Kolendra – właściwości lecznicze i zastosowanie w kuchni
Coraz więcej osób sięga po naturalne metody wspierania zdrowia – kolendra doskonale wpisuje się w ten trend. Jest łatwo dostępna, prosta w użyciu i ceniona od pokoleń w ziołolecznictwie. W tym artykule wyjaśniamy, jak wykorzystać jej właściwości zarówno w kuchni, jak i w domowej apteczce.
Co to jest kolendra – opis rośliny
Kolendra cieszy się dużą popularnością w kuchni, ale wykazuje też szereg właściwości zdrowotnych. Roślina ta należy do rodziny selerowatych i występuje w wielu odmianach. W sprzyjających warunkach dorasta nawet do 120 cm wysokości.
Ma prostą, gładką łodygę, która w górnej części rozgałęzia się. Jej liście różnią się wyglądem w zależności od miejsca na łodydze – dolne są szersze i mają ząbkowane brzegi, środkowe przypominają natkę pietruszki, a górne są drobne i podzielone na cienkie odcinki.
Na szczytach pędów pojawiają się drobne, białe lub różowawe kwiaty. Z czasem zawiązują się z nich małe, kuliste owoce o żebrowanej powierzchni – to właśnie one po wysuszeniu wykorzystywane są jako przyprawa. Co ciekawe, świeża roślina ma charakterystyczny, intensywny zapach, który wielu osobom kojarzy się z zapachem pluskiew.
Gdzie rośnie kolendra? Skąd pochodzi?
Kolendra była znana i stosowana już w starożytnym Egipcie, Grecji i Rzymie. Pochodzi z rejonu Morza Śródziemnego i krajów Bliskiego Wschodu. Preferuje średniozwięzłą i przepuszczalną glebę zasobną w wapń.
Kolendra – zbiór i suszenie
Kolendrę zbiera się w sierpniu, gdy większość owoców w baldachu zmieni kolor na brunatny. Nie należy zwlekać ze zbiorem, ponieważ owoce łatwo się osypują. Pędy ścina się w pochmurne dni, 10 centymetrów nad ziemią. Następnie formuje się z nich snopek i pozostawia na polu. Dzięki temu owoce dojrzeją i podeschną. W kolejnym kroku surowiec jest młócony przy użyciu kombajnu. Prawidłowo zebrane i wysuszone owoce powinny mieć korzenny zapach i szaro-złotą barwę.
Kolendra – przechowywanie
Jak przechowywać suszone zioła? Gotowy susz z kolendry przechowujemy w szklanych lub ceramicznych pojemnikach. Najlepiej trzymać je w ciemnej szafce, aby promienie słoneczne negatywnie nie wpłynęły na właściwości surowca.
Kolendra siewna – składniki aktywne
Poniżej przedstawiliśmy składniki aktywne, które występują w kolendrze uwzględniając świeże zioło oraz jego owoce.
Owoce kolendry
Do podstawowych substancji czynnych owoców kolendry zaliczamy związki białkowe, flawonoidy, fitosterole i kwasy organiczne. Należy też wspomnieć o witaminie C, garbnikach, solach mineralnych i triterpenach.
Mateusz Emanuel Senderski w swojej książce „Prawie wszystko o ziołach i ziołolecznictwie” zauważa, że odmiany gruboowocowe mają od 0,2 do 0,6% olejku eterycznego. Natomiast w odmianach drobnoowocowych znajduje się do 1,5% olejku oraz kumaryny.
Liście kolendry
Świeże liście kolendry są bogate w witaminy z grupy B, C, A i K oraz naturalne przeciwutleniacze
Kolendra – właściwości zdrowotne
Kolendra zawiera między innymi olejek eteryczny – znajdujący się w nim linalol działa rozkurczowo na mięśnie gładkie przewodu pokarmowego dróg żółciowych, co może być pomocne podczas utraty apetytu. Dodatkowo pozytywnie wpływa na pracę jelit. Zawarta w liściach i owocach witamina A jest silnym przeciwutleniaczem, dzięki czemu zwalcza wolne rodniki.
Kolendra – działanie
Preparaty z kolendry wykazują potencjał żółciopędny i pobudzają wydzielanie soku żołądkowego, dzięki czemu ułatwiają trawienie. Dodatkowo roślina wykazuje działanie wiatropędne i wykrztuśne.
Olejek z nasion kolendry charakteryzują właściwości przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe, przeciwzapalne. Do tego jest pomocniczo stosowany jako środek przeciwgrzybiczny. Zawarty w oleju linalol działa relaksująco, co może pomóc podczas napięcia nerwowego.
Kolendra – zastosowanie
Kolendra to roślina, która od wieków ceniona jest zarówno w kuchni, jak i w medycynie naturalnej. W dalszej części tekstu przedstawiamy najważniejsze zastosowania kolendry, bazując na opracowaniu „Kolendra – skład i zastosowanie” autorstwa dr hab. Marioli Kozłowskiej oraz dr hab. Małgorzaty Ziarno z SGGW.
W medycynie – na co pomaga kolendra?
W medycynie naturalnej kolendra wykorzystywana jest przede wszystkim jako wsparcie dla układu pokarmowego. Owoce tej rośliny wchodzą w skład mieszanek ziołowych stosowanych przy niestrawności, bólach brzucha, biegunkach oraz dolegliwościach jelitowych, w tym w zwalczaniu pasożytów.
Z kolei ekstrakt z kolendry może być pomocniczo stosowany podczas problemów trawiennych oraz jako środek wiatropędny.
Natomiast olejek eteryczny z kolendry może być środkiem wspierającym podczas infekcji.
W kosmetyce – kolendra jako środek aromatyzujący i relaksujący
Olejek z kolendry jest cenionym surowcem podczas aromaterapii, ponieważ jego zapach działa relaksująco i odprężająco. Bywa też używany jako środek zapachowy podczas produkcji mydeł, kremów i balsamów.
W kuchni – do jakich dań dodawać kolendrę?
Do czego dodaje się kolendrę? Jej liście doskonale sprawdzają się jako orzeźwiający dodatek do sałatek oraz dań orientalnych – w tym zup i sosów. Najczęściej kojarzone są z kuchnią azjatycką i bliskowschodnią.
Z kolei zmielone nasiona kolendry stanowią podstawę wielu mieszanek przyprawowych, takich jak indyjskie curry. Ich charakterystyczny aromat świetnie współgra z daniami mięsnymi i rybnymi. Kolendra, ze względu na właściwości przeciwzapalne, jest uwzględniana podczas komponowania diety przy endometriozie.
Olejek eteryczny z kolendry bywa wykorzystywany jako składnik kompozycji ziołowych, szczególnie w połączeniu z przyprawami o intensywnym zapachu – takimi jak kardamon, goździki, anyż, szałwia czy gałka muszkatołowa.
Kolendra – wartości odżywcze
Kolendra jest składnikiem wielu dań. W związku z tym warto znać jej składniki odżywcze. Poniżej zestawienie dla 100 g świeżej kolendry:
- 4 g węglowodanów,
- 2 g białka,
- 1 g tłuszczu.
Całość ma zaledwie 23 kalorie.
Napar z kolendry – przepis
W ziołolecznictwie napar z kolendry był stosowany, jako naturalny środek wiatropędny, wsparcie trawienia i wydzielania soku żołądkowego.
Składniki:
- 1 łyżeczka nasion kolendry
- 1 szklanka wrzątku
Przygotowanie:
Nasiona kolendry rozgniatamy, wsypujemy do szklanki i zalewamy wrzątkiem. Całość przykrywamy spodkiem i odstawiamy na 15 minut. Po tym czasie przecedzamy napój i pijemy po pół szklanki 2-3 razy dziennie.
W przypadku braku poprawy lub pogorszenia stanu zdrowia zalecana jest wizyta u lekarza.
Ciąża i laktacja – czy kolendra jest zdrowa?
Kolendrę powszechnie uznaje się za bezpieczne zioło. Jednak zaleca się skonsultowanie z lekarzem chęci zażywania preparatów z kolendry w ciąży lub podczas laktacji. Jest to związane z brakiem jednoznacznych danych w tym temacie.
Kolendra – przeciwwskazania
Regularne stosowanie kolendry może prowadzić do obniżenia poziomu witaminy B1, ponieważ roślina zawiera związek odpowiedzialny za jej rozkład w organizmie. W takich przypadkach zaleca się rozważenie suplementacji tej witaminy.
Warto również pamiętać, że w okresie ciąży należy unikać stosowania olejku eterycznego z kolendry, ze względu na jego silne działanie biologiczne.
Podsumowanie
Kolendra to przyprawa o szerokim zastosowaniu – zarówno w kuchni, jak i w ziołolecznictwie czy kosmetyce. Jej właściwości zdrowotne, takie jak działanie rozkurczowe, przeciwzapalne i wspomagające trawienie, czynią ją cenionym surowcem naturalnym. Napar z kolendry, olejek eteryczny oraz świeże liście to proste i dostępne formy, dzięki którym roślina ta może stać się naturalnym wsparciem w codziennym życiu – od kuchni po domową apteczkę.
Tekst ma charakter informacyjny i nie zastępuje konsultacji z lekarzem.
Źródła:
A. Zaręba, „Kolendra – właściwości, zastosowanie i przepisy”, Dietetycy org, https://dietetycy.org.pl/kolendra/, dostęp dn. 22.07.2025 r.
J. Kozłowski, T. Wielgosz, J. Cis, „Zioła z apteki natury. Polskie zioła dla zdrowia i urody”, Wydaw. Publicat S.A., 2013 r., str. 81
„Kolendra – właściwości i zastosowanie”, Kto ma lek, https://ktomalek.pl/blog/kolendra-wlasciwosci-i-zastosowanie/w-1137, dostęp dn. 22.07.2025 r.
M. Andrzejczak, „Kolendra – właściwości lecznicze i zastosowanie w kuchni”, Wylecz to, https://wylecz.to/diety/kolendra-wlasciwosci-lecznicze-i-zastosowanie-w-kuchni, dostęp dn. 22.07.2025 r.
M. E. Senderski, „Prawie wszystko o ziołach i ziołolecznictwie”, Wydaw. Mateusz E. Senderski, Wydanie III, Podkowa Leśna 2017 r., str. 341-343
M. Kozłowska , M. Ziarno, „Kolendra – skład i zastosowanie”, Postępy Fitoterapii, http://www.postepyfitoterapii.pl/wp-content/uploads/2014/11/pf_2012_108-112.pdf, dostęp dn. 22.07.2025 r.
„Świeża kolendra”, Kalkulator Kalorii, https://kalkulatorkalorii.net/kalkulator-kalorii/2515-100-kolendra-swieza, dostęp dn. 22.07.2025 r.
Jako copywriter specjalizuję się w popularyzacji wiedzy o profilaktyce zdrowia, chorobach, metodach leczenia i fitoterapii. Od lat zgłębiam właściwości ziół i ich praktyczne zastosowanie. Tworzę również treści o pielęgnacji dzieci i dorosłych, opierając się na publikacjach naukowych oraz sprawdzonych źródłach. Jestem autorką poradnika „Bez marnowania. Kuchnia zero waste”, w którym promuję świadome podejście do odżywiania i codziennych wyborów. Moim celem jest przekazywanie rzetelnych informacji w przystępny sposób, by wspierać Czytelników w świadomym dbaniu o zdrowie.
