Ketamina – działanie przeciwdepresyjne

Ketamina stosowana była w medycynie do różnych celów, jednak od kilku lat ordynowana jest z powodzeniem osobom z zaburzeniami depresyjnymi, u których inne leki okazały się nieskuteczne. Czym jest ketamina i czy mogłaby być odpowiednim lekiem dla każdego?

Kto może cierpieć na depresję?

Tak naprawdę na depresję może zachorować każdy. Niezależnie od statusu społecznego, sposobu wychowania czy poziomu wykształcenia bądź wykonywanego zawodu – depresja może doprowadzić do ruiny nawet najbardziej pozornie szczęśliwą i dobrze funkcjonującą osobę.

Do wystąpienia depresji przyczyniać się może szereg czynników, jest to schorzenie niezwykle złożone. To, że któryś z nich, lub kilka, występuje u jednostki nie determinuje wystąpienia depresji na jakimkolwiek etapie życia, lub ich brak nie daje pewności, że nie ona nie zachoruje. Utrudnienie stanowić może również leczenie, które bywa nieskuteczne u wielu osób, co wywołuje potrzebę poszukiwania innowacyjnych rozwiązań.

Do czynników ryzyka występowania depresji należeć mogą:

• Czynniki biologiczne: zaburzenia genetyczne i historia depresji w rodzinie, zaburzenia równowagi neuroprzekaźników (serotoniny i dopaminy) oraz zaburzenia równowagi hormonalnej (dojrzewanie, połóg).
• Czynniki psychologiczne: niektóre cechy osobowości (np. niska samoocena, tendencja do nadmiernego zamartwiania się), historia doznawania przemocy (seksualnej, psychicznej i fizycznej), przewlekły stres, trauma lub żałoba.
• Czynniki środowiskowe: środowisko, w którym się dorastało, izolacja społeczna i brak wsparcia we wspólnocie, czy poważne zmiany zachodzące w życiu (najczęściej mające negatywne konsekwencje).
• Czynniki medyczne: choroby przewlekłe, przewlekły ból, niepełnosprawność, przyjmowanie niektórych leków (np. niektórych leków na migrenę).
• Nadużywanie niektórych substancji, w tym narkotyków i alkoholu.

Ketamina na depresję – kiedy jest zalecana?

Ketaminę klasyfikuje się jako lek znieczulający dysocjacyjny, który działa poprzez blokowanie receptorów N-metylo-D-asparaginianu (NMDA) w mózgu. Znana była jako lek znieczulający już w latach 60. dwudziestego wieku z uwagi na działanie relaksujące i niwelujące ból przy jednoczesnym nie blokowaniu czynności oddechowej. Nie zwiotcza mięśni. Jako lek znieczulający zalecana była osobom z bólem ostrym, jak i przewlekłym, np. w bólu nowotworowym.

Z uwagi na efekt wywoływania swoistego transu zaczęto ją przepisywać osobom z lekooporną depresją. Podaje się ją w formie zastrzyków w kontrolowanych warunkach medycznych, tj. przez osobę do tego wyszkoloną w ośrodku zdrowia, np. w szpitalu lub przychodni.

Ketamina w leczeniu depresji – jakie przynosi efekty?

Co oznacza, że depresja jest lekooporna? Z taką sytuacją mamy do czynienia, gdy terapia przynajmniej dwoma standardowymi lekami nie przynosi pożądanych efektów, a więc poprawy zdrowia. Obydwa te leki muszą co do zasady wykazywać odmienne mechanizmy działania. U większości chorych na depresję, leczenie lekami pierwszego rzutu i psychoterapią jest skuteczne – ważna jest jednak właściwa diagnoza i czas poświęcony na dobranie właściwej farmakoterapii. W lekach przeciwdepresyjnych kluczową rolę odgrywa bowiem cierpliwość – jeśli pacjent nie stanowi zagrożenia dla siebie i innych, można u niego wypróbować najpierw jeden lek, obserwować reakcję, która powinna pojawić się po 2-3 tygodniach, natomiast pełne spektrum działania zwykle pojawia się po ok. 2 miesiącach stosowania. Jeśli nie sprawdzi się lek pierwszego rzutu, zaleca się inny. Pacjentów, którzy wymagają natychmiastowej pomocy zabezpiecza się w inny sposób, np. zalecając pobyt w szpitalu.

U pacjentów z lekooporną depresją ketamina wykazuje obiecujące efekty. Jej mechanizm działania można wyjaśnić kilkoma czynnikami. Po pierwsze ketamina jest antagonistą N-metylo-D-asparaginianu, to znaczy prowadzi do wzrostu poziomu glutaminiamu w mózgu. Glutaminian zaś jest jednym z głównych neuroprzekaźników, które biorą udział w plastyczności synaptycznej i komunikacji neuronalnej. Dzięki tym procesom mózg lepiej się adaptuje i reorganizuje połączenia neuronalne.

Ponadto, dzięki podaniu ketaminy wzrasta ilość neurotroficznego czynnika pochodzenia mózgowego, który jest kluczowy w przeżyciu, wzroście i różnicowaniu neuronów. Wzrost jego poziomu związany jest z działaniem przeciwdepresyjnym.

Ile kosztuje terapia ketaminą?

Obecnie na rynku zdrowia znajdziemy dwa rodzaje ketaminy stosowanej na depresję: esketaminę w sprayu oraz ketaminę we wlewie. Wysoka cena esketaminy w aerozolu, która również podawana jest wyłącznie w ośrodkach zdrowia, sprawia, że pula pacjentów, którzy mogli pozwolić sobie na jej stosowanie była do niedawna dość wąska, pomimo jej udowodnionej skuteczności. Szczęśliwie, w lipcu 2023 wydano oświadczenie, że z wrześniem tego samego roku wejść w życie miał refundowany program lekowy, trwający dwa lata. To z pewnością otworzyło wielu osobom drogę do skutecznego leczenia nie tylko objawów, ale i przyczyn depresji. A jak jest z ketaminą we wlewie?

Ketamina, póki co, nie jest niestety refundowana. W niektórych ośrodkach zdrowia można wykupić pakiety wlewów, które połączone są z sesjami integracji psychodelicznej. Sesje te są wymagane, ponieważ ketamina sama w sobie może wywoływać skutki uboczne w postaci halucynacji, zaburzeń świadomości czy głębokiego rozkojarzenia. Ketamina to psychodelik i podanie go wymaga późniejszej obserwacji medycznej. Integracja tych doświadczeń pomaga wrócić do swojego normalnego funkcjonowania po podaniu leku. Warto przy tym dodać, że wspomniane skutki uboczne są również jednym z powodów, dla których lek podawany jest przez profesjonalistę.

Jedna dawka leku razem z sesją integracyjną kosztować może ponad tysiąc złotych. Do tego należy doliczyć wizytę kwalifikacyjną do podania leku, która kosztuje minimum kilkaset złotych.

Ketamina – przeciwwskazania do stosowania

Jednym z głównych przeciwwskazań do stosowania ketaminy, nie tylko w depresji, ale ogólnie, jest nadciśnienie tętnicze u pacjenta, u którego wzrost ciśnienia mógłby stanowić zagrożenie dla zdrowia i życia. Oczywiście nie podaje się tego leku pacjentom uczulonym na którąkolwiek substancję preparatu. Osoby cierpiące na choroby mięśnia sercowego, w tym chorobę wieńcową, czy też mające incydenty naczyniowe, w tym mózgowe w swojej historii medycznej, a także cierpiących na niektóre zaburzenia psychiczne, w tym schizofrenię. Przed zaordynowaniem kuracji przeprowadzany jest dokładny wywiad, który ma na celu ewentualne wychwycenie innych przeciwwskazań.