Kłącze perzu właściwości i zastosowanie
Perz właściwy (z łac. Elymus repens) potocznie jest też nazywany perzem pospolitym lub białym, a także psią paszą i pyrnikiem. Należy do rodziny wiechlinowatych i wchodzi w skład ziół leczniczych. W Polsce zaliczany jest to chwastów. Rośnie na pastwiskach, łąkach i poboczach oraz w ogrodach.
Perz właściwy – opis
Osoby dbające o trawnik mogą nie przepadać za perzem, zwłaszcza że trudno go wyplewić. Z drugiej strony ta wieloletnia roślina ma potencjał leczniczy. Przyjrzyjmy się jej bliżej:
- w zależności od stanowiska osiąga od 30 do 150 cm wysokości,
- ma wzniesioną łodygę i płaskie zielone liście,
- kłącze jest jasne i rozgałęzione, może osiągać do kilku metrów długości,
- z kłącza wyrastają drobne korzonki,
- niewielkie kwiaty tworzą kłos o długości 10 centymetrów.
Elymus repens – substancje czynne w kłączu perzu
Co zawiera kłącze perzu? Można w nim m.in. wyszczególnić:
- związki cukrowe polifruktany,
- śluzy,
- krzemionkę,
- flawonoidy: rutyna, baikaleina i hiperozydy,
- kwas glikolowy i jabłkowy oraz fenolowy,
- związki mineralne w tym żelazo i cynk,
- witaminy A, B i C,
- nieznaczne ilości olejków eterycznych (0,01-0,05%).
Perz właściwy – właściwości lecznicze
Właściwości perzu były znane już w starożytności, w 77 r. opisał je grecki lekarz i farmakolog – Pedanius Dioskurydes. Sprawdźmy, za co był ceniony perz i jak to wygląda współcześnie.
Kłącze perzu w medycynie ludowej
Doktor nauk farmaceutycznych Izabela Czapska-Pietrzak w artykule dla Postępy Fitoterapii zauważa, że perz był wykorzystywany w medycynie ludowej. Ceniono jego działanie moczopędne i przeciwzapalne. Odwar z kłącza podawano osobom zmagającym się z czyrakami, ropniami i wrzodami. Były również pomocniczo stosowany podczas kaszlu, gruźlicy i zapalenia stawów.
Kłącze perzu we współczesnym lecznictwie
Mateusz Emanuel Senderski w swojej książce Prawie wszystko o ziołach i ziołolecznictwie zauważa, że kłącze perzu wykazuje właściwości moczopędne, przeciwzapalne i bakteriobójcze. W związku z tym jest wykorzystywane do produkcji diuretyków. Dodatkowo wchodzi w skład herbat ziołowych na cholesterol oraz mieszanek przeczyszczających.
Kłącze perzu – kiedy zbierać?
Surowcem zielarskim pozyskiwanym z perzu jest jego kłącze (z łac. Agropyri rhizoma). Zbiera się je późną wiosną lub wczesną jesienią. Idealnie do tego celu nadają się prace, które w tym czasie wykonuje się na polu lub w ogrodzie – bronowanie, orka lub wertykulacja (usuwanie filcu, mchu i obumarłej trawy).
Perz właściwy – jak suszyć kłącze?
Do zbioru wybieramy jasne, grube i jędrne kłącza perzu. Następnie oczyszczamy je z resztek ziemi i usuwamy korzonki oraz ciemne i zdrewniałe elementy. Po czym kłącze myjemy, osuszamy i tniemy na mniejsze kawałki. Całość rozkładamy cienką warstwą na blaszce wyłożonej papierem do pieczenia i suszymy w suszarni lub uchylonym piekarniku w temperaturze 40°C. Gotowy surowiec należy ponownie przejrzeć i pozbawić go ewentualnych korzonków i łusek poprzez ocieranie – jest to dość żmudny proces. Prawidłowo przygotowany susz powinien mieć słomkową barwę.
Kłącze perzu – jak przechowywać susz?
Wysuszone kłącze perzu najlepiej włożyć do szklanego lub ceramicznego pojemnika i szczelnie zamknąć. Specjaliści zalecają, aby susz schować do ciemnej szafki, dzięki czemu promienie słoneczne nie wpłyną negatywnie na jego właściwości. Więcej na temat można przeczytać w naszym artykule – Jak przechowywać suszone zioła.
Kłącze perzu – zastosowanie
Medycyna korzysta z właściwości perzu od wieków, ale mało kto wie, że ta roślina znajduje swoje zastosowanie również w kuchni.
Kłącze perzu w medycynie
Perz zwyczajny jest zaliczany do ziół na układ moczowy. Uważa się, że obniża poziom tłuszczów i cholesterolu we krwi. Działa również jak naturalny antybiotyk i wspomaga wydzielanie żółci. Pomocniczo może być stosowany podczas infekcji górnych dróg oddechowych. Stanowi wsparcie podczas zaburzeń metabolicznych, np. reumatyzmu, zaburzeń skórnych i cukrzycy. Dodatkowo wspiera regulację wypróżnień.
Kłącze perzu w kuchni
W czasach niedostatku ususzone kłącza perzu były mielone i dodawane do ciasta na chleb. Z suszu sporządza się odwary i napary. Prażone kłącze perzu stanowi namiastkę kawy. Surowiec może być wykorzystywany do produkcji piwa.
Kłącze perzu – jak stosować odwar?
Znawca ziół Mateusz Emanuel Senderski zaleca pić po pół szklanki 3-4 razy dziennie napar z perzu, jako środek moczopędny, obniżający ciśnienie krwi i wspierający przemianę materii. W przypadku braku lub pogorszenia stanu zdrowia zalecana jest konsultacja lekarska.
Przepis na odwar z perzu
Składniki:
- 2 łyżki kłącza perzu
- 2 szklanki letniej wody
Przygotowanie:
Do rondelka wsypmy susz i całość zalejmy wodą. Gotujmy przez 5 minut pod przykryciem. Po 15 minutach przecedźmy napój.
Perz właściwy – ciekawostki
Perz jest wyjątkowo żywotną rośliną – potrafi odrosnąć z niewielkiego fragmentu kłącza. Jego obecność może sugerować, że gleba jest zasobna w fosfor i azot. Ekstrakt z perzu jest składnikiem preparatów wspierających układ moczowy, np. Uromedin . Rolnicy wzbogacali pasze dojnych krów o perz, aby poprawić jakość mleka.
Tekst ma charakter informacyjny i nie zastępuje konsultacji z lekarzem.
Źródła:
M. E. Senderski, „Prawie wszystko o ziołach i ziołolecznictwie”, Wydaw. Mateusz E. Senderski, Wydanie III, Podkowa Leśna 2017 r., str. 478-482
I. Czapska-Pietrzak, E. Studzińska-Sroka, W. Bylka, „Kłącze perzu (Graminis rhizoma) – związki czynne i aktywność biologiczna”, Postępy Fitoterapii, https://www.postepyfitoterapii.pl/wp-content/uploads/2017/12/pf_2017_190-195.pdf, dostęp dn. 04.09.2025 r.
J. Kozłowski, T. Wielgosz, J. Cis, „Zioła z apteki natury. Polskie zioła dla zdrowia i urody”, Wydaw. Publicat S.A., 2013 r., str. 127
J. Volak, J. Stodolak, „Rośliny Lecznicze”, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa 1987 r., str. 64
Ten tekst został napisany w celu informacyjnym i nie zastępuje konsultacji z lekarzem.
Jako copywriter specjalizuję się w popularyzacji wiedzy o profilaktyce zdrowia, chorobach, metodach leczenia i fitoterapii. Od lat zgłębiam właściwości ziół i ich praktyczne zastosowanie. Tworzę również treści o pielęgnacji dzieci i dorosłych, opierając się na publikacjach naukowych oraz sprawdzonych źródłach. Jestem autorką poradnika „Bez marnowania. Kuchnia zero waste”, w którym promuję świadome podejście do odżywiania i codziennych wyborów. Moim celem jest przekazywanie rzetelnych informacji w przystępny sposób, by wspierać Czytelników w świadomym dbaniu o zdrowie.
