Choroba afektywna dwubiegunowa – przyczyny, objawy i leczenie

Złożone i często niezrozumiane zaburzenie zdrowia psychicznego, które wywiera głęboki wpływ na życie osób go doświadczających oraz członków ich rodzin. Dotyka miliony osób na całym świecie i objawia się w najróżniejszych grupach demograficznych i wiekowych. Jego zrozumienie ma kluczowy wpływ na promocję zdrowia psychicznego i zdjęcie etykiety tematu tabu.

Choroba afektywna dwubiegunowa – co to jest?

Jest to zaburzenie psychiczne charakteryzujące się znacznymi i często nieprzewidywalnymi zmianami nastroju, poziomu energii oraz aktywności życiowej. Obejmują one okresy intensywnych wzlotów emocjonalnych, znanych jako epizody maniakalne, oraz poważne spadki nastroju, nazywane depresyjnymi. W trakcie fazy maniakalnej chory odczuwa mocno podwyższony nastrój, zwiększoną aktywność i energię, kreatywność, dużo mniejsze zapotrzebowanie na sen, częste są impulsywne zachowania o charakterze finansowym, seksualnym oraz w obowiązkach dnia codziennego (kompulsywne sprzątanie, mówienie ponad miarę). Po okresach maniakalnych nieuchronnie nadchodzą epizody depresyjne, które swoją intensywnością również przytłaczają osobę chorującą. Smutek, beznadzieja, zmęczenie i brak zainteresowania lub przyjemności z codziennego życia – takie uczucia najczęściej towarzysza osobom znajdującym się w tej fazie.

Typową cechą choroby afektywnej dwubiegunowej jest jej sinusoidalny charakter. Po manii następuje depresja i odwrotnie, choć możliwe są u niektórych okresy względnej stabilizacji. Równowagę zapewniają również, przynajmniej częściowo, odpowiednio dobrane leki. Nasilenie poszczególnych faz u osób chorych jest bardzo zindywidualizowane.

Choroba afektywna dwubiegunowa – dziedziczenie

Choroba afektywna dwubiegunowa jest zjawiskiem złożonym, na który składają się czynniki genetyczne i środowiskowe. CHAD może być dziedziczne, a osoby z historią rodzinną tego zaburzenia znajdują się w grupie zwiększonego ryzyka. Rośnie ono, jeśli dotyczy członka rodziny w pierwszej linii, np. rodzica czy rodzeństwo. Ponadto, osoby mające jednojajowego bliźniaka z chorobą również powinny zwracać pilniejszą uwagę na pewne objawy.

Choroba afektywna dwubiegunowa u dziecka

CHAD objawia się w większości przypadków w okresie dorastania lub wczesnej dorosłości, aczkolwiek bywają przypadki, gdy diagnozę otrzymuje się już w dorosłości. Jeżeli ma to miejsce w okresie lat nastoletnich, częste zmiany nastroju często się zrzuca na karb dojrzewania i szybko postępujących zmian hormonalnych. Ich zmienność może z początku nie budzić wątpliwości, szczególnie jeśli u dziecka występuje również którekolwiek ze schorzeń ze spektrum autyzmu. ADHD czy zaburzenia lękowe.

W razie jakichkolwiek obaw o dobrostan psychiczny, opiekun może zgłosić się po poradę do pediatry lub lekarza rodzinnego, który następnie pokieruje, do której placówki medycznej następnie należy pokierować swoje działania. Warto jednak pamiętać, że chorobę afektywną dwubiegunową zdiagnozować może jedynie lekarz psychiatra i nie musi się to odbyć na jednej wizycie.

Choroba afektywna dwubiegunowa – leczenie

CHAD wymaga leczenia w każdym wypadku, ponieważ bardzo poważnie wpływa na codzienne funkcjonowanie i na relacje międzyludzkie, podejmowane decyzje oraz prowadzenie zdrowego trybu życia. Może stanowić zagrożenie dla zdrowia i życia w zakresie chęci popełnienia samobójstwa, podejmowania niehigienicznych działań i nieprzemyślanych decyzji. Największe ryzyko odebrania sobie życia mają osoby schodzące z epizodu manii i o silnym nasileniu fazy depresyjnej.

Chorobę afektywną dwubiegunową leczy się między innymi za pomocą farmakologii. Stosuje się na przykład stabilizatory nastroju, które zapobiegają jego wahaniom, np. lit. W niektórych przypadkach lekarze mogą zalecić również leki przeciwpsychotyczne do stosowania w epizodach manii oraz leki przeciwdepresyjne w fazach spadku nastroju. W leczeniu CHAD zaleca się nieraz farmakologię mającą zastosowanie również w padaczce, przede wszystkim kwas walproinowy. Kobiety przyjmujące walproiniany będące w wieku rozrodczym muszą bardzo ostrożnie podchodzić do kwestii założenia rodziny i współżycia bez zabezpieczenia, ponieważ walproiniany są silnym teratogenem, tj. wpływają bardzo niekorzystnie na rozwój płodu. Jakiś czas przez rozpoczęciem starań o dziecko należy zgłosić się do lekarza prowadzącego w chorobie celem zastąpienia kwasu walproinowego innym lekiem.

Drugim filarem terapii choroby afektywnej dwubiegunowej jest psychoterapia, szczególnie w nurcie poznawczo-behawioralnym, który pomaga zidentyfikować pewne wzorce myślowe i zachowania związane ze schorzeniem. Ważna jest również psychoedukacja osoby chorej w zakresie podejmowania działań prozdrowotnych lub unikania sytuacji potencjalnie niebezpiecznych, a także psychoedukacja członków rodziny.

Niezwykle istotnym, choć nieraz pomijanym, aspektem życia z tą chorobą jest prowadzenie higienicznego trybu życia to jest spożywanie zdrowej, maksymalnie nieprzetworzonej żywności zawierającej przeciwzapalne składniki oraz pilnowanie higieny snu i codziennych rytuałów.

Warto również zwrócić się do lekarza lub terapeuty z pytaniem, czy w swojej okolicy pacjent może uczestniczyć w grupach wsparcia z innymi chorującymi na CHAD. Świadomość, że swoimi doświadczeniami można się dzielić z innymi osobami, które przeżywają to samo, może pomóc radzić sobie z negatywnym samopoczuciem i nauczyć technik skutecznych w trudnościach dnia codziennego.

W razie, gdyby leki nie były skuteczne i nie wnosiły do życia pacjenta korzyści, lekarz może rozważyć zastosowanie elektrowstrząsów polegających na krótkiej stymulacji elektrycznej mózgu, gdy chory znajduje się w znieczuleniu.

Choroba afektywna dwubiegunowa a zdolność do pracy

Osoby chorujące na zaburzenie afektywne biegunowe są jak najbardziej zdolne do pracy, jednak powinny podjąć leczenie z uwagi na potencjalnie niekorzystny wpływ poszczególnych faz na ich zatrudnienie (tj. bardzo obniżony nastrój i/lub manię). Choroba z pewnością jest okryta pewną stygmą, co nie ułatwia choremu znalezienia pracy i jej utrzymania, jednak świadomość na jej temat wciąż rośnie, a gruntowna wspomaga pacjentów w utrzymaniu stabilności w życiu zawodowym, ustalaniu realistycznych celów i strategii do radzenia sobie z zaburzeniem.

Kilka aspektów, które mogą pomóc w radzeniu sobie z zawodową karierą:

• Zrozumienie charakteru poszczególnych epizodów, objawów, a także wyzwalaczy i znaków ostrzegawczych może pomóc w przeciwdziałaniu wahaniom nastrojów lub efektywniejszego radzenia sobie z nimi.
• Utrzymanie względnej równowagi pomiędzy życiem zawodowym i prywatnym jest istotne w celu zapobiegania wypaleniu zawodowemu i nakręcaniu spirali stresu w codziennym życiu.
• Utrzymanie rutyny w życiu wspomaga ustabilizowanie nastroju i unikanie poczucia przytłoczenia.

Przyjmowanie leków przepisanych przez specjalistę, regularne wizyty kontrolne oraz sesje psychoterapeutyczne jest bardzo ważne z perspektywy utrzymania dobrego samopoczucia w życiu zawodowym i w karierze.