Rak piersi nie musi oznaczać wyroku. Co zrobić, aby uchronić siebie i bliskie sobie kobiety przed poważną chorobą?
Czym jest rak piersi?
Najprościej mówiąc, jest to niekontrolowany rozrost komórek w obrębie gruczołu piersiowego. Aby lepiej zrozumieć ten mechanizm, warto przyjrzeć się najpierw, z czego może on wynikać.
Mutacja genowa, czyli nieprawidłowe zmiany w genach odpowiedzialne za regulację wzrostu komórek i utrzymywanie ich w zdrowiu to podstawowa przyczyna powstawania różnych rodzajów raka. W zdrowym organizmie, gdy komórka zaczyna się starzeć i nie jest w stanie pełnić swoich funkcji, nie tylko przestaje się namnażać, ale również obumiera. Dzięki temu „zwalnia” miejsce dla nowej, zdrowej i w pełni produktywnej komórki. Kiedy dochodzi do aktywacji mutacji genu odpowiedzialnego za regulację tego procesu, komórka zmienia swoje role, może się dzielić w nieskończoność bez żadnego porządku. Niestety, powstające z niej inne komórki będą równie uszkodzone jak początkowa, a z czasem utworzą guz.
Guzki podzielić można na łagodne, to jest niemające potencjału do zezłośliwienia się, oraz złośliwe. W guzach łagodnych nie obserwuje się szybkiego i agresywnego wzrostu, nie ma również przerzutów do innych tkanek. Guzy złośliwe mają natomiast potencjał do rozprzestrzeniania się i atakowania zdrowych tkanek, obserwuje się również przerzuty, jeśli guz jest agresywny i nie poddaje się leczeniu.
Za raka piersi uważa się więc wyłącznie guzy złośliwe. Jeśli lekarz podczas wizyty stwierdzi obecność guza łagodnego, co potwierdzone zostanie badaniami, nie trzeba się od razu obawiać złośliwego raka, a jedynie baczniej obserwować.
Rak piersi – przerzuty
Rak piersi najczęściej zaczyna się rozwijać w zrazikach – miejscu, w którym produkowane jest mleko, a także w kanalikach, które to mleko odprowadzają do sutka. Choć rzadko, zdarza się również, że pierwsze komórki rakowe pojawią się w tkance tłuszczowej i włóknistej. Z czasem komórki rakowe atakują pobliskie zdrowe tkanki, aż przedostają się do węzłów chłonnych. Węzły odpowiedzialne są za odfiltrowywanie zbędnych, obcych i/lub toksycznych substancji z organizmu, a jeśli komórki rakowe się w nich znajdą, bez problemu będą mogły przedostać się do innych tkanek w całym organizmie. W sytuacji przedostawania się raka do węzłów i dalej mówi się o przerzutach.
W zależności od tego, jak daleko dostały się komórki rakowe, określa się stopień zaawansowania nowotworu. Raka klasyfikuje się według różnych skali: stadiów lub rodzajów. Może to być rak naciekający lub nienaciekający. Najczęściej kojarzona przez pacjentów jest klasyfikacja TNM, czyli tumor, lymph nodes & metastases (guz, stan węzłów chłonnych i przerzuty odległe:
Tumor – guz:
- Tx – nie ma możliwości określenia guza pierwotnego
- T0 – nie stwierdzono obecności guza pierwotnego
- Tis – rak przedinwazyjny in situ
- Tis (DCIS) rak przewodowy in situ
- Tis (LCIS) raz zrazikowy in situ
- T1 – guz nie przekraczający 2 centymetrów (klasyfikacja: do 0,1 cm, do 0,5 cm, do 1 cm, do 2 cm)
- T2 – guz wielkości pomiędzy 2 cm a 5 cm
- T3 – guz większy niż 5 cm
- T4 – guz każdej wielkości, ale naciekający na skórę lub tkankę klatki piersiowej
Lymph nodes – węzły chłonne
- Nx – nie ma możliwości określenia stanu okolicznych węzłów chłonnych
- N0 – nie stwierdza się przerzutów do okolicznych węzłów chłonnych
- N1 – N3 – stwierdza się przerzuty do okolicznych węzłów chłonnych w zależności od ich umiejscowienia
Metastases – przerzuty odległe
- M0 – nie stwierdza się przerzutów odległych
- cM0 – komórki rakowe wykryto mikroskopowo w odległych tkankach, jednak nie stwierdza się obecności guza
- M1 – obecne przerzuty odległe
In situ oznacza, że lokalizacja guza została ograniczona wyłącznie do badanej tkanki.
W zależności od powyższych parametrów określa się stadium złośliwego nowotworu piersi:
- 0: Tis N0 M0
- 1A: T1 N0 M0
- 1B: T0,T1 N1mi M0
- 2A: T0,T1 N1 M0 lub T2 N0 M0
- 2B: T2 N1 M0 lub T3 N0 M0
- 3A: T0,T1,T2 N2 M0 lub T3 N1,N2 M0
- 3B: T4 N0,N1,N2 M0
- 3C: każdy T N3 M0
- 4: każdy T każdy N M1.
Diagnostyka raka piersi
W diagnostyce raka piersi najważniejszą rolę odgrywa sama pacjentka. To jej wątpliwości i podejrzenia skłaniają ją do wizyty u lekarza. Pacjentka jednak powinna być zaangażowana w samobadanie piersi, co miesiąc poświęcić mu kilkanaście lub kilkadziesiąt minut. Samobadające się pacjentki mają znacznie większą szansę na wczesne wykrycie raka piersi (lub innych guzków) oraz ich pełne wyleczenie.
Mammografia
Jednym z badań często wykonywanym we wczesnej diagnostyce jest mammografia. Badanie całkowicie nieinwazyjne, nie wymagające specjalnego przygotowania. Wykorzystuje ono promieniowanie rentgenowskie, ale w niewielkiej ilości. Jest oczywiście przeciwwskazane u kobiet ciężarnych. Badanie jest czułe w 85% i uważa się, że z powodu budowy piersi ta czułość może być wyższa u kobiet starszych niż u młodych. Wynika to z gęstości tkanek. Niestety istnieje pewien margines błędu przy ocenie zdjęcia mammograficznego. Jego interpretacją zajmuje się radiolog – to on ocenia, czy ewentualna zmiana jest łagodna czy złośliwa.
USG
Innym w miarę szybkim, bezbolesnym i nieinwazyjnym badaniem umożliwiającym wczesną diagnozę raka piersi jest badanie ultrasonograficzne. Zaleca się, aby przy profilaktycznej wizycie u lekarza ginekologa każda kobieta miała wykonane przez lekarza zarówno badanie palpacyjne jak i ultrasonograficzne piersi. W prywatnych gabinetach lekarskich najczęściej nie ma z tym problemów, ponieważ sprzęt do USG jest na miejscu. W gabinetach finansowanych przez NFZ lekarz wypisuje skierowanie do gabinetu USG osobno. Na badanie ultrasonograficzne skierowanie może również wypisać lekarz rodzinny, jeśli w samobadaniu pacjentka wyczuje zmianę w piersi.
Biopsja cienkoigłowa i gruboigłowa
Badanie zlecane, jeśli w poprzednich stwierdzono zmiany. Pozwala na ocenę, czy guz jest złośliwy. Biopsja cienkoigłowa umożliwia ocenę komórek, jednak biopsja gruboigłowa daje szersze spektrum diagnostyczne, ponieważ ocenia stopień zezłośliwienia guza poprzez badanie okolicznej tkanki. Dzięki temu można również ocenić czynniki wpływające na rokowania i powodzenie w leczeniu. W przypadku piersi obecnie raczej stosuje się od razu biopsję gruboigłową, aby uzyskać szerszy obraz choroby.
Rezonans magnetyczny
Wykonywane najczęściej z użyciem środka kontrastującego, zalecane jest w przypadku gdy inne badania nie dają jednoznacznego obrazu lub wymagana jest pogłębiona diagnostyka. Jest to niezwykle czułe badanie, dlatego może być stosowane u kobiet z grup ryzyka wystąpienia raka piersi oraz jeżeli dotychczasowe nie były w stanie określić umiejscowienia ogniska pierwotnego. Zlecane jest również u kobiet, które już przeszły jakiś etap leczenia, ale ich wyniki nie są jednoznaczne.
Pierwsze objawy raka piersi
Jeżeli już guzek się pojawi, jest on wyczuwalny pod naciskiem dłoni. Szacuje się, że jedynie u ¼ kobiet nie ma to miejsca. Problem stanowić może fakt, że anatomia piersi u większości kobiet jest inna. Dlatego tak istotne jest samobadanie i dokładne poznanie budowy swoich piersi, ponieważ to, co u jednej pani jest normalne, u innej może być zmianą wymagającą diagnostyki.
Do dających się zauważyć przez pacjentkę objawów należy wyczuwalny guzek, wciągnięcie skóry czy brodawki, zmiana w wyglądzie skóry wokół sutka, zmiany na sutku, wyciek z sutka, w tym krwisty (mamy karmiące naturalnie mogą niekiedy doświadczać wycieku krwi na skutek pogryzienia przez maluszka), skórka pomarańczowa, powiększenie węzłów chłonnych (które można wyczuć np. podczas golenia lub pod prysznicem), pojawienie się widocznych żył pod skórą, owrzodzenia.
Rak piersi – leczenie
Wybór sposobu leczenia raka piersi zależy przede wszystkim od stopnia zaawansowania choroby i rokowań pacjentki. U pozornie dwóch kobiet o takich samych parametrach nowotworowych lekarz może zarządzić inne metody, które dla nich będą najodpowiedniejsze.
We wcześnie wykrytych przypadkach stosuje się wycięcie guza z możliwym oszczędzeniem piersi. Może to mieć miejsce w stadium przedinwazyjnym – DCIS i LCIS oraz inwazyjnym, w zależności od wielkości guza, jego rozprzestrzenienia się.
Leczenia chirurgicznego z usunięciem piersi wraz z węzłami chłonnymi dokonuje się w przypadku, gdy podjęte wcześniej kroki okazały się niewystarczające, jeśli istnieją u pacjentki niektóre choroby autoimmunologiczne, rak wymyka się spod ram do leczenia oszczędzającego, jest wieloośrodkowy lub jeśli nie ma możliwości wycięcia guza z odpowiednim marginesem zdrowych tkanek. O rodzaju amputacji piersi decyduje lekarz po konsultacji z pacjentką.
U pacjentek niekiedy przed zabiegiem przeprowadza się chemioterapię lub hormonoterapię. Mają one na celu zmniejszenie lub chociaż wyhamowanie rozwoju raka przed operacją oraz poprawienie efektów leczenia jako całości.
Jeżeli zabieg był rozległy, lekarz prowadzący może zalecić przeprowadzenie radioterapii. Dzieje się to wtedy, jeśli komórki nowotworowe zostały znalezione w wyciętym marginesie, guz był wielkości ponad 5 centymetrów oraz jeśli znaleziono przerzuty w ponad 4 węzłach chłonnych.
Pacjentka ma pełne prawo do przedyskutowania swoich opcji leczenia z lekarzem prowadzącym oraz do skonsultowania się z innym specjalistą w celu ich ewaluacji. Ma prawo poddać się leczeniu w Polsce, poza jej granicami, czy zgłosić się do badań klinicznych, których celem jest znalezienie nowoczesnych leków na raka. Nie warto jednak zdawać się na oszustów, którzy desperację chorego wykorzystują dla własnego zysku twierdząc, że ich produkt z pewnością ich z raka wyleczy.
Profilaktyka raka piersi i czynniki ryzyka
W profilaktyce raka piersi bardzo ważne jest poznanie czynników ryzyka. Z pewnością jest to płeć – chociaż rak piersi zdarza się u mężczyzn, zdecydowanie bardziej na niego narażone są kobiety.
Ryzyko zachorowania wzrasta po 35 roku życia, a najwięcej zachorowań obserwuje się u pań między 50-70 rokiem.
W przypadku raka piersi nie bez kozery mówi się o czynniku rodzinnym. Jeśli w bliskiej rodzinie występował rak piersi, szczególnie jeśli był on agresywny, kobieta powinna częściej zgłaszać się na badania kontrolne.
Czynniki hormonalne wpływają w pewnym stopniu na zwiększenie ryzyka zachorowania. Statystycznie zdarza się on częściej u pań, które nie rodziły przed 30tym rokiem życia, u których miesiączka wystąpiła bardzo wcześnie, a także w późnym klimakterium (patrz: kryterium wiekowe).
Nie określono z całą stanowczością, czy przyjmowanie doustnych środków antykoncepcyjnych zdecydowanie wpływa na ryzyko wystąpienia raka piersi u kobiet. Uważa się, że nadmierna ilość estrogenów w organizmie przez długi czas (to jest długotrwałe przyjmowanie doustnej antykoncepcji czy innych terapii hormonalnych z estrogenami) może wpływać na zwiększenie ryzyka. Może to również dotyczyć spożywania przez długi czas genetycznie modyfikowanej żywności oraz produktów od zwierząt karmionych hormonami. Istnieje jednak antykoncepcja hormonalna nie zawierająca estrogenów, która może być lepszym wyjściem dla kobiet z grup ryzyka.
Ogólne czynniki wpływające negatywnie na działanie organizmu, tj. niezdrowa dieta, nadwaga i otyłość, a także używki także przyczyniać się mogą do rozwoju raka.
Badania mutacji genowych
Zdrowe kobiety mogą u siebie wykonać badanie z krwi mające na celu stwierdzenie, czy występuje u nich mutacja genowa odpowiedzialna za rozrost komórek rakowych w piersiach. Są to geny BRCA 1 i BRCA 2. To te geny odpowiedzialne są za naprawę ewentualnych szkód w komórkach mogących prowadzić do rozwoju różnych typów nowotworów, w tym raka piersi. Określenie obecności mutacji tych genów może być sposobem na uniknięcie ciężkiej formy raka dzięki częstszym badaniom kontrolnym.
Niezależnie od genów, każda kobieta powinna samobadać sobie piersi każdego miesiąca. Tak, jak mutacja genowa zwiększa ryzyko zachorowania, ale nie stanowi, że choroba wystapi na pewno, tak jej brak nie sprawia, że nie należy się badać. Jeżeli kobieta nie wie, jak się badać, wystarczy udać się do najbliższej przychodni mającej umowę z położną środowiskową. Podczas wizyty pokaże ona, w jaki sposób przeprowadzić u siebie takie badanie. Będzie to również możliwe podczas wizyty ginekologicznej.
Każda kobieta powinna regularnie pojawiać się w gabinecie ginekologicznym na badaniu podmiotowym. Panie z grupy ryzyka nie powinny odkładać wizyt na później i na każdej mieć przeprowadzone USG oraz badanie palpacyjne piersi.
Tworzymy zespół ekspertów i pasjonatów tematyki zdrowotnej, dietetycznej i kosmetologicznej. W pisaniu opieramy się na aktualnej wiedzy medycznej, zaleceniach i badaniach naukowych. Przede wszystkim, nie ustajemy w edukowaniu się, aby dostarczyć naszym Czytelnikom jak najszersze i najaktualniejsze informacje z zakresu zdrowia i urody.
