Psycholog a psychoterapeuta i psychiatra – do kogo powinniśmy udać się w życiowym kryzysie?
Czym zajmuje się psycholog?
Tytuł psychologa można uzyskać po ukończeniu pięcioletnich studiów magisterskich na uniwersytecie. Może to być uczelnia publiczna lub prywatna z akredytacją Ministerstwa Edukacji i Nauki do wydawania tego tytułu. W trakcie studiów, student wybiera odpowiednią dla swoich kompetencji i zainteresowań specjalizację. Jedną z nich jest psychologia kliniczna.
Po ukończeniu tego kierunku absolwent może zajmować się przeciwdziałaniem rozwoju pewnych zaburzeń natury psychicznej oraz diagnozowaniem i opiniowaniem ich. Może wskazać kierunek i dalsze kroki dla swojego klienta, tj. psychoterapię czy wizytę u psychiatry w celu dobrania odpowiednich leków.
U psychologa spotkać się możemy z różnego rodzaju testami, np. osobowości, predyspozycji zawodowych, etc. Specjalista zbiera dokładny wywiad podczas wizyty i obowiązuje go tajemnica zawodowa. Jest to zawód zaufania publicznego, dlatego psycholog musi wykazywać się najwyższym stopniem profesjonalizmu i dyskrecji.
Psycholog nie prowadzi psychoterapii, co jest częstym mitem na temat tego zawodu. Kompetencje prowadzenia psychoterapii wymagają dodatkowych szkoleń i certyfikacji. Psycholog nie może podejmować decyzji za swojego klienta, może jedynie przedstawiać możliwe kierunki i towarzyszyć w ich wyborze. W Stanach Zjednoczonych psycholog jest bardzo często spotykany w firmach jako osoba wspomagająca pracowników w ich rozwoju, rozwiązywaniu problemów czy po prostu „wysłuchaniu”.
Jak wygląda pierwsza wizyta u psychologa?
Konsultacja u psychologa najczęściej trwa godzinę lub niewiele krócej. W jej trakcie psycholog zbiera dokładny wywiad oraz informacje, jaki jest jej cel. Może to być rozmowa lub przeprowadzenie testów kompetencyjnych. Tego typu testy bywają zlecane przez pracodawców, nauczycieli czy samych klientów, którzy nie wiedzą, którą ścieżkę zawodową wybrać. Wyniki testów są omawiane od razu na tej samej konsultacji, również w formie pisemnej.
Psycholog może również wskazać kolejne kroki odpowiednie dla klienta: wizytę u psychiatry lub psychoterapeuty, jeśli widzi, że jego stan tego wymaga. Zdarza się to, jeśli stwierdzi, że klient cierpi na pewne zaburzenia psychiczne lub choroby, które wykraczają poza jego kompetencje.
Z jakimi problemami do psychologa można się udać?
Do psychologa można udać się jako pierwszy krok, jeśli nie wiemy, jakiej pomocy nam faktycznie potrzeba. Czujemy się przytłoczeni, niepewni i zagubieni, ale nie chcemy lub nie możemy się sami diagnozować i szukać rozwiązań. Psycholog może nam pomóc w takich problemach jak trudności adaptacyjne w nowej pracy czy miejscu zamieszkania, trudności w porozumiewaniu się z innymi, poczucie osamotnienia. Generalnie we wszystkich sytuacjach, w których nie jest wymagane leczenie pomoże nam właśnie psycholog.
Czy psycholog może wystawić zwolnienie?
Psycholog nie ma uprawień do wystawiania zwolnień lekarskich, skierowań do szpitala ani recept na leki. Może natomiast wystawiać pisemne opinie, które następnie przedstawiane są pracodawcy, nauczycielowi czy lekarzowi. Może również wskazań konieczność udania się do psychiatry oraz na psychoterapię.
Czy psycholog to zawód medyczny?
Na to pytanie przez długi czas nie było definitywnej odpowiedzi. Z jednej strony psycholog nie kończy studiów medycznych, ale z drugiej osobę wykonującą zawód medyczny definiuje się jako „uprawioną na podstawie odrębnych przepisów do udzielania świadczeń zdrowotnych oraz osobę legitymującą się nabyciem fachowych kwalifikacji do udzielania świadczeń zdrowotnych w określonym zakresie lub w określonej dziedzinie medycyny” (według art. 2 ust. 1 pkt. 2 ustawy o działalności leczniczej). Zgodnie z tą definicją psycholog powinien zostać uznany za osobę wykonującą zawód medyczny, gdyż spełnia te wymagania.
11 grudnia 2020 Ministerstwo Zdrowia wydało oficjalną opinię, w której włączyło psychologa klinicznego do zawodów medycznych. Nie wykonuje zawodu medycznego psycholog biznesu, sportowy czy społeczny.
Czym zajmuje się psychiatra?
Psychiatra jest specjalistą dziedziny medycyny zajmującej się diagnozowaniem, leczeniem i zapobieganiem zaburzeniom psychicznym, emocjonalnym i behawioralnym. Specjalizuje się w zaburzeniach związanych z nadużywaniem substancji. Co istotne, psychiatra ma kwalifikację do oceny stanu psychicznego i fizycznego swojego pacjenta.
Zawód psychiatry można wykonywać po wielu latach nauki teoretycznej i praktycznej: ukończeniu sześcioletnich studiów medycznych, które wieńczy egzamin państwowy. Dopiero po zdaniu egzaminu można przystąpić do szkolenia specjalizacyjnego w zakresie psychiatrii, które trwa pięć lat. Specjalizacja polega na odbywaniu zajęć teoretycznych oraz stażu praktycznego w placówce medycznej. Następnie lekarz przystępuje do egzaminu specjalizacyjnego, po zdaniu którego otrzymuje prawo wykonywania zawodu lekarza psychiatry. Obowiązuje go Kodeks Etyki Lekarskiej, a w diagnostyce chorób i zaburzeń psychicznych posługuje się Międzynarodową Statystyczną Klasyfikacją Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD.
Psychiatra posiada narzędzia do diagnozowania i opiniowania zaburzeń i chorób psychicznych. W odróżnieniu od psychologa posiada kwalifikacje do ich leczenia. Można się do niego udać w przypadku ostrych i nagłych ataków, jak również długotrwałych, przewlekłych schorzeń.
Kiedy iść do psychiatry?
Krótka odpowiedź brzmi: lepiej wcześniej niż później oraz lepiej późno niż wcale. Na pewno nie powinno się odkładać pierwszej konsultacji zbyt długo w czasie, ponieważ prawidłowa diagnoza i rozpoczęcie leczenia może drastycznie zmienić komfort życia pacjenta. Nie jest to prosta i szybka droga, ale ten pierwszy krok jest kluczowy.
Do psychiatry udajemy się z takimi zaburzeniami i schorzeniami jak obsesje, dolegliwości psychosomatyczne, psychotyczne, z chorobą afektywną biegunową, zaburzeniami osobowości, schizofrenią, a także jeśli stan psychiczny wpływa na zdrowie fizyczne, np. we wpływie stresu na układ neurologiczny.
Czy psychiatra może wystawić L4?
Zwolnienie lekarskie uprawniające do odpoczynku od pracy może być wystawione przez psychiatrę, ponieważ jest on pełnoprawnym lekarzem. Może on również wystawić skierowanie do szpitala na oddział zaburzeń psychicznych, oddział odwykowy oraz jest uprawniony do wystawiania recept na leki. Do psychiatry możemy również udać się, jeśli czujemy, że życie nas przytłacza, przejawiamy symptomy depresji lub niskiej samooceny.
Czy do psychiatry trzeba mieć skierowanie?
Są takie specjalizacje lekarskie, do których nie jest wymagane skierowanie od lekarza rodzinnego i psychiatria jest jedną z nich. Zarówno na NFZ, jak i prywatnie, pacjent, który odczuwa potrzebę leczenia może swobodnie udać się na konsultację. Problemem jednak jest niestety dostęp do specjalistów, szczególnie w ramach Funduszu Zdrowia. Psychiatria w Polsce, również ta dziecięca, jest mocno niedofinansowana, co skutkuje długim czasem oczekiwania. Lekarze podkreślają więc, że dla własnego dobra i zdrowia psychicznego lepiej udać się prywatnie choćby na jedną wizytę niż czekać, ryzykując swoim zdrowiem.
Zdarza się, że na konsultację psychiatryczną kierują lekarze innych specjalizacji, np. neurolog czy endokrynolog. Bywa, że w toku psychoterapii lub wizyt u psychologa specjalista uzna, że pacjent odniósłby korzyści z farmakoterapii, którą zaordynować może właśnie tylko psychiatra.
Jak wygląda pierwsza wizyta u psychiatry?
Jeżeli pacjent został skierowany do psychiatry przez innego lekarza, będzie on chciał zapoznać się z dotychczasową dokumentacją medyczną. Dotyczy to opisów i wyników badań, np. hormonalnych czy też pisemnych opinii lekarskich. Psychiatra będzie chciał również dowiedzieć się, jaki jest cel wizyty, jakiego efektu spodziewa się pacjent oraz co, w jego subiektywnym mniemaniu, mu dolega. Następnie przystąpi on do zebrania wywiadu i diagnozy, a następnie zaproponuje leczenie.
Sam fakt ukończenia studiów medycznych nie uprawnia jednak psychiatry do prowadzenia psychoterapii. Aby móc leczyć pacjentów za pomocą psychoterapii potrzebne są dodatkowe szkolenia i certyfikacja, podobnie jak w przypadku psychologa. Kurs psychoterapii trwa 4 lata, a więc psychiatra może psychoterapeutą zostać po 15 latach szkoleń. Z tego też względu wielu psychiatrów zajmuje się przede wszystkim farmakoterapią, ale zaleca pacjentom uzupełnienie jej poprzez psychoterapię. Jeżeli psychiatra stwierdzi, że nie są konieczne częste wizyty, ale wypisuje receptę na lek, wystawia zaświadczenie dla lekarza Podstawowej Opieki Zdrowotnej, na podstawie której farmakoterapia może być kontynuowana bez potrzeby wizyt u specjalisty. Natomiast ewaluacja stanu pacjenta po określonym czasie stosowania leków musi już być przeprowadzona przez niego.
Psychoterapeuta – czy warto?
Psychoterapeuta to trzeci specjalista z zakresu diagnozowania i wspomagania w zaburzeniach psychicznych. Na pytanie, czy warto się do niego udać można odpowiedzieć tylko, jeśli pozna się specyfikę tego zawodu oraz to, w czym się specjalizuje.
Psychoterapeuta prowadzi diagnozę i leczenie pewnych problemów natury psychicznej. Terapie mogą przybierać formę sesji indywidualnych i grupowych lub przeprowadzanych w parach. Terapeuta pracuje w wybranych nurtach (np. poznawczo-behawioralnym, Gestalt), które charakteryzują się nieco innym podejściem do przypadku pacjenta.
Aby móc nazywać się i wykonywać zawód psychoterapeuty trzeba ukończyć szkolenia teoretyczne i praktyczne. Do szkolenia podejść może absolwent pedagogiki, psychologii, osoba posiadająca dyplom ukończenia innego kierunku studiów magisterskich czy lekarz psychiatra. W tym aspekcie każda szkoła psychoterapii ustala własne warunki rekrutacji kandydatów. Dopiero po pomyślnym ukończeniu tych szkoleń można rozpocząć pracę w zakresie psychoterapii. Dodatkowo, aby móc samodzielnie prowadzić psychoterapię należy przejść wiele godzin staży oraz pracować pod okiem superwizora. Stąd nie da się definitywnie odpowiedzieć, czy psychoterapeuta jest lekarzem. Może nim być po ukończeniu studiów medycznych, ale nie musi.
Do psychoterapeuty warto się udać, jeśli odczuwamy cierpienie z jakiegoś powodu. Jest to dość lakoniczne określenie, jednak prawdziwe – jeżeli problem, czy w życiu osobistym, czy zawodowym, wpływa na obniżenie naszego poczucia szczęścia, psychoterapeuta po wstępnej diagnozie może nam w tym pomóc. Dotyczy to również uzależnień, poczucia utraty kontroli nad własnym życiem oraz depresji.
Psychiatra czy psychoterapeuta?
Choć obydwa te zawody mają na celu diagnozę i leczenie pewnych zaburzeń, nie są one identyczne. Psychoterapeuta nie ma prawa wystawiać skierowań do szpitala czy zwolnień lekarskich, jeżeli nie jest również lekarzem. Psychiatra często zaleca farmakoterapię, którą można uzupełnić o psychoterapię lub odwrotnie: psychoterapeuta zaleci pacjentowi wizytę u psychiatry, jeśli stwierdzi, że stan pacjenta wykracza poza kompetencje psychoterapii lub należy ją uzupełnić. Psychoterapeuta również nie może być jedyną ścieżką leczenia, jeśli wymaga ono farmakologii, np. zaburzeń osobowości.
Czy psychoterapeuta może przepisać leki?
Psychoterapeuta nie może przepisywać leków, jeśli nie ma uprawnień lekarskich. Jest to częsty mit wynikający prawdopodobnie z przedstawienia tego zawodu w filmach i serialach.
Czym się różni psycholog od psychoterapeuty?
Psycholog posiada narzędzia przeznaczone do diagnozy stanu psychicznego pacjenta. Można się do niego udać, kiedy odczuwamy dyskomfort psychiczny, czujemy, że tracimy grunt pod nogami, ale nie jesteśmy w stanie ocenić, co nam dolega i do kogo się udać. Psycholog będzie w stanie, na podstawie informacji, które mu przedstawimy, wskazać odpowiednią ścieżkę. Psycholog, w zakresie swojej specjalizacji, może pomóc zarówno osobie dorosłej, jak i dziecku czy osobie starszej. Pomoc nieraz kończy się na jednej konsultacji, często jednak zachęca on pacjenta do kontynuacji wizyt lub kieruje w stronę farmakoterapii czy psychoterapii. Nie będzie on prowadził leczenia w sensie stricte, co jest główną różnicą pomiędzy nim a psychoterapeutą.
Dlaczego nie należy odsuwać wizyty w czasie?
Jeżeli pacjentowi dolegają problemy zdrowotne, zgłasza się on do specjalisty, najczęściej do lekarza, ale może to również być osoba wykonująca zawód medyczny.
- Z bólem kręgosłupa idziemy do fizjoterapeuty czy ortopedy.
- Z problemami z wagą udajemy się do dietetyka klinicznego.
- W problemach z dobraniem szkieł okularowych czy soczewek pomoże nam optometrysta.
We wszelkich kłopotach zdrowotnych leczenie zaordynuje lekarz odpowiedniej specjalizacji, kardiolog, onkolog czy diabetolog. Jest dla nas oczywiste, że ignorowanie objawów choroby czy zaburzeń pracy organizmu, odkładanie wizyt w czasie skutkować będzie jedynie pogorszeniem ich. Symptomy same nie znikną, a choroba sama się nie cofnie.
Nie inaczej jest ze zdrowiem psychicznym.
Ostracyzm, który narósł przez całe wieki w związku z problemami natury psychicznej sprawia, że próbujemy sami rozwiązywać swoje problemy, co jest oczywiście korzystne. Jednak w przypadku niepowodzenia własnego działania nie podejmujemy dalszych kroków i nie udajemy się po poradę do specjalisty. Nadal dla wielu osób jest to temat tabu i mają one poczucie, że nie jest to akceptowalne.
Tymczasem na zaburzenia psychiczne, które utrudniają codzienne funkcjonowanie wpływ ma mnóstwo czynników i nie należy się wstydzić tego, że poszukuje się pomocy. Sposób leczenia czy przeprowadzania terapii jest niezwykle indywidualną sprawą i nie podlega ocenie osób, które nie przechodzą tego samego. Psycholog, psychoterapeuta i psychiatra są od tego, aby uleczyć lub przynajmniej zatrzymać rozwój zaburzeń mających negatywny wpływ na funkcjonowanie w życiu domowym, zawodowym i społecznym lub które zagrażają życiu i zdrowiu pacjenta.
Tworzymy zespół ekspertów i pasjonatów tematyki zdrowotnej, dietetycznej i kosmetologicznej. W pisaniu opieramy się na aktualnej wiedzy medycznej, zaleceniach i badaniach naukowych. Przede wszystkim, nie ustajemy w edukowaniu się, aby dostarczyć naszym Czytelnikom jak najszersze i najaktualniejsze informacje z zakresu zdrowia i urody.
