Wirus polio – co trzeba o nim wiedzieć?



O polio w kontekście zachorowań w naszym regionie nie słyszeliśmy od wielu lat. Nie oznacza to jednak, że ryzyko zakażenia zostało całkowicie wyeliminowane ze środowiska. Co trzeba wiedzieć o chorobie Heinego-Medina i czy osoby dorosłe powinny się szczepić?

Co to jest polio?

Poliomyelitis jest bardzo zakaźną chorobą wywoływaną przez wirusa polio. W przeszłości rzadko atakowała dzieci poniżej 6. miesiąca życia, a najczęściej maluchy od 6. miesiąca do 4. roku życia. Wirus może atakować układ nerwowy, konkretniej rdzeń kręgowy, ale u wielu małych pacjentów wywoływała i wywołuje łagodne objawy nieporażenne, a skutkowała odpornością na całe życie. U innych, jednak, wywoływała bardzo poważne konsekwencje, włącznie z permanentnym porażeniem nerwowym i zgonem i w tym tkwi jedno z największych powodów niezrozumienia tej choroby: nie wiadomo nigdy, kto jak na nią zareaguje. Przenosi się przede wszystkim przez skażoną wodę i jedzenie. W czasie, gdy warunki sanitarne zaczęły się poprawiać, dzieci rzadziej chorowały, przez co mogły zapadać na chorobę w wieku dorosłym z uwagi na brak odporności.

Polio alternatywnie nazywane jest chorobą Heinego-Medina. Chociaż Jakob Heine i Karl Medin nie pracowali razem nad identyfikacją choroby, ich praca pozwoliła lepiej poznać jej charakter. Na początku XX wieku Karl Landsteriner oraz Erwin Popper rozpowszechnili informację o tym, że choroba jest wysoce zakaźna.

Wirus polio – objawy

Wiele przypadków zakażenia polio może być bezobjawowych, ostatecznie mogą one zakończyć się porażeniami oraz innymi poważnymi powikłaniami. Objawy choroby można podzielić w zależności od ich natężenia.

Osoby bezobjawowe, chociaż czują się dobrze, mogą zakażać innych i przenosić na nich wirusa.

Łagodne polio objawia się poprzez typowo infekcyjne symptomy, takie jak gorączka, ból gardła, głowy, zmęczenie, objawy ze strony układu pokarmowego czy bóle i sztywność mięśni. Nie obserwuje się również w tym przypadku porażenia.

Najpoważniejsze przypadki objawiają się poprzez wszystkie powyższe, ale wirus przedostaje się do rdzenia kręgowego i powoduje: silne osłabienie mięśni oraz ich paraliż, skurcze, utratę odruchów bezwarunkowych, trudności z połykaniem i oddychaniem, a także sztywność karku i pleców oraz porażenie wiotkie, gdzie mięśnie stają się bezwładne. Jako że trudności z oddychaniem stanowią bezpośrednie zagrożenie dla życia, w przeszłości stosowano tak zwane żelazne płuca, które miały usprawniać lub w ogóle umożliwiać choremu proces oddychania. Obecnie do wspomagania oddychania używa się nowocześniejszych rozwiązań, co nie zmienia faktu, że respiratory generujące nadciśnienie są przykrą konsekwencją zachorowania.

Polio u dorosłych

Obecnie przypadki zachorowań u osób dorosłych są niezwykle rzadkie i zdarzają się w regionach nieobjętych powszechnymi szczepieniami, w których ta choroba nadal występuje. Dorosłym zaleca się szczepienia przypominające tylko w określonych warunkach, tj. jeśli pracują z tego typu patogenami zawodowo, podróżują do regionów endemicznych lub pracują w służbie zdrowia i zawodowo mieli kontakt z osobą chorą. Jednakże obecnie większość osób dorosłych ma za sobą komplet szczepień, zatem przebywając w swoim środowisku najczęściej nie potrzebują poddawać się kolejnym wakcynacjom. Osoby, które mają wątpliwość, czy przeszły chorobę lub szczepienie jako dziecko, bo ich dokumentacja zaginęła lub nie mają do niej dostępu, mogą poradzić się lekarza, czy w ich przypadku szczepienie nie byłoby korzystne.

Polio – szczepienie

Wynalezienie pierwszej skutecznej szczepionki na polio miało miejsce w 1955 roku przez doktora Jonasa Salka, natomiast już w latach 60. Aalbert Sabin opracował szczepionkę doustną, co zdecydowanie zwiększyło dostęp do tego preparatu szczególnie w miejscach, które najciężej dotknęła choroba. Obie szczepionki opracowano w Stanach Zjednoczonych, a ich wprowadzenie drastycznie obniżyło liczbę zachorowań.

Szczepienie przeciw polio – czy jest obowiązkowe?

Obecnie wszystkie dzieci objęte są obowiązkiem szczepienia przeciw chorobie Heinego-Medina. Jeszcze kilka lat temu stosowana była szczepionka doustna zawierająca osłabionego, ale żywego wirusa, ale jako część polityki mającej na celu eradykację tego patogenu ze środowiska, zamieniono ją na szczepionkę we wstrzyknięciu. Wynika to z faktu, że po szczepieniu lub zachorowaniu osoba zaszczepiona wydala wirusa jeszcze przez kilka tygodni. Może to powodować zanieczyszczenie środowiska tym patogenem.

Kiedy szczepimy na polio?

Schemat szczepień ochronnych przewiduje trzy dawki podstawowe wakcynacji przeciw polio:

• między 3. a 4. miesiącem życia
• między 5. a 6. miesiącem życia, a także
• między 16. a 18. miesiącem życia.

W szóstym roku życia podawana jest czwarta, przypominająca, dawka. Standardowo zaleca się, aby pomiędzy każdą z trzech pierwszych dawek został zachowany odstęp 6 do 8 tygodni. W praktyce pielęgniarka lub lekarz pediatra mogą zalecić, kiedy ten zabieg wykonać, ponieważ jest to okres „gorący” pod względem szczepień u dziecka.

Polio w Polsce – jak obecnie wygląda sytuacja?

Według oficjalnych doniesień, w Polsce nie ma zachorowań na polio od czterech dekad, co jest bezpośrednio powiązane z powszechną dostępnością szczepień. Rozwijająca się globalizacja, ułatwione podróżowanie oraz imigracja mogą powodować występowanie pojedynczych przypadków zachorowań, dlatego szczepienia są podstawową formą ochrony przede wszystkim tych osób, które są najbardziej narażone: najmłodszych dzieci, osób najstarszych, które być może w życiu tej szczepionki nie przyjęły, a także dzieci i osób, które zaszczepione być nie mogą ze względu na specyficzne uwarunkowania zdrowotne.