Początki demencji – objawy i postępowanie
Czym jest demencja?
Demencja to zespół objawów, które wpływają na funkcjonowanie mózgu – przede wszystkim na pamięć, myślenie, emocje i zdolności społeczne. Nie jest to jedna konkretna choroba neurodegeneracyjna, lecz stan, który może być wynikiem różnych schorzeń neurologicznych. Objawy demencji pojawiają się w wyniku uszkodzenia komórek nerwowych w mózgu i najczęściej prowadzą do stopniowego pogarszania się zdolności poznawczych i emocjonalnych.
Rodzaje demencji
Demencja może mieć różne przyczyny, np. stopniowe uszkodzenie układu nerwowego. Poniżej przedstawiamy najczęstsze schorzenia, które prowadzą do jej rozwoju. Specjaliści podkreślają, że wczesna konsultacja lekarska może spowolnić postęp choroby i poprawić komfort życia. Dlatego warto uważnie obserwować zarówno bliskich, jak i siebie.
Choroba Alzheimera
Jedną z najczęstszych przyczyn otępienia u osób starszych jest choroba Alzheimera. Jej dokładne przyczyny nie są jeszcze w pełni poznane, jednak przypuszcza się, że wiążą się z odkładaniem w mózgu nieprawidłowych białek amyloidu i tau. Prowadzi to do stopniowego pogarszania funkcji komórek nerwowych oraz spadku poziomu neuroprzekaźników, takich jak acetylocholina. W początkowej fazie choroby objawy nie zawsze dotyczą pamięci – często pojawiają się trudności z mówieniem, doborem słów lub rozpoznawaniem twarzy.
Demencja naczyniowa
Demencja naczyniowa, nazywana również otępieniem naczyniowym, to drugi – po chorobie Alzheimera – najczęstszy typ otępienia u osób starszych. Rozwija się na skutek uszkodzenia naczyń krwionośnych w mózgu, co prowadzi do niedotlenienia i niedożywienia komórek nerwowych. Często występuje po przebytym udarze mózgu lub jako następstwo przewlekłych zaburzeń krążenia.
Typowe objawy to spowolnienie myślenia, trudności z pamięcią, problemy z planowaniem oraz nagłe wahania nastroju.
Otępienie z ciałami Lewy’ego
Demencja z ciałami Lewy’ego to postępujące schorzenie układu nerwowego, w którym w mózgu odkładają się nieprawidłowe białka zwane ciałami Lewy’ego, zaburzając pracę neuronów. Oprócz problemów z pamięcią mogą występować trudności z poruszaniem się, mową i snem. Typowe objawy to drżenie kończyn, zaburzenia równowagi, omamy wzrokowe oraz realistyczne koszmary senne.
Demencja – przyczyny
Dr n. med. Katarzyna Niewińska, specjalistka psychiatrii dorosłych, podkreśla, że przyczyny demencji mogą być związane z różnymi czynnikami, w tym:
- procesami neurodegeneracyjnymi,
- zmianami naczyniowymi w mózgu,
- niedoborami witamin,
- a także chorobami zakaźnymi.
Wiek to kolejny istotny czynnik ryzyka – im jesteśmy starsi, tym większe prawdopodobieństwo wystąpienia objawów demencji.
Nie można też zapominać, że demencja może być skutkiem:
- urazów mózgu,
- przewlekłej depresji,
- długotrwałego stresu,
- czy nadużywania substancji psychoaktywnych.
Jakie są pierwsze objawy demencji starczej?
Objawy demencji mogą różnić się w zależności od osoby i przyczyny schorzenia. Istnieje jednak kilka
typowych symptomów, które powinny zwrócić naszą uwagę:
- Trudności z zapamiętywaniem, np. zapominanie o uroczystościach rodzinnych czy ważnych sprawach do załatwienia.
- Zadawanie tych samych lub podobnych pytań w krótkich odstępach czasu.
- Problemy z wyrażaniem własnych myśli, np. „uciekanie słów” i zastępowanie ich innymi nie zawsze pasującymi wyrażeniami.
- Odkładanie przedmiotów w nietypowe miejsca, np. pilota do lodówki.
- Problemy z podejmowaniem prostych decyzji, np. czy na listę zakupów wpisać chleb krojony, czy w całości.
- Zaburzona koncentracja, gubienie się i dezorientacja.
- Trudności w liczeniu, np. nieumiejętność obliczenia reszty za zakupy.
- Nagłe zmiany nastrojów i zbyt emocjonalne reakcje na zwyczajne sytuacje.
- Dezorientacja w czasie i trudność w ustaleniu bieżącej daty.
Specjaliści z Narodowego Funduszu Zdrowia zalecają, aby nie ignorować objawów demencji i skonsultować je z lekarzem. Dzięki temu można opóźnić rozwój choroby i znacząco poprawić jakość swojego życia.
Wczesne objawy demencji – do jakiego lekarza się udać?
Co zrobić, gdy zauważymy u siebie lub u bliskiej osoby niepokojące objawy demencji?
Pierwszym krokiem powinna być wizyta u lekarza podstawowej opieki zdrowotnej. Jeśli osoba chora jest już pod opieką geriatry, warto skonsultować się bezpośrednio z nim.
Podczas wizyty lekarz przeprowadzi dokładny wywiad i oceni ogólny stan zdrowia pacjenta. Na tej podstawie może zdecydować o skierowaniu chorego do odpowiedniego specjalisty, na przykład:
- neurologa
- psychiatry
- lub – w uzasadnionych przypadkach – do szpitala.
Objawy demencji u seniorów – jakie badania wykonać?
Jak już wiemy, demencja jest związana ze zmianami w mózgu. W związku z tym specjalista, aby postawić właściwą diagnozę lub poznać rozmiar uszkodzeń zleca badania obrazowe. Zaliczane są do nich tomografia komputerowa oraz rezonans magnetyczny. Dodatkowo mogą być zlecone testy przesiewowe oraz neuropsychologiczne. Podczas badań laboratoryjnych bada się poziom hormonów tarczycy oraz witaminy B12.
Diagnoza demencji i leczenie – dlaczego wcześniejsze rozpoznanie ma znaczenie?
Demencja jest postępująca i niestety, nieuleczalna. Wczesne rozpoznanie ma jednak ogromne znaczenie, ponieważ pozwala na wdrożenie leczenia, które może spowolnić rozwój choroby i złagodzić jej objawy.
Terapia zwykle obejmuje:
- preparaty na pamięć i funkcje poznawcze,
- dietę bogatą w kwasy tłuszczowe omega-3 i EPA,
- leki łagodzące zaburzenia nastroju, lęk czy bezsenność,
- ćwiczenia wspomagające pamięć i koncentrację,
- terapie poznawczo-behawioralne.
Jak rozmawiać z osobą z demencją – wsparcie i opieka
W leczeniu demencji, obok farmakoterapii i terapii wspomagających, kluczową rolę odgrywa wsparcie ze strony najbliższych oraz wprowadzenie rutyn, które zapewnią odpowiednie bodźce i poczucie bezpieczeństwa.
Wsparcie psychiczne podczas demencji
Jeśli czujemy, że sytuacja nas przerasta lub trudno nam pogodzić się ze zmianami zachodzącymi u chorego, warto skorzystać z pomocy psychologa, psychiatry lub psychoterapeuty. Pomocna może być także konsultacja z neurologiem, który wyjaśni, czego można się spodziewać i jak funkcjonować z osobą dotkniętą demencją.
Komunikacja z chorym – cierpliwość i zrozumienie
Podczas rozmowy z osobą chorującą na demencję ważne są cierpliwość i empatia. Pomagajmy w przypominaniu „uciekających słów”, reagujmy spokojnie na wahania nastroju i nie oceniajmy. Pamiętajmy – to trudna sytuacja nie tylko dla nas, ale przede wszystkim dla chorego.
Bądźmy takim wsparciem, jakiego sami chcielibyśmy doświadczyć w podobnych okolicznościach.
Rola wspólnych aktywności i rutyny podczas demencji
W codziennej opiece nad osobą z demencją pomocne mogą okazać się m.in.:
- spacery i kontakt z naturą,
- gry planszowe, logiczne i krzyżówki,
- dostarczanie nowych bodźców – w bezpiecznym i spokojnym otoczeniu,
- kalendarz do notowania ważnych spraw,
- tablica z informacjami: np. o wizytach lekarskich czy codziennych zadaniach.
Zadbajmy również o uporządkowaną przestrzeń i powtarzalną rutynę dnia. Stały plan dnia daje osobie chorej poczucie bezpieczeństwa i pomaga w codziennym funkcjonowaniu.
Podsumowanie
Pierwsze objawy demencji u osób starszych mogą być kojarzone ze zmęczeniem lub rozkojarzeniem. Jednak ich regularne występowanie, nasilenie oraz wpływ na codzienne funkcjonowanie powinny wzbudzić czujność. Wczesna obserwacja i konsultacja ze specjalistą daje szansę na skuteczniejsze działania i poprawę. Nie warto czekać, a raczej działać wtedy, gdy jeszcze można realnie wpłynąć na przebieg choroby.
Źródła:
1) „Dementia”, Mayo Clinic, https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/dementia/symptoms-causes/syc-20352013, dostęp dn. 16.10.2025 r.
2) K. Niewińska „Objawy wczesnej demencji – jak rozpoznać problemy pamięci i poznawcze u bliskiej osoby?”, Psychomedic, https://psychomedic.online/demencja-jak-rozpoznac-objawy/, dostęp dn. 16.10.2025 r.
3) „Objawy demencji naczyniowej – jak rozpoznać pierwsze oznaki”, Leki pl, https://leki.pl/na/otepienie-naczyniowe/objawy/, dostęp dn. 16.10.2025 r.
4) „Pierwsze oznaki demencji. Po czym poznać chorobę?”, Świat Lelu, https://www.swiatleku.pl/artykuly/pierwsze-oznaki-demencji-po-czym-poznac-chorobe.html, dostęp dn. 16.10.2025 r.
5) „Sprawdź, czy to demencja”, Akademia NFZ, https://akademia.nfz.gov.pl/artykuly/sprawdz-czy-to-demencja/, dostęp dn. 16.10.2025 r.
6) „Symptoms of dementia”, NHS, https://www.nhs.uk/conditions/dementia/symptoms-and-diagnosis/symptoms/, dostęp dn. 16.10.2025 r.
7) „To może być demencja”, Pacjent Gov, https://pacjent.gov.pl/aktualnosc/moze-byc-demencja, dostęp dn. 16.10.2025 r.
Ten tekst został napisany w celu informacyjnym i nie zastępuje konsultacji z lekarzem.
Jako copywriter specjalizuję się w popularyzacji wiedzy o profilaktyce zdrowia, chorobach, metodach leczenia i fitoterapii. Od lat zgłębiam właściwości ziół i ich praktyczne zastosowanie. Tworzę również treści o pielęgnacji dzieci i dorosłych, opierając się na publikacjach naukowych oraz sprawdzonych źródłach. Jestem autorką poradnika „Bez marnowania. Kuchnia zero waste”, w którym promuję świadome podejście do odżywiania i codziennych wyborów. Moim celem jest przekazywanie rzetelnych informacji w przystępny sposób, by wspierać Czytelników w świadomym dbaniu o zdrowie.
