Higiena jamy ustnej noworodka i niemowlęcia. Dlaczego warto dbać o ząbki jeszcze zanim się pojawią?

Ząbkowanie może być bardzo trudnym etapem rozwoju małego dziecka. Może, ale nie musi, bo niektóre dzieci przechodzą je w miarę bezboleśnie i bezobjawowo. W przypadku wszystkich maluchów jednak jest niezwykle istotne, aby dbać o jamę ustną już od pierwszego ząbka, a nawet zanim się on pojawi. Dlaczego mycie ząbków niemowlaka ma tak duże znaczenie i jak się do niego przygotować?

Higiena jamy ustnej noworodka

Stomatolodzy nie mają wątpliwości: nigdy nie jest za wcześnie na rozpoczęcie higieny jamy ustnej u małego dziecka. Powinna się ona zacząć wraz z karmieniem piersią lub mlekiem modyfikowanym. Pokarm dla dziecka (zarówno naturalny, jak i sztuczny) zawiera cukry, które osiadają na dziąsłach i mogą powodować próchnicę w przyszłości. Zęby mleczne dotknięte od początku próchnicą to większe ryzyko próchnicy na zębach stałych.

Dziąsła u noworodka przemywa się przegotowaną wodą. Woda nie powinna być ani zbyt zimna, ani zbyt ciepła. Temperatura odrobinę wyższa od pokojowej powinna być idealna. Do przemywania dziąseł można stosować zwykłe jalowe gaziki, którymi rodzic owija swój najmniejszy palec lub silikonową szczoteczkę, którą się nań nakłada. Taka szczoteczka ma wypustki po jednej lub dwóch stronach, które dodatkowo przynoszą ulgę przy swędzeniu.

Należy zawsze pamiętać, aby bezwzględnie umyć ręce przed każdym zabiegiem pielęgnacji jamy ustnej u dziecka. Nie chcemy wprowadzać do niej dodatkowych bakterii.

Pierwsza szczoteczka do zębów

Wybór pierwszej szczoteczki jest prostszy niż się z początku wydaje. Wspomniana już szczoteczka nakładana na palec to świetny sposób na przemywanie nabrzmiałych dziąseł malucha, szczególnie, gdy zaczyna on odczuwać te mniej przyjemne objawy ząbkowania – swędzenie, pieczenie i ślinienie. Gdy dziecko wyjdzie już z wieku noworodkowego taką szczoteczkę można trzymać w lodówce (pod żadnym pozorem nie w zamrażarce!), ponieważ niska temperatura pomaga obkurczyć naczynia krwionośne w dziąsłach. Jest to naturalny sposób na uśmierzenie bólu. Szczoteczkę napalcową można stosować również, gdy pojawią się już pierwsze zęby.

Kolejnym etapem jest wybór tradycyjnej szczoteczki. Z reguły jest ona o około połowę mniejsza od szczoteczki dorosłego, ma szerszą, obłożoną gumą lub silikonem rękojeść i małą, zaokrągloną główkę. Dobrze, aby była pozbawiona jakichkolwiek ostrych krawędzi. Włosie powinno być miękkie i delikatniejsze niż dla rodzica, aby nie podrażnić dziąseł. Jeśli rękojeść jest szeroka, a dziecko świadomie chwyta już przedmioty, można wprowadzać u niego nawyk mycia ząbków, dając mu ją do krótkiej, zabawy. Najważniejsze, aby malucha samego ze szczoteczką w dłoni czy w ustach nigdy nie zostawiać. Gdy dziecko ma już kilka lat, można kupić mu dopasowaną do jego wieku szczoteczkę elektryczną.

Mycie ząbków niemowlaka

W pewnym momencie można wprowadzić u dziecka pastę do zębów. Jedno wiadomo na pewno: nie czekamy z pastą na pojawienie się zębów stałych! Choć może to tak wyglądać z zewnątrz, dziąsła nigdy nie są idealnie gładkie, są w nich mniejsze lub większe zagłębienia, w których zalegać może pokarm mleczny lub stały. Niemycie zębów pastą, gdy dziecko osiąga już pewien etap rozwoju grozi pojawieniem się próchnicy. Jeśli stomatolog będzie musiał usunąć zęby mleczne z powodu próchnicy (a więc szybciej niż same by wypadły), może to prowadzić do przemieszczania się innych ząbków.

Pierwsza pasta może zawierać tylko ksylitol lub obniżoną dawkę fluoru albo obydwa te składniki. Spowodowane jest to faktem, że maluch nie potrafi jeszcze świadomie wypluwać zawartości jamy ustnej, dlatego większość pasty, która nie zostanie usunięta ze szczoteczką czy palcem, zostanie połknięta. Czym różnią się pasty z fluorem od tych z ksylitolem?

Ksylitol kojarzy się głównie z naturalnym słodzikiem stosowanym przez cukrzyków. Tymczasem cukier brzozowy ma ciekawe zastosowanie – działa on bakteriobójczo. Nie fermentuje tak, jak cukier, przez co bakterie nie mają na czym żerować i wytwarzać kwasu, który niszczy szkliwo. Natomiast fluor ma zdolność do wżerania się w szkliwo, tworząc powłokę, której bakterie nie mogą spenetrować i to w ten sposób chronią zęby. Nie zabija on bakterii.

Dlatego stosowanie pasty z samym ksylitolem może być dobrym pomysłem u bardzo malutkich dzieci, ale później warto zacząć stosować te z fluorem lub łączone, np. Nenedent. Z wiekiem ilość fluoru w paście powinna się zwiększać.

Jak dbać o zęby niemowlaka? Kilka porad

Małe dzieci budzą się w nocy na karmienie nawet kilka razy. Nie byłoby możliwe, aby przemywać jamę ustną malucha za każdym razem, jednak warto ustalić w domu rutynę robienia tego przynajmniej dwa razy w ciągu doby. Każde dziecko ma nieco inny schemat dzień/noc, więc mycie dziąseł i ząbków trzeba będzie dopasować do niego.

Jeśli dziecko ma zwyczaj zasypiania przy piersi czy butelce przed nocnym odpoczynkiem, zawsze lepiej umyć ząbki czy przemyć dziąsła przed ostatnim karmieniem niż w ogóle.

Nie powinno się podawać dziecku produktów przetworzonych zawierających cukier lub jego sztuczne zamienniki do pierwszego roku życia, a później powinno się znacznie je ograniczać. Pomoże to wyrobić u dziecka dobre nawyki żywieniowe, które w dłuższej perspektywie wspierają właściwą higienę jamy ustnej oraz ograniczają ryzyko występowania próchnicy.

Mycie ząbków u małych i starszych dzieci jest bardzo ważne także w trakcie przeziębienia i grypy. Zmniejsza to, przynajmniej częściowo, ilość bakterii w jamie ustnej i pomaga w walce z chorobą. Wbrew pozorom, tak prosta codzienna czynność może okazać się niezwykle pomocna.

O higienie zębów nie należy również zapominać podczas wyjazdów. Jednak jeśli jesteśmy w nieznanym sobie miejscu i nie mamy pewności co do czystości wody w kranie, lepiej używać do mycia wody przegotowanej. Pomoże to uniknąć zatrucia pokarmowego.