Alergia na białko mleka krowiego u dzieci. Czym różni się od nietolerancji laktozy?

Wiele dzieci ma obecnie problem z trawieniem produktów mlecznych, szczególnie pochodzących od krowy. U najmłodszych, już kilkomiesięcznych, ujawnia się alergia na białko mleka krowiego. Czym się ona różni od nietolerancji laktozy i w jaki sposób radzić sobie z nią w przypadku maluchów? Czy z alergii na białko mleka krowiego można wyrosnąć?

Uczulenie na białko mleka krowiego

Jest to z pewnością najczęściej występujący u dzieci rodzaj alergii. Objawiać się może już u maluchów poniżej 6. miesiąca życia, zaś wywoływana jest przez picie mleka krowiego lub spożywanie produktów z niego wytworzonych. Nie jest wywoływana przez laktozę. Czy różni się nietolerancja laktozy a alergia na białko?

Białka mleka krowiego a laktoza

Nietolerancja laktozy jest bardzo często mylona z alergią na białko krowie, co jest niewłaściwe i może być niebezpieczne dla młodego organizmu. Laktoza bowiem jest cukrem, a białko – proteiną. Już samo to sprawia, że trawione są zupełnie inaczej.

W przypadku nietolerancji laktozy, po spożyciu mleka lub jego przetworów, zamiast być w pełni lub w częściowo strawiona, trafia do jelit, gdzie jest metabolizowana przez bakterie. W wyniku tego pojawia się dyskomfort spowodowany przez gazy i kwasy, biegunkę czy zaparcia. Nietolerancja laktozy pojawia się niedługo po spożyciu problematycznego produktu, ale również szybko ustępuje. Z nietolerancją laktozy można sobie w prosty sposób poradzić, przyjmując enzym laktazę przed posiłkiem ją zawierającym lub wybierając produkty z oznaczeniem „bez laktozy”.

Nietolerancja laktozy rzadko pojawia się przed 3 rokiem życia. Częściej zauważamy jej symptomy w dorosłości. W przypadku nietolerancji, bywa, że niewielka ilość laktozy jest przez dzieci trawiona. Nie mają też problemu z trawieniem białka, dlatego bez komplikacji mogą spożywać produkty pochodzenia krowiego oznaczone jako „bezlaktozowe”.

W przypadku alergii na białko mleka krowiego jest inaczej. Nawet najmniejsza ilość proteiny wywołuje reakcję układu odpornościowego i nie przemija od razu. Reakcję obserwować można nawet do dwóch tygodni po spożyciu alergenu. Do reakcji alergicznych na mleko krowie należą luźne, wyjątkowo brzydko pachnące, śluzowane stolce, nieraz o nieprzyjemnym zielonym kolorze. Bywa, że pojawiają się w nich nitki krwi. Do tego obserwuje się prężenie dziecka w wyniku silnego bólu brzucha oraz odgłos „przelewania” się pokarmu.

Alergia ujawnia się w bardzo młodym wieku, ale nawet 90% dzieci z niej wyrasta przed piątym rokiem życia. U niektórych zostaje alergia szczątkowa, która ujawnia się, jeśli dziecko spożyje za dużo produktu nabiałowego.

Dlaczego rozróżnienie alergii i nietolerancji jest tak istotne?

Wielu ludzi nie do końca zdaje sobie sprawę z tego, na czym polega różnica pomiędzy nietolerancją laktozy a alergią na mleko krowie, przez co przygotowują posiłki dla dzieci zawierające produkty mleczne. Kupują masło, śmietanę czy mleko bez laktozy, tymczasem również tego typu składniki posiłków wywołają silną reakcję alergiczną. Rodzice dziecka z alergią muszą więc zwracać dużą uwagę na to, z jakich produktów przygotowywane są posiłki. Powinni również dokładnie czytać etykiety produktów, które teoretycznie nie powinny zawierać składników pochodzenia krowiego, a jednak mogą. Ważna jest również edukacja wśród dziadków i innych członków rodziny, którzy mogą nie wiedzieć na czym polega różnica lub kupować słodycze potencjalnie szkodzące dziecku.

Uczulenie na białka mleka krowiego – rodzaje

Alergia wywołana przez IgE

Objawy mogą pojawić się już kilka minut po spożyciu produktu zawierającego proteiny mleczne. Układ odpornościowy jest aktywowany przez alergen i wytwarza przeciwciała IgE. Wytwarzane sa w tych samych komórkach odpornościowych, które odpowiedzialne są za wydzielanie histaminy. To histamina jest przyczyną natychmiastowej reakcji alergicznej. Objawami alergii wywoływanej przez IgE są m.in. reakcje skórne, jak wysypka, obrzęki skóry, ust, języka, dyskomfort żołądkowo-jelitowy, a także katar sienny, świąd i zatkany nos. W poważniejszych przypadkach alergiczna reakcja może przybrać formę wstrząsu anafilaktycznego, co zagraża życiu i wymaga interwencji medycznej.

Alergia nie-IgE

Tutaj objawy pojawiają się po dłuższym czasie po spożyciu pokarmu zawierającego mleko, najczęściej po kilku godzinach (czyli w momencie, gdy pokarm mógłby być częściowo strawiony). Objawy mogą przybrać formę podobną, jak w przypadku alergii IgE, oraz innych przypadłości: refluksu, ulewania, czy egzemy i atopowego zapalenia skóry, kolki niemowlęcej. Są one nieraz mylone z innymi przypadłościami, szczególnie u bardzo małych dzieci.

U części dzieci może zachodzić reakcja mieszana.

Alergia na BMK – kiedy do lekarza?

Gdy zauważymy niepokojące objawy i nie mamy możliwości przyporządkowania ich do innych przypadłości, należy się z nimi udać wprost do pediatry, szczególnie, jeśli trwają dłuższy czas.

W przypadku niemowląt, alergia diagnozowana jest wyłącznie na podstawie dokładnego wywiadu z rodzicem. Lekarz wypyta, kiedy symptomy się pojawiają, jak dziecko jest karmione, jakie stolce wydala. Niestety u tak małych dzieci testy alergiczne są niemiarodajne, więc nie ma sensu ich zlecać na własną rękę. Lekarz skieruje małego pacjenta i jego opiekuna do alergologa i, jeśli jest taka potrzeba, dermatologa.

Jeżeli specjalista zdiagnozuje alergię na białko mleka krowiego, zaleci sposób żywienia zależny od formy karmienia. Jeżeli mama karmi naturalnie, będzie musiała dostosować swoją dietę do potrzeb malucha, to jest wyeliminować produkty nabiałowe pochodzące od krowy. Niestety, będzie się to również tyczyło mleka koziego czy owczego. Wynika to z faktu, że mają one podobną strukturę do protein mlecznych krowich, a to właśnie z trawieniem łańcucha proteinowego jest problem.

Jeżeli dziecko karmione jest mlekiem modyfikowanym, zaleci on przestawienie się na inny rodzaj. Mieszanki z oznaczeniem HA mają częściowo rozdzielone i przefiltrowane białko, przez co jest ono dużo łatwiej trawione. Na rynku jest bardzo duży wybór mleka hipoalergicznego, dlatego ze znalezieniem go nie ma większych problemów.

U wielu dzieci mleko HA może niestety nie wystarczyć. Jeśli alergia jest silna, potrzebna będzie specjalna mieszanka zawierająca hydrolizat kazeiny. Ze względu na swój specyficzny skład i opracowanie, powinna być stosowana pod nadzorem lekarza. Niektóre mieszanki mlekozastępcze można zakupić na receptę od lekarza rodzinnego, jeśli otrzyma on opinię od specjalisty o potrzebie ich stosowania. Będą one wtedy tańsze.

Czy tego typu mieszankę można stosować bez konieczności konsultacji lekarskiej i na wszelki wypadek? Nie. Jeśli alergia nie występuje, stosowanie tego typu produktów może osłabić zdolność układu trawiennego malucha do radzenia sobie z produktami mlecznymi w przyszłości.

Prowokacje alergiczne

Tak zwane prowokacje przeprowadzane są raz na jakiś czas u dzieci alergicznych, aby stwierdzić, czy alergia się osłabiła. Przeprowadza się je pod kontrolą lekarza i tylko, jeśli nie występowały wcześniej reakcje anafilaktyczne. Rozpoczyna się od produktów najbardziej przetworzonych (sery), a gdy pojawiają się znów objawy alergii, należy na tym poprzestać. Z alergii nie wyrasta się nagle, więc może się zdarzyć, że dziecko może już jeść niektóre produkty w niewielkich ilościach, ale mleka jeszcze nie jest w stanie trawić. Do prowokacji można wrócić po kilku miesiącach lub roku (najczęściej co 6-12 miesięcy). W każdym przypadku tego typu prowokacje należy przeprowadzać pod kontrolą lekarza.

Uczulenie na BMK a dieta dziecka

U wielu rodziców obawę rodzi kwestia rozszerzania diety, to jest:

• Jakie produkty można podawać dziecku, które ma alergię na BMK?
• Czy dziecko będzie miało niedobory, skoro nie podaje mu się nabiału?
• jak mu zrekompensować brać standardowych słodyczy i produktów, które dzieci kochają, np. placków czy naleśników?

Dieta dla dzieci z alergią na białko mleka krowiego jest mało intuicyjna, ponieważ teoretycznie wiadomo, że nie można dziecku podawać nabiału krowiego, ale można mięso. Przecież mięso to białko, a tu jest alergia, dlaczego więc wołowina jest dozwolona? Ocenia się, że wystąpienie reakcji krzyżowej na białko wołowiny czy cielęciny nie przekracza 10%, podczas gdy białkiem, które w głównej mierze wywołuje uczulenie na bmk jest kazeina. Jeśli jednak dziecko cierpi na łagodniejszą formę alergii, wywoływaną przez białka serwatki, może występować również reakcja na wołowinę i cielęcinę. Białko serwatkowe dużo łatwiej ulega rozdrobnieniu po obróbce termicznej, dlatego po ugotowaniu, wołowinę czy cielęcinę trawi się znacznie lepiej, nawet u alergików.

Do 6. miesiąca życia dziecko powinno spożywać wyłącznie mleko z piersi lub mleko modyfikowane. Potem, pod okiem pediatry, można rozpocząć rozszerzanie diety. Unikamy produktów zawierających nawet najmniejsze ilości białka mleka krowiego. Zdrowa dieta alergika obfitować będzie więc w warzywa, owoce oraz odpowiednio przygotowane mięso. Unikamy serów, śmietany i jogurtów oraz zwykłego mleka, nawet przegotowanego i zastosowanego do gotowania. Przygotowując posiłki takie jak naleśniki, placki czy pączki stosujemy produkty na bazie roślinnej, np. „mleko” kokosowe lub owsiane. W sklepach coraz łatwiej dostępne są wegańskie śmietany, jogurty i desery o całkiem dobrym składzie.

Nieco bardziej skomplikowana jest sprawa z jajkiem. Alergia na mleko krowie często (choć nie zawsze) idzie w parze z alergią na białko jajka. Jak najbardziej można więc zacząć podawać jajko przy standardowym rozszerzaniu diety alergika, jednak trzeba zwracać baczniejszą uwagę na ewentualne oznaki uczulenia. W przypadku ich zauważenia, przerwać podawanie, szczególnie, jeśli występuje wstrząs anafilaktyczny.