Szczepienie na krztusiec w ciąży
Szczepienie na krztusiec w ciąży – w jakim celu się je wykonuje?
Noworodek swoje szczepienie przeciw krztuścowi otrzymuje po ukończeniu 6. tygodnia życia, ale do tego czasu jest narażone na zakażenie. Najmłodsze dzieci z reguły bardzo ciężko przechodzą tę chorobę, nierzadko wymagany jest pobyt w szpitalu ze wspomaganiem oddychania. Szczepienie ciężarnej w określonym czasie ciąży ma na celu wyrobienie i przekazanie przeciwciał ochronnych noworodkowi przez łożysko, by przez pierwsze tygodnie zanim otrzyma swoje pierwsze wakcynacje. Jest to szczególnie istotne w przypadku dzieci, którym szczepienia mogą się przesunąć w czasie chociażby z uwagi na infekcje sezonowe.
Szczepienie, któremu poddaje się przyszła mama pobudza jej układ immunologiczny do produkcji przeciwciał IgG. Te przeciwciała są następnie przekazywane z krwią przez łożysku dziecku. U większości kobiet, które na wcześniejsze szczepienia reagowały bez komplikacji nie występują działania niepożądane.
Zaleca się, by ciężarna szczepiła się przeciw krztuścowi w każdej ciąży, ponieważ poziom jej przeciwciał spada z roku na rok. Stanowi to dodatkową ochronę nie tylko dla dziecka, ale również dla niej samej. Warto też zachęcić domowników i członków swojej rodziny, którzy nie otrzymali aktualnej dawki, do zaszczepienia, ponieważ to właśnie najbliżsi są najczęściej nosicielami bakterii i od nich noworodek się zaraża. Starsze rodzeństwo noworodka jest najczęściej zaszczepione. Taki kokon ochronny dodatkowo pomoże zapobiegać infekcji, szczególnie, jeśli u mamy występują jakiekolwiek przeciwwskazania do szczepienia lub nie zdąży ona tego zrobić z różnych przyczyn.
Preparaty podawane kobietom w ciąży są skojarzone – chronią przed krztuścem, błonicą oraz tężcem. Są to preparaty o obniżonej dawce antygenów krztuśca oraz błonicy. Podczas jednej ciąży można również przyjmować szczepionki na inne infekcje, również sezonowe, jak przeciw grypie oraz COVID-19, chociaż kalendarium należy omówić z lekarzem prowadzącym ciążę bądź rodzinnym.
Czym jest krztusiec?
Jest to bardzo zakaźna oraz inwazyjna choroba układu oddechowego wywoływana przez bakterię Bordetella pertussis. Charakteryzuje się napadowym kaszlem wywoływanym przez uszkodzenie nabłonka rzęskowego dróg oddechowych. Po maksymalnie 2 tygodniach od zakażenia rozwijają się poważne objawy, w tym kaszel z bezdechami oraz specyficznym dźwiękiem podczas nabierania oddechu, a także sinicą.
Jako że noworodki i małe niemowlęta nie mają jeszcze wykształconego układu odpornościowego, z pierwszymi szczepieniami (poza WZW B i gruźlicą, które dziecko otrzymuje jeszcze w szpitalu po porodzie) czeka się do ukończenia 6. tygodnia życia. U dzieci poniżej 6 miesiąca życia przebieg krztuśca jest najcięższy, a powikłania mogą obejmować zapalenie płuc, encefalopatię (uszkodzenie lub zaburzenie pracy mózgu), drgawki, jak również zgon.
Po uporaniu się z ostrą infekcją, powrót do zdrowia trwa wiele tygodni, szczególnie u dziecka. Ponadto, według raportu Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego PZH pt.: „Choroby zakaźne i zatrucia w Polsce w 2023 roku”, liczba przypadków zachorowania na krztusiec między 2022 a 2023 rokiem zwiększyła się trzykrotnie, z czego aż 38% wymagało hospitalizacji.
Szczepienie na krztusiec w ciąży – gdzie wykonać?
Obecnie kobiety w ciąży mogą bezpłatnie zaszczepić się w przychodniach Podstawowej Opieki Zdrowotnej i nie jest do tego wymagana recepta. Ciężarna przechodzi taką samą kwalifikację u lekarza, jak w przypadku innych szczepień. Wiele kobiet posiadających dodatkowe ubezpieczenie zdrowotne u swojego pracodawcy może również uzyskać takie szczepienie w wyznaczonych placówkach, ale mogą one w tym przypadku być płatne.
Szczepienia nie wykonuje się w gabinecie ginekologa prowadzącego ciążę, jednak powinien on poinformować swoją pacjentkę o wszystkich wadach i zaletach tego rozwiązania.
Wizyta szczepienna kobiety w ciąży trwa tyle samo czasu jak u dziecka, tj. 15-20 minut. W miejscu podania mogą pojawić się typowe odczyny poszczepienne, które nie powinny niepokoić, tj. ból i zaczerwienienie. Nierzadki jest również stan podgorączkowy. Odczyny ustępują najczęściej do 3 dni po podaniu preparatu.
Szczepienie na krztusiec w ciąży – kiedy?
Szczepienie przeciw krztuścowi w ciąży najlepiej wykonać między 27. a 36. tygodniem ciąży. W tym czasie zdążą się wytworzyć przeciwciała i dziecko je otrzyma. Wcześniejsze szczepienia mogą być zalecone kobietom zagrożonym przedwczesnym porodem, w tym również tym, które przebywają przez dłuższy czas w szpitalu. Po 36. tygodniu ciąży można takie szczepienie wykonać, ale stopień ochrony może być odpowiednio niższy.
Przeciwwskazania do szczepienia na krztusiec w ciąży
Pomimo iż szczepienie przeciw krztuścowi uznawane jest za bezpieczne dla kobiet w ciąży, istnieją do niego pewne rzadkie przeciwwskazania. Należą do nich ciężkie reakcje alergiczne po wcześniejszym przyjęciu dawki (np. w poprzednich ciążach) lub na składniki szczepionki. Jeżeli w przeszłości wystąpiła u pacjentki encefalopatia jako skutek szczepienia przeciw krztuścowi, co zdarza się bardzo rzadko, również to szczepienie jest przeciwwskazane.
Jeżeli ciężarna uskarża się na infekcję w ostrej fazie w dniu, w którym miała otrzymać szczepienie, w tym gorączkę, lekarz może zalecić jej odroczenie, tym bardziej jeśli infekcja jest bakteryjna i wymaga podania antybiotyku. Jeżeli po wcześniejszych szczepieniach na krztuśca występowały duże obrzęki w miejscu podania preparatu, lekarz rozważy dalsze kroki.
Ciąża sama w sobie nie jest przeciwwskazaniem, podobnie jak karmienie piersią starszego dziecka. Drobna infekcja wirusowa, np. przebiegająca z katarem, nie musi stanowić przeciwwskazania, ale należy upewnić się zawczasu przed przyjściem do przychodni. Warto pamiętać, że w takiej placówce również przebywają dzieci, dlatego w przypadku złego samopoczucia lekarz może zalecić przełożenie wizyty, by nie narażać siebie oraz innych.
Pytania i odpowiedzi na temat szczepień na krztuśca w ciąży
Czy szczepienie przeciw krztuścowi w ciąży jest obowiązkowe?
To szczepienie jest całkowicie dobrowolne, ale zalecane. Ciężarna sama podejmuje decyzję, czy się mu poddać po konsultacji lekarskiej, a lekarz w trakcie wizyty szczepiennej dopuszcza ją (lub nie) do przyjęcia preparatu.
Czy szczepienie należy wykonać w każdej ciąży?
Takie jest zalecenie – wcześniejsze szczepienia w ciąży mogą nie chronić z taką samą mocą kolejnego dziecka.
Kiedy najlepiej się zaszczepić?
Okno mieści się między 27. a 36. tygodniem ciąży z wyłączeniem kobiet obarczonych ryzykiem porodu przedwczesnego. Zaleca się wykonać szczepienie bliżej tej dolnej granicy, by zdążyła się wytworzyć maksymalna możliwa ilość przeciwciał do czasu porodu.
Czy szczepionka dostępna dla kobiet w ciąży chroni tylko przed krztuścem?
Nie, preparaty skojarzone chronią również przed błonicą oraz tężcem. Te preparaty zaleca się również osobom dorosłym, które nie przyjmowały w ciągu ostatnich 10 lat takiego szczepienia a z uwagi na urazy są zagrożone infekcją tężca.
Czy szczepienie przeciw krztuścowi wyklucza inne szczepienia w sezonie infekcyjnym?
Absolutnie nie, kobieta w ciąży może np. przyjąć szczepionkę przeciw COVID-19 lub grypie sezonowej pod warunkiem, że nie istnieją u niej do tego przeciwwskazania a czas podawania poszczególnych preparatów został zaplanowany z lekarzem.
Czy szczepienie jest bezpieczne dla dziecka?
Wieloletnie badania i obserwacje nie wykazały, by szczepienie skojarzone przeciw krztuścowi dostępnymi na rynku preparatami były w jakikolwiek sposób szkodliwe dla dziecka.
Czy szczepienie na krztusiec w ciąży jest bezpłatne?
W ramach podstawowej opieki zdrowotnej szczepienie jest bezpłatne dla kobiet w ciąży.
Źródła
Munoz FM, Bond NH, Maccato M, Pinell P, Hammill HA, Swamy GK, Walter EB, Jackson LA, Englund JA, Edwards MS, Healy CM, Petrie CR, Ferreira J, Goll JB, Baker CJ. Safety and immunogenicity of tetanus diphtheria and acellular pertussis (Tdap) immunization during pregnancy in mothers and infants: a randomized clinical trial. JAMA. 2014 May 7;311(17):1760-9. doi: 10.1001/jama.2014.3633. Erratum in: JAMA. 2017 Jan 24;317(4):442. doi: 10.1001/jama.2016.20705.
Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego PZH – Państwowy Instytut Badawczy (2024). Choroby Zakaźne i Zatrucia w Polsce w 2023 roku”.
Ten tekst został napisany w celu informacyjnym i nie zastępuje konsultacji z lekarzem.
Piszę o zdrowiu, dietetyce i kosmetologii, opierając się na aktualnej wiedzy medycznej i badaniach naukowych. Nieustannie się dokształcam, by dzielić się z czytelnikami rzetelnymi i aktualnymi informacjami ze świata zdrowia i urody. Sądzę, że świadoma edukacja to klucz do lepszego samopoczucia i mądrych wyborów na co dzień.
