Jakie są objawy zatoru płuc oraz jak się go leczy? Kto jest narażony na wystąpienie i jakie są rokowania?

Zawał płuca – tę nazwę stanu klinicznego nie każdy kojarzy. Tymczasem zatorowość płucna jest bardzo niebezpieczna dla zdrowia i warto znać chociaż podstawowe informacje na jej temat. Szybkie rozpoznanie i reakcja mogą uratować życie, tak jak w przypadku zawału serca czy mózgu. Jakie są objawy zatoru płuc, na czym polega leczenie oraz jaką dietę należy prowadzić po już przebytym?

Zator płucny – przyczyny

Zatorowość płucna występuje wtedy, gdy tętnica płucna lub jedno z jej rozgałęzień zostaje zablokowane i niemożliwy jest pełny przepływ krwi. Blokada może być spowodowana przez blaszkę miażdżycową lub skrzep krwi. Mogą to również być odłamki kości po złamaniu, ciała obce nieusunięte po przebytych zabiegach. Przemieszczają się one z innych miejsc w organizmie, na przykład z żył głębokich w kończynach dolnych. W efekcie część lub nawet całość tkanki płucnej ulega martwicy, a więc obumiera. Zatorowość płucna jest stanem zagrażającym życiu, dlatego przy występowaniu powyższych objawów, a jednocześnie przy braku innej znanej nam przyczyny, należy pilnie skonsultować się z lekarzem.

Przyczyn zatoru płucnego należy szukać w czynnikach ryzyka. Należą do nich przebyte wcześniej schorzenia układu krążeniowego, jak zawał serca czy udar mózgu, niewydolność krążeniowa, choroby płuc, przebyte zabiegi wewnątrznaczyniowe, np. embolizacja, złamania, ciąża i poród, otyłość, stosowanie leków zwiększających liczbę płytek krwi lub wpływających na jej krzepnięcie oraz podeszły wiek. Zator może powodować również powietrze, które dostaje się do krwiobiegu po usunięciu cewników.

Po operacjach, po porodzie, a nieraz i w czasie ciąży lekarz przepisuje podawanie pacjentowi heparyny drobnocząsteczkowej w iniekcji. Ma to za zadanie zminimalizować ryzyko wystąpienia zakrzepicy żył głębokich, która mogłaby prowadzić do zatorowości płucnej. Ważne jednak, aby tego typu leków nie stosować samodzielnie, jeśli skrzep został już wykryty. Rozpuszczony/usunięty może być wyłącznie w środowisku szpitalnym.

Zatorowość płucna – objawy

Objawy zatoru płuc trudno samemu na początku rozpoznać, ponieważ mogą one świadczyć o szeregu innych problemów zdrowotnych. Z pewnością, jeśli pacjent na co dzień czuje się raczej dobrze i ich nie doświadcza, bądź mają one inne znane mu przyczyny, a nagle poczuje się gorzej, powinien skontaktować się z lekarzem. Do częstych objawów zatorowości płucnej należą:

• Duszność – wyraźnie odczuwana, pojawiająca się nagle i nasilająca po wysiłku. Pojawiają się widoczne problemy z oddychaniem.
• Ból w klatce piersiowej – który daje wrażenie zawału płuc. Ostry, nasila się przy wdechu, uniemożliwia głębokie oddychanie.
• Kaszel – nie związany z żadną infekcją, może mieć krwawe zabarwienie.

Innymi objawami mogącymi świadczyć o zatorowości płucnej są:

• Zawroty głowy, światłowstręt.
• Nadmierne pocenie się./li>
• Szybkie i nieregularne bicie serca.
• Sinica.
• Ból, obrzęk nogi, który przyczynę ma w zakrzepicy żył głębokich.

Zator w płucach – diagnoza

Jeżeli istnieje uzasadnione ryzyko, że pacjent może cierpieć na zatorowość płucną, lekarz najczęściej wypisuje skierowanie do szpitala celem leczenia lub kieruje na badania. Ma tu jednak znaczenie czas, w którym zostaną one wykonane, tj. im szybciej znaleziona zostanie blokada, tym prędzej zostanie pacjent poddany leczeniu. Na początku lekarz ocenia czynniki ryzyka. Na przykład, jeśli w ciągu kilku ostatnich tygodni pacjentka urodziła dziecko, a zakrzepica jest znanym powikłaniem po porodzie obydwoma drogami, może on ocenić, że zatorowość płucna przy jej objawach jest możliwa.

Badania na występowanie zatorowości płucnej można podzielić na laboratoryjne i obrazowe. Wyższe niż w normalnych warunkach stężenie D-dimerów to pierwszy znak alarmowy, ponieważ wzrastają one w momencie, gdy występuje zakrzepica. Ponadto, wykonuje się nieinwazyjne RTG klatki piersiowej lub płuc, które obrazuje stan tkanek w tym regionie organizmu.

Inne badania, które pomagają w diagnozie to:

• USG kończyn dolnych, które ocenia stan żył i przepływu przez nie krwi. Obecny w obrazie skrzep będzie dodatkowym czynnikiem ryzyka. USG płuc i opłucnej wykaże stan tkanek płuc, a także naczyń doprowadzających krew i tlen do nich.
• tomografia komputerowa (CT/TK),
• w warunkach szpitalnych – angiografia płucna metodą tomografii komputerowej (CTPA), jednak jest to badanie inwazyjne i wymagające podania leków uspokajających/obniżających ciśnienie, a także silnego kontrastu. Nie będą do niego również zakwalifikowani pacjenci z niewydolnością nerek.

W diagnostyce zatorowości płucnej stosuje się punktację, która pomaga w ustaleniu stopnia ryzyka jej wystąpienia u danego pacjenta. Należą do nich: przyspieszona akcja serca, unieruchomienie długotrwałe, przebyty niedawno zabieg chirurgiczny, poród, połóg, wcześniej przebyta zatorowość płucna (1,5 punktu na każdy z kryteriów), krwioplucie, nowotwór złośliwy (po 1 punkcie), objawy wskazujące na zapalenie żył głębokich i odrzucenie innych schorzeń jako mniej prawdopodobnych (po 3 punkty).

Zatorowość płucna – leczenie

Zatorowość płucną należy leczyć wyłącznie w środowisku szpitalnym, nigdy zaś na własną rękę. Przy zdiagnozowaniu zatorowości płucnej, w pierwszej kolejności podaje się pacjentowi preparat heparynowy. Ma on za zadanie rozpuścić blokadę tętnicy płucnej, o ile stanowi ją skrzep krwi. Po rozpuszczeniu go, prowadzi się dalsze leczenie polegające na podawaniu leków będących antagonistami witaminy K (gdyż to witamina K odpowiada za proces krzepnięcia krwi).

Jeżeli blokadę stanowi ciało obce lub materiał inny niż skrzep, stosuje się leczenie wewnątrznaczyniowe polegające na fizycznym usunięciu blokady – jest to embolektomia płucna. W przypadku, jeśli usuwany jest skrzep, który nie został rozpuszczony, zabieg nosi nazwę trombektomii. Stosuje się ją również u pacjentów ze skrzepami w innych częściach organizmu, tj. w tętnicach mózgowych, po udarach i po zawałach serca.

Po operacjach, po porodzie, a nieraz i w czasie ciąży lekarz przepisuje podawanie pacjentowi heparynę drobnocząsteczkową w iniekcji. Niezwykle istotne jest, aby pacjent zawsze stosował się dokładnie do instrukcji lekarza dotyczących czasu stosowania heparyny drobrocząsteczkowej. Ma to za zadanie zminimalizować ryzyko wystąpienia zakrzepicy żył głębokich, która mogłaby prowadzić do zatorowości płucnej.

Zatorowość płucna po Covid-19

Niemal półtorej roku po wybuchu pandemii znane są już niektóre powikłania po koronawirusie. Obecnie uważa się, że zator płucny może być jednym z nich, szczególnie u pacjentów, którzy wymagali ostrej wentylacji oraz innych zabiegów ratujących życie w wyniku infekcji spowodowanej przez Sars-Cov-2. Jednak może się on również pojawić u tych, którzy przeszli infekcję dość łagodnie. Z jakiego powodu?

Istnieje wiele czynników ryzyka zakrzepicy, jednak do najczęściej wymienianych należy uszkodzenie śródbłonka naczyń krwionośnych, nadkrzepliwość oraz utrudniony przepływ krwi. Jak już wiadomo, Covid-19 wpływa destrukcyjnie na tkanki płuc oraz naczyń krwionośnych oraz powoduje nadmierną krzepliwość krwi, dlatego u części pacjentów po koronawirusie występowała zakrzepica. Tak też jest z zatorowością płucną u osób z Covid-19, którzy wcześniej nie wykazywali tendencji do zatoru płucnego. Obecnie zwraca się uwagę na ryzyko zachorowania na zatory płucne u osób młodych, wcześniej zdrowych i aktywnych, którym koronawirus znacznie pogorszył stan zdrowia, oraz którzy wymagali ostrego leczenia infekcji.

W przypadku stwierdzenia zatorowości płucnej, która wystąpiła jako konsekwencja Covid-19, stosuje się leczenie takie, jak w przypadku innych czynników ryzyka, tj. trombolizę (użycie leków rozpuszczających skrzep) lub embolektomię. Niezależnie od przyczyn zachorowania, swobodny przepływ krwi przez naczynie musi zostać przywrócony.

Zator płucny – śmiertelność

Zatorowość płucna to po zawale serca i udarze mózgu najczęściej występująca przyczyna śmierci z powodów kardiologicznych. Jej pierwsze objawy są niestety często ignorowane, co przyczynia się do liczby zgonów. Szacuje się, że przed Covid-19, śmiertelność w zatorze płucnym wynosiła nawet do 30% (w zatorze płucnym wysokiego ryzyka). Przebieg tego stanu klinicznego – gwałtowny i nieprzewidywalny, sprawia, że rokowania nie zawsze są dla pacjenta korzystne. Niezbędna jest szybka reakcja na objawy zatoru i wdrożenie leczenia w szpitalu. Osoby po przebytych zawałach serca, udarach oraz ze wszczepionymi stentami, powinny szczególną uwagę przykładać do zaleceń lekarskich i ściśle stosować się do instrukcji przyjmowania leków, szczególnie wpływających na krzepnięcie krwi.

Dieta po zatorowości płucnej

Tak, jak w przypadku każdej innej choroby polegającej na tworzeniu zatorów i zakrzepów, dieta ma bardzo istotne znaczenie dla chorego i rekonwalescenta. Ważne, aby nie spożywać na raz ogromnych posiłków, a rozplanować je na cały dzień (ostatni powinien zostać spożyty 2-3 godziny przed snem). Posiłki muszą bazować na jak najmniej przetworzonych produktach i dostarczać wszystkie niezbędne składniki pokarmowe. Spożywanie dużej ilości tłuszczów nasyconych i trans jest wykluczone. Osoby, które mają nadwagę lub kwalifikują się do otyłości powinny dążyć do utraty wagi, ponieważ nadmierne kilogramy bezpośrednio wpływają na układ naczyniowy i pracę serca. Jakie zmiany w codziennej diecie należy wprowadzić?

• Węglowodany proste zamienić na złożone.
• Wprowadzić dużą ilość świeżych owoców i warzyw (przynajmniej pół talerza w każdym posiłku, przy czym ziemniaki zaliczają się do skrobii).
• Tłuste kawałki mięsa zamienić na chude, czerwone na białe, dążyć do ograniczenia ilości spożywanego mięsa na rzecz ryb, warzyw i owoców.
• Tłuszcze nasycone zamienić na jedno i wielonienasycone (oleje tłoczone na zimno, tłuste ryby, orzechy w umiarkowanej ilości).
• Nie kupować produktów typu „0% tłuszczu”, które w składzie mają dodatkowy cukier (zabieg producentów spożywczych).
• Stopniowo rezygnować z dodawania soli i cukru do spożywanych dań, dążyć do najmniejszej niezbędnej dla zdrowia ilości.

W ramach edukacji żywieniowej po zatorze płucnym, zawale serca czy udarze mózgu warto dokształcić się w kwestii składników dodawanych do gotowych potraw, które można kupić w supermarkecie. Całkowita ich eliminacja nie zawsze będzie możliwa, jednak wybór pomiędzy surówkami, gotowymi zupami czy daniami typu curry będzie łatwiejszy i zdrowszy, jeśli znane nam będą nazwy dodatków, barwników, substancji słodzących czy konserwantów. Warto również wziąć to pod uwagę przy kupnie wędlin. Dodatek konserwantu jest niekiedy potrzebny, aby nie doszło u konsumenta do zatrucia pokarmowego, jednak w wędlinach dobrej jakości będą one ograniczone na rzecz dobrej jakości mięsa.

• zapalenie płuc • pomiar saturacji w domu • jakie badania po covidzie • leki na krążenie • jak dbać o serce