniu ziół fotouczulających? Po zastosowaniu preparatów zawierających zioła fotouczulające, zarówno zewnętrznie jak i wewnętrznie, należy unikać ekspozycji na światło słoneczne. Zalecamy, aby podstawą bezpiecznego opalania stały się kremy z filtrem UVA i UVB. Planując opalanie warto na kilka dni wcześniej zaprzedać stosowania produktów, które mogą uwrażliwić skórę na działanie promienie słonecznych. Jeśli nie mamy pewności, czy dane zioła wywołają u nas podrażnienie skóry można je aplikować na mały obszar ciała, a następnie obserwować reakcję organizmu. Zioła należy stosować świadomie. W przypadku braku wystarczającej wiedzy zalecamy konsultację z lekarzem lub specjalistą ds. ziołolecznictwa.
Podsumowanie
Rośliny, które znajdują się w naszych kuchniach czy ogrodach, mogą nas uwrażliwiać na światło słoneczne. Kupując przyprawy, kosmetyki czy suplementy, warto sprawdzić, czy nie zawierają ziół fotouczulających, takich jak dziurawiec, nawłoć, ruta zwyczajna czy pomarańcza bergamota. Znajomość składu tych produktów pozwoli uniknąć takich problemów jak swędzenie i pęcherze na skórze w słoneczne dni.
Źródła:
1. A. Nykiel; „Przegląd surowców roślinnych o działaniu fotouczulającym i fototoksycznym” – Biochemia, Esthetic Cosmetology and Medicine, https://aestheticcosmetology.com/wp-content/uploads/2019/01/ke2017.3-3.pdf, Dostęp dn. 24-01-2025 r.
2. A. Polańska, „Fotoalergie (fotouczulenia) – objawy, przyczyny, diagnoza i leczenie”, Medycyna Praktyczna, https://www.mp.pl/pacjent/dermatologia/choroby/chorobyskory/168865,fotoalergie-fotouczulenia-objawy-przyczyny-diagnoza-i-leczenie, Dostęp dn. 24-01-2025 r.
3. M. Miśkowicz, „Zioła fotouczulające”, Podkarpacki Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Boguchwale, https://www.podrb.pl/zielarstwo/ziola-fotouczulajace, Dostęp dn. 24-01-2025 r.
Jako copywriter specjalizuję się w popularyzacji wiedzy o profilaktyce zdrowia, chorobach, metodach leczenia i fitoterapii. Od lat zgłębiam właściwości ziół i ich praktyczne zastosowanie. Tworzę także treści o pielęgnacji dzieci i dorosłych, opierając się na publikacjach naukowych oraz sprawdzonych źródłach. Moim celem jest przekazywanie rzetelnych informacji w przystępny sposób, by wspierać Czytelników w świadomym dbaniu o zdrowie.
