Dodatki do żywności E. Czy należy się ich bać?

Żywność dopuszczona do sprzedaży podlega restrykcyjnym zasadom ustanowionym przez Unię Europejską. Nie inaczej jest z dodatkami do żywności typu E. Czy wszystkie są niebezpieczne dla zdrowia i powinno się ich unikać za wszelką cenę?

Dodatki do żywności typu E – czym są?

Utarło się przekonanie, że za wszelką cenę należy unikać dodatków żywnościowych E. Mówi się, że są chemiczne, syntetycznego pochodzenia, szkodliwe. Często słyszymy, że „im więcej E, tym gorsza jakość”. Jednak nie każdy dodatek powinien być okryty złą sławą. Dodatki do żywności można ogólnie podzielić na naturalne, identyczne z naturalnymi oraz syntetyczne. Nie wszystkie, więc, są dodaną do żywności „chemią”. Czym się one różnią?

Dodatki naturalne po prostu pochodzą z naturalnych składników. Może to być np. kurkumina czy karoteny, służące jako barwniki. Są one jak najbardziej pożądane, jeśli ich użycie ma w jakikolwiek sposób ulepszyć produkt czy podnieść jego atrakcyjność.

Dodatki identyczne z naturalnymi mają co prawda syntetyczne pochodzenie, ale ich struktura chemiczna jest taka sama jak ich naturalnych odpowiedników. Są one bezpieczne do spożycia pod warunkiem zastosowania odpowiedniego stężenia, do czego zobowiązani są producenci żywności.

Syntetyczne, sztuczne, czyli „chemiczne”. Zasadniczo są one dopuszczone do sprzedaży na terenie Unii Europejskiej, więc spożywane w umiarkowanych ilościach nie powinny wywoływać przykrych dla zdrowia konsekwencji. Warto jednak pamiętać, że przy niezbilansowanej, pełnej przetworzonych produktów, diecie może dojść do ich przedawkowania.

E dodatki w żywności – jak dzielimy?

Producent jakiegokolwiek produktu żywnościowego czy suplementu diety zobowiązany jest do podania pełnego jego składu z zachowaniem kolejności wynikającej z ich użycia. Np., jeśli na pierwszym miejscu znajduje się cukier, możemy mieć pewność, że to jego jest najwięcej. Nie inaczej jest więc z dodatkami – o wszystkich musimy być poinformowani.

Jeśli producent nie stosuje skrótów typu E, mamy w zasadzie jasność na pierwszy rzut oka, co znajduje się w tubce, słoiku czy kartonie. Natomiast producent może po prostu zastosować skrót E i ma do tego pełne prawo, gdyż i tak informuje klienta o danym składniku. Tutaj więc przydaje się umiejętność czytania i rozumienia informacji na etykiecie oraz wiedza na temat dodatków typu E.

100 – 199 barwniki spożywcze

Ich celem jest nadanie lub podkreślenie koloru danego produktu żywnościowego lub napoju. Mogą występować w formie past, proszków, żeli lub płynów. Często stosowane są również w domowej kuchni, np. przy wyrabianiu tortów czy ciastek. Barwniki spożywcze znajdują również zastosowanie w kosmetyce, farmacji czy przy produkcji urządzeń.

W jaki sposób rozpoznać barwniki za pomocą numeru E?

• E 100 – 109 barwniki żółte
  – E 100 kurkumina
  – E 101 ryboflawina
  – E 102 tartrazyna
  – E 104 żółcień chinolinowa
• 110 – 119 barwniki pomarańczowe
  – E 110 żółć pomarańczowa FCF
• 120 – 129 barwniki czerwone
  – E 120 kwas karminowy, koszenila
  – E 122 azorubina
  – E 123 amarant
  – E 124 czerwień koszenilowa
  – E 127 erytrozyna
  – E 128 czerwień 2G
  – E 129 czerwień Allura AC
• 130 – 139 barwniki niebieskie i fioletowe
  – E 131 błękit patentowy
  – E 132 indygotyna
  – E 133 błękit brylantowyFCF
• 140 – 149 barwniki zielone
  – E 140 chlorofil
  – E 141 kompleksy miedzi z chlorofilem i jego pochodnymi
  – E 142 zieleń S
• 150 – 159 barwniki brązowe i czarne
  – E 150a karmel prosty
  – E 150b karmel siarczynowy
  – E 150c karmel amoniakalny
  – E 150d karmel amoniakalno-siarczynowy
  – E 151 czerń brylantowa PN
  – E 153 węgiel roślinny
  – E 154 brąz FK
  – E 155 brąz HT
• 160 – 180 barwnik złoty i niewymienione wcześniej
  – E 160a karoteny
  – E 160b annato, biksyna, norbiksyna
  – E 160c kapsorubina, kapsantyna, ekstrakt z papryki
  – E 160d likopen
  – E 160e beta-apo-8′-karotenal (C30)
  – E 160f ester etylowy beta-apo-8′-karotenowego
  – E 161b luteina
  – E 161g kantaksantyna
  – E 162 betanina (barwnik buraka ćwikłowego)
  – E 163 antocyjany
  – E 170 węglan wapnia
  – E 171 dwutlenek tytanu
  – E 172 tlenki i wodorotlenki żelaza
  – E 173 aluminium
  – E 174 srebro
  – E 175 złoto
  – E 180 czerwień litolowa

E 200 – 299 czyli konserwanty

Ich funkcją jest zapewnienie trwałości produktu: przed otwarciem do nadejścia daty ważności, oraz po otwarciu przez czas ustalony przez producenta. To dzięki konserwantom produkty te zachowują świeżość. Oczywiście należy zwracać uwagę na ilość konserwantów w żywności, bo u niektórych producentów stawia się przede wszystkim na ich ilość, a nie jakość.

• 200 – 209 sorbiniany
  – E 200 kwas sorbowy
  – E 202 sorbinian potasu
  – E 203 sorbinian wapnia
• 210 – 219 benzoesany
  – E 210 kwas benzoesowy
  – E 211 benzoesan sodu
  – E 212 benzoesan potasu
  – E 213 benzoesan wapnia
  – E 214 ester etylowy kwasu p-hydroksybenzoesowego
  – E 215 sól sodowa p-hydroksybenzoesanu etylu
  – E 216 ester propylowy kwasu p-hydroksybenzoesowego
  – E 217 sól sodowa p-hydroksybenzoesanu propylu
  – E 218 ester metylowy kwasu p-hydroksybenzoesowego
  – E 219 sól sodowa p-hydroksybenzoesanu metylu
• 220 – 229 sulfity
  – E 220 dwutlenek siarki
  – E 221 siarczyn sodu
  – E 222 wodorosiarczan sodu
  – E 223 disiarczan sodu
  – E 224 disiarczan potasu
  – E 226 siarczyn wapnia
  – E 227 wodorosiarczan wapnia
  – E 228 wodorosiarczyn potasu
• 230 – 239 fenole i mrówczany (metanoany)
  – E 230 bifenyl
  – E 231 ortofenylofenol
  – E 232 ortofenylofenolan sodu
  – E 234 nizyna
  – E 235 natamycyna
  – E 239 heksametylenoczteroamina
• 240 – 259 azotany
  – E 242 dwuwęglan dimetylu
  – E 249 azotyn potasu
  – E 250 azotyn sodu
  – E 251 azotan sodu
  – E 252 azotan potasu
• 260 – 269 octany (etanoany)
  – E 260 kwas octowy
  – E 261 octan potasu
  – E 262 octan sodu
  – E 263 octan wapnia
• 270 – 279 mleczany
  – E 270 kwas mlekowy
• 280 – 289 propioniany (propanian)
  – E 280 kwas propionowy
  – E 281 propionian sodu
  – E 282 propionian wapnia
  – E 283 propionian potasu
  – E 284 kwas borowy
  – E 285 tetraboran sodu (boraks)
• 290 – 299 pozostałe
  – E 290 dwutlenek węgla
  – E 296 kwas jabłkowy (pochodzenia roślinnego lub syntetycznego)
  – E 297 kwas fumarowy

E 300 – 399 Przeciwutleniacze i regulatory kwasowości

Regulatory kwasowości stosowane są do zachowania lub zmiany kwasowości i zasadowości produktu. Najczęściej znajdziemy w tej grupie kwasy, szczególnie organiczne i mineralne oraz zasady, substancje buforujące czy neutralizujące.

Przeciwutleniacze z kolei mają za zadanie ograniczać psucie się produktu jako efekt procesu utleniania. Działanie wolnych rodników może wiązać się z reakcjami łańcuchowymi, które uszkadzają DNA komórek.

• 300 – 305 askorbiniany (witamina C)
  – E 300 kwas askorbinowy, witamina C
  – E 301 askorbinian sodu
  – E 302 askorbinian wapnia
  – E 304 estry kwasów tłuszczowych i kwasu askorbinowego
• 306 – 309 tokoferol (witamina E)
  – E 306 mieszanina tokoferoli, witamina E
  – E 307 alfa-tokoferol
  – E 308 gamma-tokoferol
  – E 309 delta-tokoferol
• 310 – 319 galusany i erytorbiniany
  – E 310 galusan propylu
  – E 311 galusan oktylu
  – E 312 galusan dodecylu
  – E 315 kwas izoaskorbinowy
  – E 316 izoaskorbinian sodu
• 320 – 329 mleczany
  – E 320 butylohydroksyanizol (BHA)
  – E 321 butylohydroksytoluen (BHT)
  – E 322 lecytyny
  – E 325 mleczan sodu
  – E 326 mleczan potasu
  – E 327 mleczan wapnia
• 330 – 339 cytryniany i winiany
  – E 330 kwas cytrynowy
  – E 331 cytryniany sodu
  – E 332 cytryniany potasu
  – E 333 cytryniany wapnia
  – E 334 kwas l(+)-winowy
  – E 335 winiany sodu
  – E 336 winiany potasu
  – E 337 winian potasowo-sodowy
  – E 338 kwas fosforowy
  – E 339 fosforany sodu
• 340 – 349 fosforany
  – E 340 fosforany potasu
  – E 341 fosforany wapnia
  – E 343 fosforany magnezu
• 350 – 359 jabłczany i adypiniany
  – E 350 jabłczan sodu
  – E 351 jabłczan potasu
  – E 352 jabłczany wapnia
  – E 353 kwas metawinowy
  – E 354 winian wapnia
  – E 355 kwas adypinowy
  – E 356 adypinian sodu
  – E 357 adypinian potasu
• 360 – 369 bursztyniany i fumarany
  – E 363 kwas bursztynowy
• 370 – 399 pozostałe
  – E 380 cytrynian triamonu
  – E 385 sól wapniowo-disodowa kwasu etylenodiaminotetraoctowego

E 400 – 499 Emulgatory, stabilizatory i zagęstniki

Pomagają zachować pożądaną konsystencję produktom spożywczym, np. sosom, zupom i przetworom mięsnym.

• 400 – 409 alginaty
  – E 400 kwas alginowy
  – E 401 alginian sodu
  – E 402 alginian potasu
  – E 403 alginian amonu
  – E 404 alginian wapnia
  – E 405 alginian glikolu propylenowego
  – E 406 agar
  – E 407 karagen
  – E 407a przetworzone wodorosty morskie z g. Euchema
• 410 – 419 naturalne gumy
  – E 410 mączka chleba świętojańskiego, guma karobowa
  – E 412 guma guar
  – E 413 guma tragakantowa
  – E 414 guma arabska
  – E 415 guma kasantowa
  – E 416 guma karaya
  – E 417 guma tara
  – E 418 guma gellan
• 420 – 429 inne środki naturalne
  – E 420 sorbitol
  – E 421 mannitol
  – E 422 glicerol
  – E 425 guma konjac
• 430 – 439 związki polioksyetenowe
  – E 431 stearyniann polioksyetylenu
  – E 432 monolaurynian polioksyetylenosorbitolu
  – E 433 monooleinian polioksyetylenosorbitolu
  – E 434 monopalmitynian polioksyetylenosorbitolu
  – E 435 monostearynian polioksyetylenosorbitolu
  – E 436 tristearynian polioksyetylenosorbitolu
• 440 – 449 emulgatory naturalne
  – E 440 pektyny
  – E 442 fosfatydy amonu
  – E 444 octan izomaślanu sacharozy
• 450 – 459 fosforany
  – E 450 difosforany
  – E 451 trifosforany
  – E 452 polifosforany
  – E 459 beta-cyklodekstryna
• 460 – 469 związki celulozy
  – E 460 celuloza
  – E 461 metyloceluloza
  – E 463 hydroksypropyloceluloza
  – E 464 hydroksypropylometyloceluloza
  – E 465 etylometyloceluloza
  – E 466 karboksymetyloceluloza
  – E 468 sól sodowa karboksymetylocelulozy
  – E 469 enzymatycznie zhydrolizowana karboksymetyloceluloza
• 470 – 489 kwasy tłuszczowe i ich związki
  – E 470a sole sodowe, wapniowe i potasowe kwasów tłuszczowych
  – E 470b sole magnezowe kwasów tłuszczowych
  – E 471 mono i diglicerydy kwasów tłuszczowych
  – E 472a mono i diglicerydy k.t. estryfikowane kwasem octowym
  – E 472b mono i diglicerydy k.t. estryfikowane kwasem mlekowym
  – E 472c mono i diglicerydy k.t. estryfikowane kwasem cytrynowym
  – E 472d mono i diglicerydy k.t. estryfikowane kwasem winowym
  – E 472e mono i diglicerydy k.t. estryfikowane kwasem mono i diacetylowinowym
  – E 472f mono i diglicerydy k.t. estryfikowane mieszaniną kwasu cytrynowego i octowego
  – E 473 estry kwasów tłuszczowych i sacharozy
  – E 474 sacharoglicerydy
  – E 475 estry kwasów tłuszczowych i poliglicerolu
  – E 476 polirycynooleinian
  – E 477 estry kwasów tłuszczowych i glikolu propylenowego
  – E 479b termoutleniony olej sojowy
  – E 481 stearyoilomleczan sodu
  – E 482 stearyoilomleczan wapnia
  – E 483 winian stearylu
• 490 – 499 inne
  – E 491 monostearynian sorbitolu
  – E 492 tristearynian sorbitolu
  – E 493 monolaurynian sorbitolu
  – E 495 monopalmitynian sorbitolu

E 500 – 599 Regulatory pH i środki przeciwzbrylające

Środki przeciwzbrylające umieszczane są najczęściej w produktach sypkich, proszkach, aby uniemożliwić im brylenie, to jest zapobiegają tworzeniu się grudek. Dzieje się tak poprzez hamowanie procesu tworzenia się mostka cieczowego, a następnie topnienia mikrokryształków.

• 500 – 509 kwasy mineralne i zasady
  – E 500 węglany sodu
  – E 501 węglany potasu
  – E 503 węglany amonu
  – E 504 węglany wapnia
  – E 507 kwas chlorowodorowy (kwas solny)
  – E 508 chlorek potasu
  – E 509 chlorek wapnia
• 510 – 519 chlorki i siarczany
  – E 511 chlorek magnezu
  – E 512 chlorek cyny
  – E 513 kwas siarkowy
  – E 514 siarczany sodu
  – E 515 siarczany potasu
  – E 516 siarczan wapnia
  – E 517 siarczan amonu
• 520 – 529 siarczany i wodorotlenki
  – E 520 siarczan glinu
  – E 521 siarczan glinowo-sodowy
  – E 522 siarczan glinowo-potasowy
  – E 523 siarczan glinowo-amonowy
  – E 524 wodorotlenek sodu
  – E 525 wodorotlenek potasu
  – E 526 wodorotlenek wapnia
  – E 528 wodorotlenek magnezu
  – E 529 tlenek wapnia (wapno niegaszone)
• 530 – 549 związki metali alkalicznych
  – E 530 tlenek magnezu
  – E 535 żelazocyjanek sodu
  – E 536 żelazocyjanek potasu
  – E 538 żelazocyjanek wapnia
  – E 541 fosforan glinowo-sodowy
• 550 – 559 krzemiany
  – E 551 dwutlenek krzemu (krzemionka)
  – E 552 krzemian wapnia
  – E 553a krzemian magnezu
  – E 553b uwodniony krzemian magnezu
  – E 554 krzemian glinowo-wapniowy
  – E 555 krzemian glinowo-potasowy
  – E 558 bentonit
  – E 559 krzemian glinu
• 570 – 579 stearyniany i glukoniany
  – E 570 kwasy tłuszczowe
  – E 574 kwas glukonowy
  – E 575 lakton kwasu glukonowego
  – E 576 glukonian sodu
  – E 577 glukonian potasu
  – E 578 glukonian wapnia
  – E 579 glukonian żelazawy
• 580 – 599 pozostałe
  – E 585 mleczan żelazawy

E 600 – 699 Substancje wzmacniające smak i zapach

Pozwalają osiągnąć produktom spożywczym intensywny smak i zapach, które uatrakcyjniają jego stosowanie.

• 620 – 629 glutaminiany i guanylany
  – E 620 kwas glutaminowy
  – E 621 glutaminian monosodowy
  – E 622 glutaminian monopotasowy
  – E 623 diglutaminian wapnia
  – E 624 glutaminian monoamonowy
  – E 625 diglutaminian magnezu
  – E 626 kwas guanylowy
  – E 628 guanylan dipotasowy
  – E 629 guanylan wapnia
• 630 – 639 inozyniany
  – E 630 kwas linozynowy
  – E 631 inozynian disodowy
  – E 632 inozynian dipotasowy
  – E 633 inozynian wapnia
  – E 634 5’rybonukleotyd wapnia
  – E 635 5’rybonukleotyd disodowy
• 640 – 649 inne
  – E 640 glicyna i jej sól sodowa
  – E 650 octan cynku

E 700 – 799 Antybiotyki

E 900 – 999 Środki glazurujące, gazy i substancje słodzące

Nadają gotowym produktom, np. wyrobom cukierniczym atrakcyjny wygląd. Wzmacniają słodki smak i zapewniają trwałość świeżym i potencjalnie szybko psującym się produktom świeżość i trwałość (mięso). Woski dodatkowo mogą ułatwiać stosowanie danego produktu.

• 900 – 909 woski
  – E 900 dimetylopolisiloksan
  – E 901 wosk pszczeli biały i żółty
  – E 902 wosk candelilla
  – E 903 wosk karnauba
  – E 904 szelak
  – E 905 wosk mikrokrystaliczny, wosk naftowy
• 910 – 919 szkliwa syntetyczne
  – E 914 utleniony wosk polietylenowy
• 920 – 929 środki ulepszające
  – E 920 L-cysteina
  – E 927b karbamid
• 930 – 949 gazy opakowaniowe
• 950 – 969 substancje słodzące
  – E 950 acesulfam K
  – E 951 aspartam
  – E 952 kwas cyklaminowy
  – E 953 izomaltoza
  – E 954 sacharyna i jej sole- sodowa, potasowa i wapniowa
  – E 955 sukraloza (syntetyk wytwarzany z cukru i chloru)
  – E 957 taumatyna
  – E 959 neohesperydyna DC
  – E 962 sól aspartamu-acesulfamu
  – E 965 maltitol
  – E 966 laktitol
  – E 967 ksylitol
• 990 – 999 środki pianotwórcze

E 1000 – 1500 wszystkie niewymienione i niedające się sklasyfikować do powyższych grup, w tym skrobie modyfikowane

• – E 1103 inwertaza
  – E 1105 lizozym
  – E 1200 polidekstroza
  – E 1201 poliwinylopirolidon PVP
  – E 1202 poliwinylopirolidon (syntetyczny)
  – E 1404 skrobia utleniona (syntetyczna, modyfikowana)
  – E 1410 fosforan monoskrobiowy
  – E 1412 fosforan diskrobiowy
  – E 1413 fosforowany fosforan diskrobiowy
  – E 1414 acetylowany fosforan diskrobiowy (syntetyczny)
  – E 1420 acetylowana skrobia (syntetyczna)
  – E 1422 acetylowany adypinian diskrobiowy (modyfikowana)
  – E 1440 hydroksypropyloskrobia
  – E 1442 hydroksypropylofosforan diskrobiowy
  – E 1450 sól sodowa oktenylobursztynianu skrobiowego
  – E 1451 acetylowana skrobia utleniona (modyfikowana)
  – E 1518 trioctan glicerolu
  – E 1520 glikol 1,2-propylenowy

Czy wszystkie E dodatki są szkodliwe?

Zdecydowanie nie! Dlatego warto sprawdzić etykietę produktu, aby nie skreślić go ze swojego koszyka zakupowego tylko dlatego, że pojawia się na niej znacznik E. Wśród dodatków żywnościowych wyróżniają się takie, które są całkowicie nieszkodliwe dla zdrowia, np. naturalne barwniki, jak karoteny, zagęstniki, np. pektyny (często znajdziemy je w dżemach), czy nawet witaminy, które mają zdolność barwienia, np. ryboflawina. Warto również zwrócić uwagę na przeciwutleniacze, które wykonują kawał dobrej roboty, abyśmy mogli długo i bezpiecznie cieszyć się świeżością produktu.

Jeśli zaś chodzi o produkty szkodliwe dla zdrowia, tutaj należy pamiętać, że długotrwałe spożywanie jakichkolwiek produktów nadmiernie przetworzonych ma zły wpływ na organizm, właśnie ze względu na nadmierną podaż dodatków żywnościowych. Czytając etykietę mamy możliwość dokonania oceny, czy dany produkt jest naszpikowany „chemią”, czy użyto jej minimalną ilość, aby był on zdatny do spożycia. Co więcej, alergicy i osoby wrażliwe mogą nadmiernie reagować również na dodatki naturalne. W ich przypadku warto postawić na jak najmniej przerobione jedzenie i większość przygotowywać samodzielnie.

Przy zakupach więc przyda się rozsądek i umiejętność dokonywania zdecydowanych decyzji. Przy kiełbasach pewna niewielka ilość dodatków konserwujących ma uzasadnienie, ponieważ chronią nas one przed zatruciem. Kupując kiełbasę czy wędliny naturalne, ale co do których źródła nie mamy pewności, narażamy się na poważne konsekwencje zdrowotne. Jak robić zakupy spożywcze?

• Czytając dokładnie całą etykietę, szczególnie jej tył.
• Sprawdzając, co oznaczają symbole E w składzie, jeśli ich dokładnie nie znamy.
• Decydując się na produkty najbardziej nieprzetworzone, szczególnie w stosunku do osób wrażliwych i dzieci.

W ten sposób możemy korzystać z tego, co nowoczesna technologia spożywcza ma nam do zaoferowania, przy jednoczesnym unikaniu żywności nadmiernie bogatej w niepotrzebne dodatki typu E.