Psychochirurgia – czym jest ta kontrowersyjna metoda leczenia?

Jeszcze do niedawna uważało się, że pewne schorzenia układu nerwowego można jedynie zaleczać dostępnymi nam środkami farmakologicznymi lub psychoterapią. W większości przypadków tak jest, a połączenie terapii ze specjalistą z lekami daje u wielu osób spektakularne efekty. Są jednak osoby, które pomimo prób stosowania dostępnych im metod leczenia, nie osiągają zadowalających efektów. Tym osobom może pomóc psychochirurgia.

Psychochirurgia w Polsce

W Polsce nadal znajduje się niewiele ośrodków stosujących psychochirurgię jako metodę leczenia. Są to m.in. Wrocław przy Uniwersyteckim Szpitalu Klinicznym lub Bydgoszcz w 10. Wojskowym Szpitalu Klinicznym z Polikliniką. To właśnie w tym drugim narodziła się idea, aby osobom, którym ówczesna medycyna farmakologiczna nie mogła już pomóc, zaproponować inne podejście do tematu. Obecnie w całym procesie leczenia pacjentów uczestniczą neurolodzy, neurochirurdzy, psychiatrzy oraz psychoterapeuci. Pacjent, który ma zostać dopuszczony do procesu leczenia musi posiadać pisemne opinie od lekarzy kwalifikujących go do danego zabiegu.

Psychochirurgia – zakazana?

Psychoneurochirurgia nie jest w Polsce zakazana, ale ma status eksperymentu medycznego, co oznacza, że każdy przypadek musi być zaaprobowany przez Komisję bioetyczną przy Instytucie Psychiatrii i Neurologii. Do zabiegów kwalifikowani są wyłącznie pacjenci, w których przypadku żadna inna metoda leczenia nie przyniosła rezultatów lub objawy wróciły i w zasadzie medycyna konwencjonalna już nie ma im nic do zaoferowania. Zanim psychochirurgia stanie się standardowo stosowaną metodą leczenia schorzeń neurologicznych zapewne konieczne będzie zebranie większej liczby długoterminowych efektów leczenia u pacjentów.

Inną kwestią są kontrowersje, które rodzi psychochirurgia. Dla dużej części środowiska medycznego kojarzy się ze słusznie porzuconymi praktykami lobotomii stosowanymi od połowy dwudziestego wieku, a które posiadały udowodnione działania niepożądane i skutki uboczne. Lobotomia narodziła się w latach trzydziestych dwudziestego wieku i polegała na uszkodzeniu pewnej części mózgu, szczególnie płata czołowego, w celu wyeliminowania problemów w jego funkcjonowaniu. Lobotomia wywoływała m.in. zmianę osobowości, występowanie pewnych zaburzeń zachowania, zmieniał się charakter człowieka, np. stawał się on nadmiernie wyciszony.

Dzisiejsza psychochirurgia tylko z pozoru ma wiele wspólnego z ówczesnymi metodami leczenia zaburzeń psychicznych, choć można w nich upatrywać jej początków. Medycy jednak wiedzą dużo więcej o samym mózgu i układzie nerwowym, i mogą dużo skuteczniej oraz delikatniej pracować z pacjentem nad jego ścieżką leczenia. Wiele dotychczasowych przypadków wskazuje na to, że droga ta może być tą najwłaściwszą, jeśli medycyna nie ma im już nic innego do zaoferowania.

Chirurgiczne leczenie depresji

Depresja jest poważnym zaburzeniem psychicznym, które w różnym nasileniu dotyka ogromnej wręcz części społeczeństwa. Pod żadnym względem nie powinno się chorego pozostawiać samemu sobie, ponieważ nieleczona stanowi realne zagrożenie dla wszystkich innych aspektów zdrowia, a nawet życia.

Depresja dotyka zarówno osoby dorosłe, dzieci, jak i te w wieku dojrzałym. U każdego pacjenta wymaga indywidualnego podejścia do wyboru ścieżki leczenia: farmakologicznego, szpitalnego czy psychoterapeutycznego. Niekiedy metody te wymagają również łączenia lub pobytu na oddziale psychiatrycznym zamkniętym.

Chirurgiczne leczenie depresji jest jedną ze szczególnie kontrowersyjnych kwestii związanych z psychochirurgią, ponieważ uchodzi ona za zaburzenie, które powinno być leczone wyłącznie poprzez farmakologię lub psychoterapię. Rzecz w tym, że dla osób, które cierpią na jej wyjątkowo ciężką postać lub którym nie udaje się jej wyleczyć standardową drogą, chirurgia jest jedyną odpowiedzią.

Leczenie depresji skalpelem odbywa się dwiema metodami. W jednej chirurg przecina nerwy pomiędzy podwzgórzem i gałką bladą, które według dostępnej wiedzy odpowiedzialne są za występowanie objawów depresji. Druga, również stosowana w Polsce i po raz pierwszy przeprowadzona w Bydgoszczy w 2009, polega na wszczepieniu stymulatora z elektrodą, których zadaniem jest pubudzenie wydzielania hormonu szczęścia – serotoniny.

Do chirurgicznego leczenia depresji kwalifikowani są pacjenci, którzy byli wcześniej leczeni farmakologicznie i poprzez psychoterapię, lecz metody te nie przyniosły pozytywnych skutków.

Chirurgiczne leczenie migreny

Migreną nazywamy najczęściej pulsujący, bardzo silny ból zlokalizowany po jednej stronie głowy. Towarzyszą mu: bardzo złe samopoczucie, wymioty lub nudności, światło- i dźwiękowstręt. Nawet trzy razy częściej cierpią na nią kobiety niż mężczyźni. Migreny bywają dziedziczne.

Obecnie leczenie migren opiera się głównie na farmakologii. Rynek ma pacjentom do zaproponowania różnorodne leki działające przede wszystkim na naczynia krwionośne znajdujące się w mózgu. U większości pacjentów, zakładając, że nie mają oni nadwrażliwości na substancje czynne lub pomocnicze, zdają one egzamin, a oni mogą w pełni uczestniczyć w codziennym życiu.

Chirurgiczne leczenie migreny może polegać na usunięciu mięśnia marszczącego mieszczącego się nad brwiami. W większości przypadków naciska on na nerw trójdzielny, przez co wywoływane są dolegliwości bólowe i potężny dyskomfort. Sprawne ulokowanie źródła nacisku i, jeśli to możliwe, usunięcie go u wielu poddających się zabiegowi załatwia sprawę.

Do operacji leczącej migreny kwalifikuje się osoby, które nie otrzymują pożytku z dostępnego im leczenia farmakologicznego oraz po pełnej kwalifikacji neurologicznej.

Leczenie chirurgiczne psychoz

Psychozą nazywamy chorobę, w której pacjent traci realny kontakt z rzeczywistością, zaś jej dwoma głównymi objawami są halucynacje i urojenia. W pierwszym przypadku do czynienia mamy z sytuacją, gdy chory odczuwa zmysłami bodźce, których faktycznie nie ma: słyszy głosy, czuje zapachy, widzi obrazy itd. Przy urojeniach ma przeświadczenia, których nikt inny nie potwierdza, a jego doprowadzają do przekonania, że inni chcą go skrzywdzić.

Psychozy leczy się przede wszystkim farmakologicznie lekami przeciwpsychotycznymi. Ich zadaniem jest blokowanie neuroprzekaźnika – dopaminy, którego niewłaściwe przewodnictwo skutkuje psychozą. Leki sprawiają, że transmisja jest zmniejszona lub całkowicie zablokowana w receptorze D2 i D3. Co istotne, leki nie działają od razu, ale krew potrzebuje czasu na wysycenie substancją czynną. Pożądaną poprawę można zaobserwować nawet po dwóch tygodniach.

Osobom, którym farmakologia od początku lub po czasie nie może już pomóc, a nie znajdują ratunku również w psychoterapii, deskę ratunku może zaoferować psychochirurgia. Takie operacje już się w Polsce odbywały i jak dotąd efekty są obiecujące.

Neurochirurgiczne leczenie padaczki

Medycyna obecnie dość sprawnie radzi sobie z diagnozowaniem padaczki jako zaburzenia neurologicznego u dzieci, osób dorosłych i osób starszych. Podstawą leczenia i złotym standardem jest wprowadzenie odpowiednich leków przeciwpadaczkowych. Hamują one napady i są skuteczne u ponad 95% pacjentów. Do niedawna problem polegał na zaordynowaniu odpowiedniej terapii osobom, które wykazywały oporność na leki przeciwpadaczkowe. Dzięki rozwojowi technologii obrazowania obszarów mózgu lekarze są w stanie zlokalizować ośrodek, w którym występuje ognisko padaczkowe, dzięki czemu można je wyłączyć poprzez usunięcie odpowiedzialnych za nie tkanek lub połączeń neuronalnych umożliwiających je. Odbywa się to w obszarach skroniowych, czołowych, ciemieniowych i potylicznych. Niektóre rodzaje padaczki wynikającej z ognisk w płacie skroniowym mogą z powodzeniem być leczone wyłącznie operacyjnie.

Pomimo dobrych rokowań istnieją przeciwwskazania do operacyjnego leczenia padaczki. Są to łagodne stany padaczkowe będące błędnie diagnozowane jako padaczka lekooporna. Oznacza to, że pacjent w kwalifikacji do leczenia chirurgicznego przechodzi szereg dodatkowych badań mających za zadanie stwierdzenie, czy schorzenia faktycznie nie da się leczyć farmakologiczne. Do leczenia neurochirurgicznego nie kwalifikowane są również dzieci z padaczką okresu dziecięcego. Lekooporność, natomiast, definiowana jest jako brak poprawy pomimo stosowania farmakologii przez kilka kolejnych lat różnych leków. Przeciwwskazania wynikają z faktu, że leczenie neurochirurgiczne padaczki jest bardzo inwazyjną metodą, niekiedy wymagającą usunięcia niektórych tkanek. Jest to więc ostateczne deska ratunku.

Sprawdź, czym różnią się zawody psychologa, psychiatry i psychoterapeuty oraz do kogo udać się po pomoc w kryzysie, a także dowiedz się, czy psycholog może wypisać leki na stany lękowe i choroby psychiczne.