Babka lancetowata – właściwości lecznicze i zastosowanie
Babka lancetowata (z łac. Plantago lanceolata L) należy do rodziny babkowatych. Potocznie jest nazywana babką wąskolistną, języczkiem polnym lub babką koniczynowatą. Znanych jest 200 gatunków babki, przy czym tylko babka lancetowata, zwyczajna i płesznik wykazują właściwości lecznicze.
Babka lancetowata – opis
- wieloletnia roślina, która w zależności od warunków osiąga do 40 centymetrów wysokości;
- ma krótkie kłącze z licznymi wiązkowymi korzeniami;
- lancetowate liście są unerwione i tworzą rozetę;
- bylina nie posiada łodygi;
- od drugiego roku wegetacji pojawiają się pędy kwiatowe w formie kulistego lub jajowatego kłosa;
- niepozorne i drobne kwiaty mają kolor brunatny lub żółtawo-biały;
- szypułka kwiatów osiąga od 5 do 40 centymetrów wysokości;
- owocem jest torebka, która zawiera maksymalnie 2 lśniące nasiona w kształcie czółenek.
Babka lancetowata – gdzie rośnie?
Plantago lanceolata rośnie w prawie całej Europie oraz północnej i środkowej części Azji. W naszym kraju babka lancetowata występuje powszechnie. Najczęściej można ją zobaczyć na:
- suchych łąkach
- pastwiskach
- miedzach
- trawnikach
- lasach
- i na poboczach.
Babka lancetowata często występuje jako chwast na polach uprawnych, zwłaszcza wśród lucerny i koniczyny.
Babka lancetowata – kiedy zbierać i jak suszyć?
Surowcem pozyskiwanym z babki lancetowatej są jej liście (z łac. Plantaginis lanceolatae folium). Zbioru możemy dokonać w okresie kwitnienia oraz przez całe lato.
Jak ususzyć babkę lancetowatą, aby nie ściemniała?
Liście babki ścina się tuż nad ziemią sekatorem lub ostrym nożem. Surowiec łatwo się zaparza, więc luźno umieśćmy go w koszyku i jak najszybciej rozpocznijmy jego suszenie. Po wstępnej selekcji rozłóżmy cienką warstwę liści na blaszce lub sicie wyłożonym papierem do pieczenia. Najlepiej suszyć w zacienionym, przewiewnym miejscu lub w piekarniku nagrzanym do 35 stopni Celsjusza. Pamiętajmy, aby kontrolować proces suszenia i co jakiś czas odwracać liście. Prawidłowo zebrane i wysuszone liście babki powinny zachować swój naturalny kolor.
Jak przechowywać suszone liście babki lancetowatej?
Ususzoną babkę lancetowatą należy przesypać do szklanego lub ceramicznego naczynia. Ważne, aby susz luźno leżał w pojemniku, inaczej może się pokruszyć. Szczelnie zamkniętą babkę schowajmy do ciemnej szafki.
Babka lancetowata – jakie substancje aktywne zawiera?
Babka lancetowata zawiera wiele związków aktywnych, które odpowiadają za jej właściwości lecznicze. Oto najważniejsze z nich:
- aukubina – czyli glikozyd o działaniu antybiotycznym; wspiera pracę wątroby;
- związki śluzowe – nawilżają błony śluzowe i łagodzą podrażnienia dróg oddechowych, dlatego babka lancetowata jest stosowana do produkcji syropów na kaszel;
- sole mineralne – między innymi potas, mangan, cynk i krzem;
- witaminy – A i C wspierają układ odpornościowy; oraz K o działaniu przeciwkrwotocznym;
- garbniki – mają właściwości ściągające i antyseptyczne;
- kwasy organiczne – w tym askorbinowy, fumarowy, benzoesowy, cynamonowy i wanilinowy;
- flawonoidy — działają przeciwutleniająco, wspierają regenerację komórek i wzmacniają naczynia krwionośne;
- pektyny – regulują procesy trawienne i działają korzystnie na florę bakteryjną jelit.
Jakie właściwości lecznicze ma babka lancetowata?
Liście babki lancetowatej działają przeciwzapalnie i wykrztuśnie. Jednocześnie chronią śluzówkę gardła, jamy ustnej oraz przewodu pokarmowego. W związku z tym nie dziwi fakt, że na aptecznych półkach znajduje się syrop z babki lancetowatej na przeziębienie.
Dodatkowo roślina uszczelnia naczynia krwionośne i poprawia krzepliwość krwi.
Przyspiesza regenerację naskórka podczas kontuzji.
Roślina może być pomocniczo stosowana podczas wrzodów żołądka i dwunastnicy.
Babka lancetowata – na co pomaga?
W medycynie ludowej babkę lancetowatą stosowano na:
- stłuczenia, obtarcia, rany, skaleczenia i oparzenia – świeże liście przyspieszają proces gojenia. Okład z babki lancetowatej polega na położeniu liści na skórę, a następnie zabezpieczenie ich gazą i plastrem.
- zapalenia skóry i użądlenia – świeży sok wyciśnięty z liści łagodzi świąd i pieczenie;
- infekcje górnych dróg oddechowych – stosowano odwar lub napar z liści.
Babka lancetowata – napar
Przed rozpoczęciem domowej terapii przy pomocy ziół zalecamy kontakt z lekarzem. Dzięki temu uzyskamy informacje, czy dany surowiec nie wejdzie w interakcje z przyjmowanymi przez nas lekami i suplementami. Lekarz, znając historię naszych chorób, będzie mógł nam fachowo doradzić w tej materii.
Składniki:
1 łyżkę rozdrobnionych suszonych liści babki lancetowatej
1 szklanka wrzątku
Przygotowanie:
Do rondla wrzucamy suszone liście babki lancetowatej i zalewamy wrzątkiem. Całość podgrzewamy do zagotowania się wody. Następnie zmniejszamy moc palnika i gotujemy pod przykryciem przez 5 minut. Na koniec napój zdejmujemy z kuchenki i odstawiamy na 10 minut do zaparzenia. Innym rozwiązaniem jest skorzystanie z aptecznej herbaty z babki lancetowatej.
Jak dawkować napar z liści babki lancetowatej?
Stosowanie wewnętrzne: dorośli mogą pić po pół szklanki naparu 2 razy dziennie w przypadku nieżytu jelit, biegunki, infekcji górnych dróg oddechowych oraz stanów zapalnych przewodu pokarmowego. Dodatkowo takim napojem można płukać usta w przypadku zapalenia migdałków.
Stosowanie zewnętrzne: tak przygotowany odwar należy rozcieńczyć wodą w stosunku 1:1 i wykorzystać do płukania oczu podczas zapalenia spojówek.
Jak zrobić syrop z babki lancetowatej?
Domowy syrop z babki lancetowatej może stanowić wsparcie podczas leczenia suchego męczącego kaszlu oraz podczas zapalenia oskrzeli.
Składniki:
- 500 gramów młodych liści babki lancetowatej
- 2 szklanki wody
- 500 gramów cukru
Przygotowanie:
Świeże liście babki lancetowatej myjemy, osuszamy, a następnie kroimy i wkładamy do garnka. Zalewamy je zimną wodą i odstawiamy na kwadrans.
W następnym kroku możemy wyłowić liście i przepuścić je przez maszynkę do mielenia mięsa i ponownie dodać do garnka z wodą. Drugą prostszą opcją jest zblendowanie liści z wodą przy pomocy blendera kielichowego.
Następnie do garnka dodajemy cukier, całość mieszamy i gotujemy na małym gazie, aż płyn zgęstnieje.
Na koniec przecedzamy gorący syrop przy pomocy gazy i sita.
Gotowy syrop wlewamy do wyparzonych słoiczków, szczelnie zamykamy i ustawiamy do góry dnem.
Wystudzone słoiki można schować do ciemnego i chłodnego miejsca. A po otworzeniu, syrop należy przechowywać w lodówce.
Dawkowanie — podajemy 2 —3 razy dziennie po 1 łyżce syropu. W przypadku braku poprawy zdrowia lub jego pogorszenia się należy udać się do lekarza.
Babka lancetowata zastosowanie
Przemysł farmaceutyczny wykorzystuje wyciąg z babki lancetowatej do produkcji syropów na suchy kaszel, na przykład PlantagoPharm. Susz z babki wchodzi również w skład wielu mieszanek ziołowych.
Świeże liście babki lancetowatej można dodawać do omletów lub do wiosennych sałatek.
Natomiast świeży sok z liści świetnie sprawdza się jako dodatek do kremów i maseczek kosmetycznych.
Jakie są przeciwskazania do stosowania babki lancetowatej?
Powszechnie uważa się, że babka lancetowata to bezpieczne zioło, ale czy każdy może go używać?
Pierwszym przeciwwskazaniem jest uczulenie na babkę lancetowatą lub któryś z jej składników aktywnych.
Szczególną ostrożność powinny zachować kobiety w ciąży i karmiące piersią, ponieważ aktualnie nie dysponujemy wystarczającymi badaniami klinicznymi w tym zakresie.
Długotrwałe lub nadmierne spożycie babki lancetowatej może spowodować biegunkę.
Podsumowanie
Babka lancetowata to naturalny sposób na wsparcie zdrowia – pomaga przy infekcjach dróg oddechowych, problemach skórnych i trawiennych. Dzięki właściwościom substancji aktywnych działa przeciwzapalnie, antybakteryjnie i regenerująco. Można ją stosować w formie naparów, syropów czy okładów, ale warto pamiętać o ewentualnych skutkach ubocznych.
Źródła:
A. Parus, Anna Grys, „Babka lancetowata ( Plantago lanceolata L.) – właściwości lecznicze”, Czytelnia Medyczna, https://www.czytelniamedyczna.pl/3556,babka-lancetowata-plantago-lanceolata-l-waciwoci-lecznicze.html, Dostęp dn. 19-03-2025 r.
„Babka lancetowata – właściwości i zastosowanie”, Świat Leku, https://www.swiatleku.pl/artykuly/babka-lancetowata-wlasciwosci-i-zastosowanie.html, Dostęp dn. 19-03-2025 r.
D. Tuszyńska-Kownacka, T. Starek, „Zioła w polskim domu”, Wydawnictwo Warta, Warszawa 1987, Wydanie I, str. 51-52
M. Gorzkowska, „Zioła – jak zbierać, przetwarzać, stosować”, Wydaw. Bosz, Olszanica 2013, str. 72
J. Mowszowicz, „Przewodnik do oznaczania krajowych roślin zielarskich”, wydaw. Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Wydanie II, Warszawa 1985 r., str. 349
J. Volak, J. Stodolak, „Rośliny Lecznicze”, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa 1987 r., str. 227
K. Karłowicz-Bodalska, S. Han, A. Bodalska, „Przeciwzapalne właściwości wybranych roślin zawierających związki irydoidowe”, Czytelnia Medyczna, https://www.czytelniamedyczna.pl/6134,przeciwzapalne-waciwoci-wybranych-rolin-zawierajcych-zwizki-irydoidowe.html, Dostęp dn. 19-03-2025 r.
M. E. Senderski, „Prawie wszystko o ziołach i ziołolecznictwie”, Wydaw. Mateusz E. Senderski, Wydanie III, Podkowa Leśna 2017 r., str. 179-182
Jako copywriter specjalizuję się w popularyzacji wiedzy o profilaktyce zdrowia, chorobach, metodach leczenia i fitoterapii. Od lat zgłębiam właściwości ziół i ich praktyczne zastosowanie. Tworzę również treści o pielęgnacji dzieci i dorosłych, opierając się na publikacjach naukowych oraz sprawdzonych źródłach. Jestem autorką poradnika „Bez marnowania. Kuchnia zero waste”, w którym promuję świadome podejście do odżywiania i codziennych wyborów. Moim celem jest przekazywanie rzetelnych informacji w przystępny sposób, by wspierać Czytelników w świadomym dbaniu o zdrowie.
