Badania noworodka po porodzie. Jakie funkcje organizmu sprawdza się u najmłodszych w pierwszych tygodniach życia?

Przyjście na świat dziecka to nieprawdopodobna zmiana dla wszystkich członków rodziny. Szczególnie dla młodych rodziców, jeśli to ich pierwsza pociecha, wszystko to, co dzieje się po porodzie może z początku wydawać się przytłaczające. Noworodek, a potem niemowlę, przechodzi w pierwszym roku życia szereg badań, które mają na celu ocenę jego stanu zdrowia i wykrycie ewentualnych nieprawidłowości. Jakie badania noworodka po porodzie są przeprowadzane w szpitalu, podczas wizyt patronażowych oraz bilansów?

Badania dziecka po porodzie

Czas i rodzaj badań różnią się od siebie w zależności od sposobu, w jaki dziecko przyszło na świat oraz okoliczności porodu. Na przykład jeśli poród był naturalny i zupełnie niepowikłany, najczęściej w pierwszej kolejności nastąpi kontakt skóra do skóry z mamą, a badania podstawowe zostaną wykonane dopiero po tym czasie. Ma to pozwolić rodzicowi i dziecku na zapoznanie się ze sobą, wymianę bakterii probiotycznych i ewentualne przystawienie do piersi, aby zacząć stymulować laktację, póki łożysko się rodzi.

W przypadku porodu naturalnego powikłanego dziecko może zostać zabrane obok, aby ocenić jego podstawowe parametry. Choć może to być trudna chwila dla młodej mamy, jest potrzebne aby ocenić, czy maluch przyszedł na świat zdrowy. W tym czasie specjaliści upewniają się również, że z mamą wszystko jest w porządku i jej zdrowie też nie ucierpiało w żaden sposób podczas porodu. Pozwala to uniknąć ewentualnych nieprawidłowości w przebiegu połogu.

Podstawowym kryterium oceny stanu zdrowia maluszka jest skala Apgar. Za jej pomocą sprawdza się czynność serca, oddech, napięcie mięśni, odruchy i zabarwienie skóry. W każdym z tych kryteriów dziecko może otrzymać od 0 do 2 punktów. Oceny teoretycznie dokonuje się w 1, 3, 5 i 10 minucie po przyjściu na świat, jednak po niepowikłanym porodzie może to się stać albo na brzuchu mamy, albo po kontakcie skóra do skóry. W zależności od punktacji podejmuje się decyzję co do dalszego postępowania, tj. jeśli wszystko przebiega bez zarzutów w badaniu, można maluszka podać mamie. Jeśli miał on np. problem z tak zwaną adaptacją (utrudnienia w oddychaniu po odcięciu pępowiny), a jego skóra jest zabarwiona na kolor ciemniejszy niż powinna, maluszka położy się do inkubatora. Tam może być dotleniany czynnie (respiratorem) lub biernie (za pomocą atmosfery w zamkniętym inkubatorze) oraz dogrzewany. W czasie dotleniania regularnie sprawdzana jest saturacja krwi dziecka, czyli stosunek związku hemoglobiny z tlenem do hemoglobiny całkowitej.

W przypadku porodu przez cesarskie cięcie, kontakt skóra do skóry może być opóźniony w zależności od okoliczności porodu i stanu dziecka. Jeśli był to poród planowy, ale dziecko nie wykazuje żadnych problemów adaptacyjnych i nie wymaga interwencji medycznej, mama szybko przywita się z maluchem.

Badania noworodka po porodzie – w następnych dobach

W szpitalu dziecko przechodzi szereg badań, które sprawdzają podstawowe czynności życiowe w dalszych dobach. Pozwala to ocenić, czy maluch będzie mógł być wypisany z mamą w standardowym czasie. Sprawdza się obowiązkowo:

Słuch

Jest to badanie wykonywane przez położne za pomocą urządzenia monitorującego odpowiedź na ciche dźwięki. Powinna ona wystąpić w uchu wewnętrznym, a czuły sprzęt zarejestruje nawet najmniejszą aktywność. Rodzice nie muszą się martwić – dźwięki podczas badania są bardzo ciche, dlatego nie ma możliwości uszkodzenia słuchu w jego trakcie. W większości szpitali mama może być w tym czasie obok dziecka.

Żółtaczkę fizjologiczną

Każdego dnia dzieci zabierane są do pokoju położnych, w którym odbywa się mierzenie, ważenie, a także pobiera się krew do oceny ilości bilirubiny. Żółtaczka noworodkowa jest bardzo częstym zjawiskiem, całkowicie fizjologicznym, jednak jej wysoki stopień powinien być szybko wykryty, aby wdrożyć odpowiednie kroki. Skąd bierze się żółtaczka u noworodka?

Przede wszystkim jest to zupełnie inna choroba niż zapalenie wątroby. Podczas życia płodowego ilość krwi krążącej między mamą a dzieckiem jest znacznie większa niż po porodzie. Hemoglobina ulega więc rozpadowi i musi zostać wydalona. Dzieje się to poprzez kał, jednak tak wielka ilość erytrocytów nie może być przetrawiona przez niedojrzałą jeszcze wątrobę malucha. W wyniku tego powstaje żółty barwnik, który nasyca skórę. U dzieci urodzonych o czasie najczęściej objawia się ona w 2 lub 3 dobie życia i ustępuje samoistnie w ciągu 8 dni. Gdy żółtaczka fizjologiczna daje o sobie znać wykonuje się badanie krwi mające na celu wychwycenie wyższych niż spodziewane ilości bilirubiny. Jeżeli tak się dzieje, wdraża się fototerapię – naświetlanie lampami UV. Warto zaznaczyć, że żółtaczka noworodkowa sprawia, że dziecko jest ospałe i może nie chcieć się przystawiać do piersi. Również z jej powodu waga może spadać.

Wagę

Częste ważenie noworodka ma na celu sprawdzenie, czy dziecko dobrze przyjmuje pokarm. Jeśli mama decyduje się karmić naturalnie, jest to jedno z kryteriów oceny, czy laktacja jest prawidłowo stymulowana. Uważa się, że w pierwszych dobach po porodzie dziecko może stracić do 10% swojej początkowej masy ciała ze względu na wydalanie płynów (owodniowych, fizjologicznych), jednak jeśli utrata masy jest zbyt duża i gwałtowna, lekarz może zalecić dokarmianie mieszanką mlekozastępczą. Warto również poprosić o konsultację z certyfikowaną doradczynią laktacyjną pracującą w szpitalu.

Ciemiączko u dzieci – kiedy jest badane?

U noworodka urodzonego o czasie na główce wyczuć można dwa miejsca, w których półkule czaszki nie są ze sobą zrośnięte, za to w tym miejscu znajduje się błona. Właśnie te błonki nazywane są ciemiączkami. U wcześniaków wyczuć można jedno dodatkowe, boczne ciemiączko. Nie jest to żadna anomalia i nie należy się tym martwić. To ciemiączko sprawia, że czaszka noworodka jest niejako ruchoma i może w ogóle przejść przez kanał rodny bez uszkodzenia główki.

USG przezciemiączkowego nie wykonuje się rutynowo u wszystkich dzieci. Dotyczy ono maluchów:

• u których w życiu płodowym lekarz ginekolog wykazał nieprawidłowości w obrębie głowy w badaniu ultrasonograficznym,
• doznały jakiegokolwiek urazu podczas porodu bądź poród przebiegał z komplikacjami,
• u których doszło do zakażenia wewnątrzmacicznego,
• przyszły na świat poprzez poród instrumentalny,
• których mama przechodziła cukrzycę ciążową,
• które doznały niedotlenienia na jakimkolwiek etapie okołoporodowym.

Natomiast jeśli lekarz neonatolog na oddziale poporodowym wskaże, że istnieje potrzeba wykonania go zdrowemu noworodkowi jeszcze podczas pobytu w szpitalu, zleci badanie przed wypisem. I warto z niego skorzystać.

USG przezciemiączkowe może wykazać różnego rodzaju problemy zdrowotne dziecka. Ocenia anatomię oraz stopień rozwoju jego mózgowia. Badanie trwa krótko, jest nieinwazyjne i odbywa się w pokoju do tego przygotowanym. Mama może być obecna przy badaniu, a nieraz bardzo to pomaga np. w uspokojeniu maluszka.

Na USG przezciemiączkowe skierowanie wypisuje również pediatra podczas wizyt w przychodni, jeśli zauważa jakiekolwiek nieprawidłowości w zarastaniu ciemiączka lub w rozwoju dziecka.

USG bioder niemowląt

Jest to badanie należące się każdemu noworodkowi urodzonemu w Polsce, wykonywane mniej więcej między 6. a 8. tygodniem życia. Jest refundowane przez Narodowy Fundusz Zdrowia, a skierowanie do poradni preluksacyjnej zostanie wręczone rodzicom podczas pierwszej wizyty w przychodni. Warto zawczasu się na nie zapisać, ponieważ kolejki mogą być długie. USG bioderek niemowląt można również wykonać prywatnie.

W usg bioder niemowląt ortopeda sprawdza różnego rodzaju parametry, jednak najważniejszym czynnikiem, którego szuka jest dysplazja stawów biodrowych. Jest to wada wrodzona, którą jeśli pojawia się u dziecka, należy korygować rehabilitacją lub zabiegami. W przypadku braku reakcji na dysplazję w przyszłości dochodzić może do deformacji kości, panewek czy innych stawów w kończynach. Szybka diagnoza umożliwia leczenie nieoperacyjne, dlatego to badanie nie powinno w żadnym razie być ignorowane. Poza samym usg lekarz fizycznie sprawdzi biodra, ich ułożenie i zakres ruchu kończyn. W razie potrzeby zaleci kolejne badanie po kilku miesiącach, ale nie znaczy to jeszcze, że w pierwszym coś go bardzo zaniepokoiło.

Badanie jest bezbolesne, nieinwazyjne, ale wymaga położenia dziecka na kozetce i musi ono być rozebrane. Używa się do niego typowego żelu do usg. Z tych dwóch powodów może ono być dla dziecka nieco niekomfortowe.

Nieprawidłowe napięcie mięśniowe

Podczas regularnych wizyt w przychodni lekarz sprawdza napięcie mięśniowe u noworodka, a potem niemowlęcia. Pozwala to wykryć wszelkie nieprawidłowości w napięciu mięśniowym.

Hipotonia mięśniowa oznacza mniejszy opór mięśni na przesuwanie kończyny górnej lub dolnej. Może to być stan przejściowy albo oznaczać, że układ nerwowy nie współpracuje z układem mięśniowo-szkieletowym. W takim wypadku lekarz zaleca wizytę u fizjoterapeuty lub neurologa dziecięcego.

Inną anomalią w zakresie układu mięśniowego jest jego wzmożone napięcie. Charakteryzuje się ono nadprogramową aktywnością mięśni, gdy są napięte. Typowym objawem tego typu zaburzenia jest charakterystyczne wygięcie ciała i główki w literę C. Wzmożone napięcie mięśniowe leczyć można za pomocą fizjoterapii i prawidłowych nawyków pielęgnacyjnych lub neurologicznie. Wzmożone napięcie może być wrodzone lub nabyte, dlatego czasem diagnozuje się je jeszcze w szpitalu, a u innych dzieci dopiero podczas wizyty w przychodni.

Nieprawidłowe napięcie mięśniowe może oznaczać lekkie odchylenia od normy, które w prosty sposób eliminuje się z procesu rozwojowego małego dziecka lub poważne wady, dlatego samego problemu nie należy bagatelizować, a zdać się na opinię lekarzy. Neonatolog, położna środowiskowa bądź lekarz rodzinny są specjalistami w wychwytywaniu najmniejszych nieprawidłowości. Dobry fizjoterapeuta dziecięcy tak pokieruje terapią, aby w przyszłości dziecko nie odczuwało konsekwencji wczesnych zaburzeń mięśniowych.