Jak czytanie wpływa na mózg? Czy prawdą jest, że ludzie czytający książki są zdrowsi?

Z roku na rok liczba przeczytanych książek powoli spada. Według statystyk, w 2019 roku mniej niż 40% Polaków potwierdziło, że przeczytało przynajmniej jedną książkę. Dwie książki – zaledwie odrobinę ponad 18%. Spadek czytelnictwa może mieć różnorodne przyczyny, jednak nie zmienia się fakt, że czytanie przynosi mnóstwo korzyści dla czytającego. Naukowcy stwierdzili, że czytanie dosłownie zmienia zachowanie, strukturę i pracę mózgu oraz wpływa na psychikę. Dlaczego więc warto wrócić do czytania i jak czytanie wpływa na mózg?

Jak czytanie książek wpływa na mózg?

Czytanie oczywiście nie musi być ograniczone do książek – powieści i popularnonaukowych, ale to na nich skupiali się naukowcy. Przeprowadzili oni badania z użyciem rezonansu magnetycznego na ludziach, którym zaordynowali powieść „Pompeje”. Z czasem zauważono, że liczba obszarów mózgu aktywujących się podczas czytania rosła. Jest to więc niezbity dowód na to, że w korze somatosensorycznej wzrosła aktywność mózgowa. Co ciekawe, utrzymywała się ona również do kilku dni po odłożeniu książki. Pozostaje więc ona z nami jeszcze jakiś czas po zakończeniu czytania.

Wpływ czytania na rozwój dziecka

Dzieci warto uczyć zdrowych nawyków już od najmłodszych lat. Picie wody zamiast napojów gazowanych, owoce i warzywa zamiast czipsów jako przekąski, zabawa na świeżym powietrzu zamiast wielogodzinnego przesiadywania przed komputerem. Nie inaczej jest z czytaniem. Czynność ta, najpierw wykonywana przez rodziców, a potem przez samo dziecko ma realny i wręcz namacalny wpływ na jego dalsze życie.

Od wielu już lat zaleca się, aby rodzice lub dziadkowie czytali dzieciom już od wieku niemowlęcego i kontynuowali to nawet w szkole podstawowej. Buduje to relację między dzieckiem a opiekunem, radosne wspomnienia, pomaga przepracować pewne zdarzenia wynikłe w ciągu dnia.

Bogatsze słownictwo

Czytając dziecku, nawet jeśli jeszcze samo nie mówi, zwiększa jego szansę na nabycie bogatszego słownictwa, gdy będzie gotowe przemówić. Podobnie rzecz się ma w przypadku dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym – im więcej jest im czytane, a potem same czytają, tym lepiej i sprawniej będą umiały artykułować swoje potrzeby. Wnosi to ogromną korzyść dla ich asertywności, ponieważ potrafiąc nazwać problemy, które napotykają, łatwiej im będzie postawić granice w kontaktach z rówieśnikami i obcymi dorosłymi. Z czasem będzie to miało również wpływ na ich przyszłe sukcesy w szkole i na studiach. Czytanie książek ma największy wpływ na rozwój słownictwa w kontekście, co ułatwia jego automatyczne rozumienie.

Pozytywny wpływ czytania książek a osobowość

Teoretycznie charakteru i osobowości nie można zmienić. W praktyce, człowiek nie jest stałą jednostką przez całe życie i poddawany różnym wpływom, poznaje inne punkty widzenia i kultury.

Czytający książki, szczególnie powieści, mają znacznie większy dostęp do znajomości różnych typów osobowości i charakterów, co ułatwia zrozumienie motywacji bohaterów oraz bardziej wnikliwą ocenę ich postępowania. To zachowanie przenoszą do swojego własnego życia, w którym wykazują się większą empatią dla innych. Nie musimy w swoim życiu przeżywać tych samych sytuacji, aby je zrozumieć i wykazać się życzliwością wobec innych. W dłuższej perspektywie pomaga to budować, nawigować i utrzymywać relacje międzyludzkie.

Czytanie a mózg i zdrowie psychiczne

Udowodniono, że czytanie znacząco wpływa na poprawę humoru. Obniża ciśnienie krwi, tętno i zmniejsza poczucie niepokoju w podobny sposób jak ćwiczenia fizyczne. Badania przeprowadzono na studentach szkół medycznych, którzy ze względu na poziom nauki i wymagania im stawiane, niemal ciągle poddawani są stresowi. Zaledwie 30 minut czytania czegoś innego niż ich materiały naukowe pomogło zmniejszyć poziom stresu.

Wykazano również, że osobom w stanach depresyjnych oraz ze skłonnościami do obniżonego nastroju, czytanie pomaga znaleźć pocieszenie w trudnych chwilach. Literatura piękna ułatwia znalezienie rozwiązania w trudnych życiowych sytuacjach i naukę strategii radzenia sobie z problemami. Powieści pozwalają również oswoić się poczuciem samotności. Książki z dziedziny psychologii i coachingu pomagają nauczyć się realnych technik radzenia sobie z problemami głębiej zakorzenionymi.

Warto jednak zauważyć, że czytanie książek, choć niewiarygodnie pomocne, nie zastąpi w żadnym wypadku kuracji farmakologicznej ani psychoterapii. W chorobach psychicznych indywidualne podejście specjalisty i pacjenta jest kluczem do wyjścia z trudnej sytuacji zdrowotnej.

Czytanie przed spaniem

Ze względu na efekt obniżenia ciśnienia, poziomu stresu i ogólnie odczuwany podczas czytania relaks, czynność ta pomaga uspokoić się przed nocnym odpoczynkiem i osiągnięcie lepszej jakości snu. Efekt może być odwrotny, jeśli tuż przed położeniem się do łózka odczytujemy irytujące lub martwiące informacje w Internecie: problemy z pandemią, inflacja czy ogólnie kiepska kondycja finansowa społeczeństwa na świecie z pewnością nie pozwolą spokojnie zasnąć. Ważne jest również, aby wybrać książkę drukowaną, a nie odczytywaną na ekranie, ponieważ oczy znacznie lepiej na nią reagują. Nie powinno się również czytać w sypialni, gdyż jest to miejsce zarezerwowane na odpoczynek.

Czytanie w starszym wieku

Niestety, do tej pory nie znaleziono dokładnej przyczyny ani lekarstwa na choroby neurodegeneracyjne, takie jak Alzheimer i demencja starcza. Jednakże naukowcy stwierdzili na podstawie wieloletnich obserwacji, że u osób starszych, które czytają książki i gazety o różnorodnej tematyce, funkcje poznawcze utrzymują się na wyższym poziomie i dłużej niż u osób, które z czytania zrezygnowały. Czytanie jest uznawane za zajęcie stymulujące mózg, a osoby, które przez całe życie angażowały się w tego typu czynności, były również mniej narażone na odkładanie się blaszek miażdżycowych, zmian chorobowych i splątań białka tau – czynników ryzyka rozwoju chorób neurodegeneracyjnych.

Jak zacząć czytać?

Do powodów obniżenia poziomu czytelnictwa należy najczęściej brak czasu i wszechobecność elektroniki, która bombarduje nas innego rodzaju rozrywką. Jak w takim razie zwiększyć liczbę czytanych książek, aby osiągnąć choć kilka z powyższych korzyści?

W samochodzie książkę można odsłuchać. Kanały streamingowe umożliwiają wykupienie niedrogich abonamentów, a słuchając książki czytanej możemy nadal w pewnym stopniu oderwać się od problemów świata zewnętrznego, poznać inne kultury i techniki radzenia sobie z problemami. Dzieciom w trakcie zabawy można puszczać z odtwarzacza czytane bajki dostosowane do ich wieku.

Wybierając książkę drukowaną można postawić na mniejszy rozmiar i miękką okładkę. Dzięki temu zawsze zmieści się ona do plecaka czy torebki, a to umożliwi czytanie jej np. w środkach komunikacji zbiorowej czy w poczekalni

Zapisanie się do lokalnych lub online’owych grup dyskusyjnych umożliwi dostęp do ciekawych tytułów, o których wcześniej nie mieliśmy pojęcia. Stanowić również będzie motywację, aby w określonym czasie rzeczywiście książkę przeczytać, bo tylko tak można uczestniczyć w dyskusji na jej temat.

Nie warto stawiać sobie zbyt wysokich i trudnych do osiągniecia celów. Jeśli zaczynamy od zera, lepiej przeczytać coś, co nas zainteresuje, być może w niewielkiej na początek liczbie, a potem powiększać swoją kolekcję. Warto również czasem wrócić do niektórych lektur szkolnych, które być może nie były zrozumiane przez nastoletnią osobowość, ale mogą być prawdziwie docenione przez dorosłego człowieka.

Kiedy siadamy do książki, powinniśmy odłączyć się od źródeł dystrakcji zewnętrznego świata. Wyłączyć dźwięk w telefonie, telewizor czy zrobić wcześniej herbatę.