Badania prenatalne – co to jest i dlaczego warto je wykonać?
Badania prenatalne – na czym polegają?
W ciąży kobieta poddaje się wielu badaniom mającymi na celu zorientowanie się w stanie zdrowia zarówno jej, jak i dziecka, którego oczekuje. Są to najczęściej badania krwi i moczu, które wykonuje się przed każdą wizytą, w gabinetach prywatnych również USG, a także różnorodne badania prenatalne. Dzięki nim rodzice mają pełny obraz przebiegu ciąży i mogą odpowiednio przygotować się do porodu oraz ewentualnego leczenia.
Czy badania prenatalne są płatne?
Tak i nie. Można je wykonać całkowicie prywatnie, jeśli lekarz prowadzący ciążę posiada do tego uprawnienia lub w ramach publicznej służby zdrowia. Aby móc wykonać badanie bezpłatnie, kobieta ciężarna musi spełniać jeden lub więcej warunków wymienionych poniżej:
- wiek 35+
- wady chromosomowe w którejkolwiek poprzedniej ciąży
- stwierdzenie przez lekarza prowadzącego ciążę aberracji chromosomowej u któregokolwiek z rodziców (mamy lub taty)
- stwierdzenie ryzyka uwarunkowania genetycznego do urodzenia dziecka dotkniętego chorobą
- wynik badania ultrasonograficznego lub biochemicznego nieprawidłowy.
- sam nie posiada wymaganych certyfikatów lub doświadczenia
- prowadzi prywatną praktykę, ale jego pacjentka kwalifikuje się do badań refundowanych, dzięki czemu może ona zaoszczędzić trochę pieniędzy.
- jakie badania kontrolne powinno się wykonywać regularnie.
Kobieta ciężarna nie musi spełniać wszystkich tych warunków, by móc skorzystać z Programu badań prenatalnych. Każdy przypadek rozpatrywany jest indywidualnie, tj. nawet jeśli przyszła mama nie ma ukończonych 35 lat, ale miała w bliskiej rodzinie przypadek aberracji chromosomowej i choroby genetycznej, lekarz może uznać, że wpisuje się w kryteria do programu.
Lekarz prowadzący ciążę w ramach prywatnej służby zdrowia powinien poinformować swoją pacjentkę o możliwości skorzystania z programu badań prenatalnych i dać jej wybór, czy chce ona poddać się im prywatnie czy w ramach ubezpieczenia w NFZ.
Skierowanie na badania prenatalne – kto wystawia?
Skierowanie na badania prenatalne może wykonać nasz lekarz prowadzący ciążę, jeśli posiada odpowiednie kwalifikacje lub może on wystawić na takie badanie skierowanie do innej placówki. Ma to miejsce, gdy:
Badania prenatalne inwazyjne – co, jak i kiedy?
Inwazyjne badania prenatalne są zalecane wyłącznie w sytuacji, gdy te nieinwazyjne wychodzą nieprawidłowe. Należy do nich amniopunkcja, która polega na wprowadzeniu przez brzuch igły do macicy i pobranie próbki płynu owodniowego lub łożyska celem potwierdzenia diagnozy. Wykonuje je tylko specjalista doświadczony w tego typu procedurach pod czujnym „okiem” ultrasonografu, dzięki czemu dokładnie wie, gdzie igłę wprowadzić. W ten sposób ryzyko związane z ich wykonaniem (m.in. poronienie) jest minimalizowane.
Jak wyglądają badania prenatalne?
To, jak wyglądają badania prenatalne zależy przede wszystkim od czasu ich wykonania. W pierwszym trymestrze jest to przede wszystkim badanie przezpochwowe razem z pobraniem krwi. W drugim trymestrze badanie odbywa się już przez powłoki brzuszne, podobnie jak trzecie. Nie oznacza to, że lekarz prowadzący może nie chcieć przeprowadzić go również przezpochwowo, ale macica jest już na tyle duża i wypełniona płynem, a dziecko osiąga takie rozmiary, że badanie przez brzuch jest już możliwe.
Ile trwa badanie prenatalne?
Badanie prenatalne trwa najczęściej od 20 do 40 minut. Zapisując się do lekarza na badanie refundowane lub prywatne w placówce innej niż ta, gdzie prowadzimy ciążę, powinnyśmy w rejestracji uprzedzić, że chodzi o badanie prenatalne. W takim przypadku obsłuży nas lekarz posiadający odpowiednie kwalifikacje, który na badanie poświęci odpowiednią ilość czasu.
Czy badania prenatalne są obowiązkowe?
Żadne badania prenatalne nie są w Polsce obowiązkowe i nie trzeba się im poddawać, jeśli nie ma się takiej chęci. Polskie Towarzystwo Ginekologiczne zaleca jednak, aby każdej ciężarnej udzielić informacji o tego typu diagnostyce i zaproponować najbardziej dla niej odpowiednie rozwiązanie, dotyczy to zarówno badań inwazyjnych, jak i nieinwazyjnych. W przypadku wykrycia wady, np. serca, ciężarnej można np. zalecić poród w wyspecjalizowanej placówce, by dziecko objąć najlepszą możliwą opieką medyczną. Ostateczną decyzję podejmuje jednak właśnie ciężarna.
Jak przygotować się do pierwszego badania prenatalnego?
Przede wszystkim – nie martwić się na zapas. Pierwsze badanie przesiewowe jest tak samo wykonywane u każdej chętnej ciężarnej i wyniki, nawet te nieidealne, nie oznaczają jeszcze, że coś jest nie tak. Badanie prenatalne pierwszego trymestru składa się z dwóch części: USG i badań biochemicznych. Zaleca się wykonanie ich pomiędzy 11 a 14 tygodniem ciąży.
W badaniu ultrasonograficznym lekarz ocenia takie parametry jak przezierność karkowa, kość nosową, oraz inne wskaźniki mogące kierować uwagę na aberracje chromosomów 21 (zespół Downa), 18 (zespół Edwardsa) i 13 (zespół Pataua). Dodatkowo lekarz wprowadza do programu komputerowego dane mamy, w tym informacje o poprzednich ciążach i jej wieku. Na tej podstawie algorytm oblicza prawdopodobieństwo wystąpienia któregokolwiek z powyższych zespołów chorobowych.
I w tym momencie wiele mam zaczyna się martwić, ponieważ to ryzyko może niekiedy wyjść wyższe niż się spodziewają. Niesłusznie, bo to tylko algorytm, bierze pod uwagę twarde dane. Dopiero po pobraniu krwi i wprowadzeniu do programu wyników biochemicznych może ono zdecydowanie spaść. Badanie łączone (USG i krwi) nazywa się badaniem przesiewowym. Jeżeli wynik mimo wszystko będzie wskazywał na nieprawidłowości, przyszłej mamie zostanie zaproponowane ponowne wykonanie badania w późniejszym terminie.
Badanie przesiewowe pierwszego trymestru jest nieinwazyjne (chociaż przy pobraniu krwi dochodzi do przerwania tkanki) i nie zagraża w żaden sposób ani mamie, ani dziecku.
Drugie badanie prenatalne – kiedy wykonać?
W drugim trymestrze wykonuje się kolejne badanie prenatalne, tak zwane połówkowe (w połowie ciąży). Najlepiej poddać się mu pomiędzy 18. a 23+6 tygodniem ciąży. To badanie ma na celu ocenę poszczególnych cech anatomicznych płodu: narządów, w tym mózgu, serca, głowy, kręgosłupa, obwodu klatki piersiowej oraz brzucha i kończyn. W przypadku wykrycia nieprawidłowości np. w budowie serca, zalecona zostanie pogłębiona diagnostyka u specjalisty kardiologii prenatalnej.
I znów, fakt, że mama zostanie skierowana przez lekarza prowadzącego ciążę do bardziej wyspecjalizowanej placówki nie oznacza jeszcze, że na pewno wada występuje. Specjalista swoim bardzo doświadczonym okiem stwierdzi, czy istnieją faktyczne powody do niepokoju i ewentualnie zaleci dalsze postępowanie.
Jednym z badań, które może zlecić lekarz ginekolog lub specjalista może być rezonans magnetyczny. Nie wykonuje się go rutynowo, ale w sytuacji, gdy potrzebna jest dalsza diagnostyka. W odróżnieniu od tomografu komputerowego, nie jest on niebezpieczny dla płodu, po prostu wykonuje się go w ostateczności, np. przy stwierdzeniu nieprawidłowości w budowie mózgu dziecka.
Trzecie badanie prenatalne – co może odkryć?
Trzecie badanie prenatalne jest równie istotne jak dwa poprzednie i warto się na nie zdecydować, nawet jeśli nie mieliśmy wykonanych dwóch poprzednich. Wykonuje się je między 28. a 32. tygodniem ciąży. To właśnie w tym czasie mogą ujawnić się niektóre wady i daje to jeszcze dużo czasu do interwencji.
Lekarz ocenia w nim ilość płynu owodniowego i może stwierdzić np. małowodzie lub wielowodzie. Ponownie lekarz ocenia serce dziecka i sprawdza, czy ujawniły się jakiekolwiek nieprawidłowości, np. wady genetyczne, niedomknięcia przewodów. Dzięki temu można otoczyć ciężarną i jej dziecko właściwą opieką po porodzie i zorganizować leczenie operacyjne malucha tak szybko, jak będzie to możliwe. I to jest bardzo ważny aspekt, bo badania prenatalne – wszystkie, służą przede wszystkim do umożliwienia rodzicom przygotowanie się do ewentualnego leczenia i opieki po porodzie, w tym psychologicznej.
Badania prenatalne w trzecim trymestrze pozwalają również w większym detalu ocenić m.in. nerki, kręgosłup, układ nerwowy czy przewód pokarmowy.
Badanie prenatalne Nifty
Badanie Nifty to jedno z najnowocześniejszych narzędzi diagnostycznych w prenatalnej ochronie zdrowia. Jest badaniem nieinwazyjnym, wykonywanym z krwi matki, już w okolicach 10. tygodnia. Test niestety nie jest refundowany w żadnym przypadku. W wersji Basic rodzice otrzymują wynik dotyczący trzech wyżej wspomnianych trisomii, a także, na życzenie, informację o płci. Wersja PRO jest rozszerzona i objęta ubezpieczeniem.
Test Nifty bywa zalecany kobietom, które z uwagi na swój wiek czy stan poprzednich ciąż bądź wywiad rodzinny kwalifikują się do programu badań prenatalnych. Mogą się nad nim również zastanowić rodzice, w których przypadku poprzednie badania (np. test podwójny) wykazał wysokie lub średnie ryzyko wystąpienia którejś z trisomii.
Test Nifty nie jest zalecany kobietom w ciąży trojaczej i wyżej, leczonej uprzednio komórkami macierzystymi, jeśli miała przetaczaną krew w ciągu roku od zajścia w ciążę, jeśli w przeszłości miała przeszczepiane narządy, w przypadku nosicielstwa chorób zakaźnych, a także jeśli jest nosicielką pewnych anomalii chromosomalnych.
Przeczytaj:
Tworzymy zespół ekspertów i pasjonatów tematyki zdrowotnej, dietetycznej i kosmetologicznej. W pisaniu opieramy się na aktualnej wiedzy medycznej, zaleceniach i badaniach naukowych. Przede wszystkim, nie ustajemy w edukowaniu się, aby dostarczyć naszym Czytelnikom jak najszersze i najaktualniejsze informacje z zakresu zdrowia i urody.
