Etapy ciąży – czego możemy się spodziewać po każdym z nich?
Co dzieje się przed samym zapłodnieniem?
Kobiety, które zachodzą w pierwszą ciążę może zdziwić fakt, że jej wiek liczy się nie od samego zapłodnienia, lecz od daty wystąpienia ostatniej przed nim miesiączki. Co więcej, ten system działa niczym niezwykle harmonijnie ze sobą współpracująca maszyna hormonalna. Co to oznacza? Spójrzmy najpierw na chronologię cyklu menstruacyjnego u regularnie miesiączkujących kobiet.
- Faza menstruacyjna – rozpoczyna się pierwszego dnia miesiączki. W jej czasie z jamy macicy usuwana jest nie tyle krew (albo nie tylko krew menstruacyjna), lecz endometrium – śluz, którego zadaniem jest przygotować macicę do zatrzymania zapłodnionego jajeczka. Analogicznie, jeśli to jajeczko się nie pojawi zapłodnione – razem z krwią jest z organizmu usuwane. Faza menstruacyjna możliwa jest z uwagi na obniżenie poziomu estrogenu i progesteronu. Gdy się zakończy, kobieta wchodzi w fazę folikularną.
- W fazie folikularnej wzrastają kobiece hormony, co powoduje wzrost i dojrzewanie pęcherzyka Graffa. W nim znajduje się jajeczko. Pod jej koniec przysadka mózgowa wydziela folikukotropinę, która sprawia, że pęcherzyk pęka, a jajeczko wyrusza w dalszą drogę do jajowodu. Tu zaczyna się faza owulacyjna, potocznie nazywana „okresem płodnym”.
- W fazie owulacyjnej szanse na zapłodnienie zdecydowanie rosną. W idealnych warunkach plemnik spotka się z komórką i ją zapłodni. To okienko owulacyjne teoretycznie trwa 24 godziny. W praktyce, z uwagi na cykl życia plemnika, parom, które planują rodzinę zaleca się współżyć w tym okresie nie w samym dniu owulacji, lecz przed nią i po, by zwiększyć szanse. Jeśli do zapłodnienia dojdzie, jajeczko nie obumrze i zagnieździ się w jamie macicy.
- Ostatnia faza cyklu menstruacyjnego nazywa się lutealną. Jeżeli doszło do zapłodnienia, z pęcherzyka Graffa powstanie ciałko żółte, które następnie wydzielać będzie progesteron – hormon szerzej nam znany jako „matczyny”. Odpowiedzialny on jest za utrzymanie ciąży. Tak, jak powiedziano jednak wcześniej, jeżeli poziom progesteronu i estrogenu zacznie maleć na skutek braku zapłodnienia, dojdzie do menstruacji.
Jak rozpoznać fazę owulacyjną? U każdej kobiety może ona przebiegać nieco inaczej, ale główny mechanizm jest w zasadzie ten sam. Możliwy jest niewielki wzrost temperatury, ból jajnika po stronie, z której wypuszczone zostało jajeczko, a także obserwuje się gęsty, przezroczysty śluz w dużej ilości. Wielu kobietom w tym czasie rośnie libido. Warto również pamiętać, że naturalne metody planowania mogą zawodzić, gdy stosowane są jako antykoncepcja, bo chociaż ryzyko zapłodnienia maleje poza fazą owulacyjną, nie jest ono wykluczone.
Etapy ciąży od zapłodnienia do końca I trymestru
Gdy do zapłodnienia komórki żeńskiej dojdzie, niemalże natychmiast rozpoczyna się skomplikowany proces jej podziału, co skutkować ma rozpoczęciem rozwoju zygoty oraz implantacją jej w jamie macicy (dzięki odpowiednio przygotowanej błonie śluzowej pokrytej lepkim endometrium). Po kilku dniach do czynienia mamy z morulą, następnie z blastocystą, która osiada na powierzchni endometrium, co nazywamy zagnieżdżeniem. W tym mniej więcej momencie rozpoczyna się specjalizacja poszczególnych komórek powstałych z podziału, który nastąpił w czasie podróży z jajowodu do macicy. Tutaj komórki zaczynają się specjalizować w stronę układu nerwowego, pokarmowego, kręgosłupa oraz innych układów.
W tym czasie kobieta nie wie jeszcze, jak potężne zmiany zachodzą w jej organizmie, aczkolwiek wiele z nich twierdzi, że potrafiła rozpoznać implantację poprzez specyficzny ból w podbrzuszu i niewielkie krwawienie (tzw. „krwawienie implantacyjne”). Po około dwóch tygodniach od zapłodnienia główną oznaką ciąży jest brak miesiączki. O ile odchylenie o kilka dni jest normalne np. w sytuacji nadmiarowego stresu, w tym czasie można już wykonać pierwszy test ciążowy. W dniu spodziewanej miesiączki można uznać, że ciąża ma 4 tygodnie. To jednak nie jest jeszcze czas, w którym powinnyśmy udać się do lekarza, bo z dużym prawdopodobieństwem jeszcze po prostu nic nie zobaczy.
Doświadczony specjalista z pomocą dobrej jakości sprzętu może dojrzeć rozwijający się zarodek i znaleźć echo jego serca około 6-7 tygodnia, ale nie musimy się bać, jeśli to nie nastąpi. Rozwój w pierwszych tygodniach jest tak dynamiczny, że czasem nawet kilka dni może zrobić ogromną różnicę.
W tym czasie kobieta odczuwa najwięcej dolegliwości związanych z ciążą: mdłości, nadmiernego zmęczenia, zmian hormonalnych. To zupełnie naturalne objawy ciąży, które uzewnętrzniają ogromne zmiany zachodzące w jej ciele. Typowe są również zachcianki na konkretny rodzaj pokarmu bądź fakt, że kobietę może „odrzucić” od produktów, które wcześniej lubiła spożywać.
W pierwszym trymestrze rozwija się większość narządów zarodka, a potem płodu. Pod koniec wykonuje się specjalistyczne badania, do których uprawniona jest każda kobieta, na NFZ lub w ramach prywatnej opieki ginekologiczno-położniczej. Lekarz jest w stanie dzięki nim wychwycić różne nieprawidłowości w rozwoju, szuka oznak wad genetycznych i ewentualnie skieruje ciężarną na dalszą diagnostykę. To jest również dobra okazja do dokładnej oceny stanu zdrowia ciężarnej i zlecenie jej dodatkowej suplementacji lub odpoczynku. Pamiętajmy, że zgodnie z prawem kobieta ciężarna ma prawo do dostępu do badań i konsultacji z lekarzem specjalistą w ciągu 7 dni od wystawienia skierowania.
Etapy rozwoju płodu w drugim trymestrze
Drugi trymestr dla wielu pań jest znacznie lżejszy. Zmiany hormonalne nieco wyhamowują, płód jest niemal wykształcony, a teraz poszczególne narządy będą się jedynie coraz bardziej rozwijać. Ciężarna ma często dużo więcej energii, jeśli przebywała na zwolnieniu i dobrze się czuje, często wraca do swoich obowiązków. O ile wcześniej ciąży nie było widać, teraz już brzuch może się nieco zaokrąglać, ponieważ maluch zaczyna rosnąć wzdłuż, co niesie za sobą również rozrost macicy. Ryzyko poronienia zdecydowanie maleje.
Istotną zmianą u kobiety ciężarnej jest zwiększenie ilości krążącej w jej organizmie krwi. To powoduje zmiany w układzie krążeniowym, co może prowadzić do nasilenia bólu i zawrotów głowy. W drugim trymestrze należy więc bardzo uważać na ryzyko upadków i zrezygnować ze sportów mogących w ten sposób się skończyć. Baczniejszą uwagę zwraca się również na ciśnienie tętnicze – warto mierzyć je często i skrupulatnie zapisywać wyniki. Przy zgłoszeniu nadciśnienia tętniczego, lekarz może zalecić pozostanie w domu aż do rozwiązania.
Jeśli wychodzimy na słońce, możemy zauważyć występowanie plamek pigmentacyjnych (dlatego zaleca się stosowanie kremów z filtrem UV) oraz skurczy mięśni. Chociaż macica się rozrasta, a więc pewien dyskomfort jest spodziewany, narastające bóle i skurcze mięśni macicy warto skonsultować z lekarzem.
W drugim trymestrze również zgłosić się możemy na specjalistyczne badania prenatalne, w którym ocenia się organizm płodu od mózgu aż po stopy. Jest to więc badanie przez wielu nazywane bardziej „anatomicznym” niż „genetycznym”. Najlepiej wykonać je po 20. tygodniu, bo między 18-20 niektóre struktury mogą być ułożone w sposób nie do oceny lub jeszcze nie do końca będą wykształcone, co wywołać może u przyszłej mamy niepotrzebny stres.
Warto poddać się badaniu połówkowemu, ponieważ wiele wad anatomicznych można z powodzeniem leczyć jeszcze w okresie ciąży lub tuż po porodzie. Zwiększa to szanse na powodzenie utrzymania i pomyślnego rozwiązania ciąży w odpowiednim momencie.
Jeśli zastanawiasz się, czy aktywność fizyczna w ciąży jest zalecana, zajrzyj do naszego wpisu. Nie zawsze trzeba z niej rezygnować, jednak warto być ostrożną i bacznie się obserwować. Dla większości kobiet może ona przyczynić się do zdrowego rozwoju płodu i wspomóc przygotowania do porodu, jednak każdy przypadek jest inny i powinnyśmy przede wszystkim podążać za swoim ciałem i zaleceniami lekarza prowadzącego ciążę.
Etapy rozwoju ciąży w jej ostatnim trymestrze
W trzecim trymestrze dziecko widocznie rośnie nie tylko pod kątem długości ciała, ale i znacząco nabiera masy. Tym samym rośnie również brzuch mamy oraz jej piersi, które nadal przygotowują się produkcji mleka. Jeśli do tej pory mama nie odczuwała przybytku swojej masy ciała w pierwszym i drugim trymestrze, być może teraz stanie się to dla niej widoczne. Dużo bardziej odczuje również nacisk na pęcherz – macica jest coraz ciężka i zaczyna się obniżać.
Okres ten charakteryzuje częstsze odczuwanie skurczy macicy nazywanych skurczami Braxtona-Hicksa. To sposób macicy na „wytrenowanie” się na czas porodu. Są niegroźne, ale jeśli się przedłużają lub idą w parze ze zmniejszeniem częstotliwości ruchu dziecka, warto udać się na sor ginekologiczny lub skontaktować ze swoim lekarzem.
W trzecim trymestrze ruchy dziecka stają się nie tylko dużo bardziej widoczne, ale i bardziej odczuwalne. Niestety maluchy mają często zupełnie inny tryb dobowy i chętniej grasują wtedy, gdy mama chce odpocząć. Warto śledzić regularność ruchów swojego dziecka, by dostrzec wszelkie nieprawidłowości i móc w razie czego skonsultować się ze specjalistą.
W trzecim trymestrze jednym z najważniejszych aspektów rozwoju dziecka są płuca. W tym czasie niektóre mamy muszą zacząć przyjmować leki sterydowe, których zadaniem jest przyspieszenie wzrostu płuc dziecka. Ponadto, w tym okresie maluch zaczyna układać się w pozycję główką do dołu, czyli prawidłową do porodu.
W tym czasie lekarze nadal szukają oznak abnormalnego wzrostu poszczególnych narządów, w tym serca, wątroby, płuc oraz zwracają uwagę na ilość wód płodowych. Trzeci trymestr to moment, gdy wzrasta ryzyko wystąpienia cholestazy ciążowej – stanu zagrażającego zdrowiu, a nawet życiu mamy (dlatego tak ważne jest skrupulatne poddawanie się badaniom zleconym lekarzowi). W razie nieprawidłowości lekarze mogą zalecić przyszłej mamie pozostanie na zwolnieniu lekarskim lub nawet wypisać skierowanie na oddział szpitalny w celu ciągłego monitorowania ciąży. W okresie okołoporodowym wykonuje się też badanie GBS u kobiet, które planują rodzić naturalnie. Jeśli wymaz z dróg rodnych i odbytu wyjdzie dodatnio, mama otrzyma receptę na antybiotyki.
Przeczytaj tu, co dzieje się z ciałem kobiety i dzieckiem w czasie porodu naturalnego, cesarskiego cięcia a także przez co przechodzi kobieta w czasie połogu.
Tworzymy zespół ekspertów i pasjonatów tematyki zdrowotnej, dietetycznej i kosmetologicznej. W pisaniu opieramy się na aktualnej wiedzy medycznej, zaleceniach i badaniach naukowych. Przede wszystkim, nie ustajemy w edukowaniu się, aby dostarczyć naszym Czytelnikom jak najszersze i najaktualniejsze informacje z zakresu zdrowia i urody.
