Przeterminowane leki – jak z nimi postępować? Wskazówki do świątecznego (i nie tylko) sprzątania apteczki

Można się niemal założyć, że u większości ludzi w szafkach pojawią się jakieś przeterminowane leki. Nic dziwnego, jeśli schorzenie trwało krótki czas a opakowanie było dość spore, prawdopodobnie część produktu po prostu nie zostanie zużyta. Nasuwa się pytanie, w jaki sposób pozbywać się przestarzałych farmaceutyków? Gdzie oddać przeterminowane leki, aby nie szkodzić środowisku i sobie?

Termin ważności leków

Każdy lek, suplement diety, wyrób medyczny do użytku wewnętrznego i zewnętrznego oraz żywność specjalnego przeznaczenia medycznego musi mieć podaną datę przydatności do użycia. W jaki sposób się ją odczytuje?

• Dzień, miesiąc i rok – dokładne wskazanie ostatecznej daty przydatności do użycia.
• Miesiąc i rok – w tym przypadku odnosi się ono do ostatniego dnia danego miesiąca, spotykane często w lekach homeopatycznych.
• Data produkcji – jeśli jest podana, producent podaje określony czas po dacie produkcji, kiedy produkt może zostać użyty, np. dwa lata.

Producenci niektórych farmaceutyków podają często datę przydatności po otwarciu. Ma to zapewnić bezpieczeństwo stosowania i działanie preparatu w czasie przez nich określonym. Termin ważności leków po otwarciu ma odniesienie do rzeczywistości pod warunkiem, że przechowywane są w odpowiedni sposób. Jeśli pacjent decyduje się przechowywać w temperaturze pokojowej produkt, który powinien znajdować się w lodówce, nie ma możliwości oceny, czy on zadziała. To samo dotyczy wszystkich innych produktów aptecznych.

Co zrobić z przeterminowanymi lekami?

Kiedy termin ważności leków oraz innych farmaceutyków upłynie, stają się one odpadem. Z tego powodu powinny zostać zutylizowane, ponieważ nie ma już pewności ani co do jego bezpieczeństwa dla użytkownika, ani skuteczności. Dlaczego tak się dzieje?

Niektóre produkty nie zawierają wielu środków konserwujących, które mogłyby zapewnić dłuższy czas użytkowania. Ponadto, niektóre związki są z natury nietrwałe. Z tego powodu krople z witaminą C mogą być przechowywane jedynie przez 3 miesiące po otwarciu, a syrop islandzki – 28 dni. Jeszcze inne są bardzo podatne na wszelkie zanieczyszczenia. Z taką sytuacją można się spotkać na przykład w przypadku leków antybiotykowych czy sterydowych w formie kropli do oczu. Tego okresu przydatności po otwarciu należy się bezwzględnie trzymać.

Zdarza się również, że w apteczce mamy leki nadal zdatne do użycia, ale których my nie będziemy potrzebować. Co z nimi zrobić?

Po pierwsze, prawnie nie ma możliwości oddania ich ze zwrotem środków do apteki stacjonarnej, która nam je sprzedała, chyba że zostały źle wydane bądź mają jakąś wadę jakościową. Wtedy apteka jako sprzedawca ma obowiązek je przyjąć. Ale poza tymi przypadkami, w momencie wydania ich nam, leki stają się „niebezpiecznym odpadem”, to jest nie powinny być udostępnione osobom trzecim. Dlatego oficjalnie nie ma możliwości oddania ich do domów opieki czy domów dziecka, nawet jeśli opakowanie jest nieotwarte.

Niekiedy tego typu leki warto zostawić na później, pod warunkiem, że trzymamy się daty ważności. Być może konieczna będzie kolejna interwencja lekarska z użyciem tych samych środków, szczególnie, że niektóre leki bywają dość drogie i nie wszystkie są refundowane.

Leki mieszczące się w dacie ważności należy zutylizować w ten sam sposób, w jaki robi się to z lekami przeterminowanymi.

Gdzie można oddać przeterminowane leki?

Nie stosujemy leków i farmaceutyków po terminie ważności, bo nie tylko mogą nie zadziałać, ale i mogą stać się toksyczne z powodowaniem różnego rodzaju działania niepożądane włącznie. Gdzie wyrzucić przeterminowane leki?

Na pewno nie do własnego kosza na śmieci.

Najprościej byłoby je zanieść do apteki, która je przyjmie i zajmie się ich utylizacją. Problem w tym, że nie wszystkie apteki posiadają tego typu pojemniki, a co za tym idzie, nie wszystkie przyjmą od nas przeterminowane produkty. Apteki posiadające na stanie tak zwane konfiskatory mają podpisaną z gminą umowę na utylizację leków. Dlatego zanim wybierzemy się do naszej osiedlowej apteki z całą torbą tabletek i syropów, warto najpierw zorientować się w okolicy, gdzie faktycznie można leki wyrzucić.

Niekiedy samorządy organizują mobilne miejsca zbiórki różnego rodzaju odpadów. Od małego AGD po przeterminowane farmaceutyki i baterie, samochód przyjmie wszystko. Wystarczy rozejrzeć się na stronie swojej gminy lub miasta, by sprawdzić czy i kiedy tego typu pojazd pojawi się w naszej okolicy.

Kolejnym miejscem, które przyjmuje przeterminowane leki są PSZOKi. Punkty Selektywnego Zbierania Odpadów Komunalnych przyjmują wszelkie „kłopotliwe” produkty: wersalki, kuchenki gazowe, stare prześcieradła i farmaceutyki właśnie. W zależności od lokalizacji warto w następną podróż do PSZOKA z zepsutym czajnikiem zabrać również przestarzałą zawartość apteczki.

Co robić z przeterminowanymi lekami?

Kolejnym aspektem utylizowania leków w aptece stacjonarnej, która posiada odpowiedni pojemnik przeznaczony tylko do tego celu, jest sposób wyrzucania ich. Tak, jak istnieją zasady przyjmowania leków, tak również należy kierować się kilkoma przy ich wyrzucaniu.

Leki wyrzucamy bez kartoników. Te mogą wylądować w pojemnikach na makulaturę, o ile nie zawierają osobnych elementów. Jeśli tak jest (folia, metal), usuwamy je i wyrzucamy sam kartonik.

Tabletki i kapsułki wyrzucamy w blistrach. Jeśli otrzymujemy je w buteleczkach, w ten sam sposób powinny trafić do pojemnika.

Syropów nie wylewamy do kanalizacji tylko wyrzucamy w butelkach.

Żele, kremy i maści pozostawiamy w tubkach i w ten sposób wyrzucamy.

Pustych blistrów po użytych lekach nie wyrzucamy do pojemników na metale i tworzywa sztuczne, bo nie nadają się do recyklingu. Muszą trafić do odpadów komunalnych.

Lekami, które pod żadnym warunkiem nie mogą być zutylizowane w pojemnikach w aptece, są ampułkostrzykawki. Co do zasady stanowią one zagrożenie zakażeniem różnego rodzaju chorobami, dlatego nawet jeśli zapakujemy je z powrotem do pojedynczych plastikowych fiolek, nie powinny być w ten sposób wyrzucane. Podobnie jest z opatrunkami, igłami oraz termometrami rtęciowymi. Aby zutylizować środki niebezpieczne dla środowiska i dla innych ludzi oraz zwierząt należy skontaktować się z właściwym departamentem urzędu gminy lub zapytać w aptece, która zajmuje się utylizacją. Nawet jeśli ich nie przyjmą osobiście, udzielą stosownej informacji.