Zaparcia u dzieci – z czego wynikają i jak je leczyć?
Czym są zaparcia?
Zaparcia to odczuwalne trudności w wypróżnianiu bądź zbyt rzadkie wypróżnianie. Objawia się twardym, mocno zbitym stolcem, którego oddawanie jest niekiedy bardzo bolesne, wymaga zwiększonego parcia, niekiedy z obecnością krwi. Zaparciom często towarzyszą wzdęcia, twardy brzuch, skurcze mięśni, uczucie nacisku na odbytnicę. W sytuacji, gdy dziecko się wypróżnia, może mieć wrażenie, że nie zrobiło tego całkowicie. O występowaniu zaparć świadczy częstotliwość niższa niż 3 stolce na tydzień wraz z towarzyszącymi objawami.
Zaparcia czynnościowe u dziecka
Nie wynikają z żadnej choroby jako takiej, a raczej z czynników środowiskowych, jak niedostateczne nawodnienie, dieta uboga w błonnik lub stres. Objawiają się przede wszystkim silnym bólem przy oddawaniu stolca, a on sam jest twardy i mocno zbity.
Zaparcia nawykowe
Mamy z nimi do czynienia, gdy dziecko regularnie i świadomie wstrzymuje oddawanie stolca, przez co wytwarza się nawyk. Dziecko unika sytuacji, w której powinno dojść do wypróżnienia, może to być np. unikanie nocnika i oddawanie stolca wyłącznie do pieluchy.
Przewlekłe zaparcia u dzieci
O przewlekłych zaparciach mówimy, gdy zaburzenia wypróżniania utrzymują się dłużej niż 2 miesiące, a także jest to problem powtarzający się, tj. dziecko odczuwa bolesność i trudność z oddawaniem stolca minimum raz w tygodniu. Przy przewlekłych zaparciach często może pojawiać się krew z odbytu wynikająca z podrażnienia śluzówki dolnego odcinka układu wydalniczego. Przewlekłe zaparcia objawiają się ponadto dużą objętością stolca i jego bardzo twardą konsystencją, a niekiedy mimowolnym popuszczaniem niewielkich ilości w bieliznę/pieluchę.
Zaparcia u dziecka – przyczyny
Najczęstszymi przyczynami zaparć u dzieci są te wynikające z nieodpowiedniej diety. Chodzi przede wszystkim o zbyt małą ilość błonnika oraz niedostateczne nawodnienie. Jadłospis obfitujący w dużą ilość wysoko przetworzonej żywności również może przełożyć się na częstsze problemy z wypróżnianiem, ponieważ jedzenie tego typu pozbawione jest w większości wartości odżywczych. Sposób, w jaki dziecko spędza wolny czas również nie jest bez znaczenia – mało ruchu i siedzący tryb życia spowalniają perystaltykę jelit.
Zaparcia mogą się również pojawiać u dziecka z przyczyn psychologicznych – dzieci dużo silniej przeżywają wiele codziennych sytuacji i niepowodzeń, intensywnie się też rozwijają i niekiedy mają trudność ze skonsolidowaniem wszystkich nowych doświadczeń. To może przekładać się na zwiększony poziom stresu lub wręcz lęku, nad którym trzeba pracować bez karania i nadmiernej presji. Pod tym względem na wystąpienie zaparć może mieć też wpływ zmiana otoczenia lub zbyt wcześnie przeprowadzony proces odpieluchowania.
Zaparcia mogą też występować w przebiegu chorób przewlekłych, a także w rezultacie przyjmowania leków. W takiej sytuacji kwestię przyjmowania i dawkowania poszczególnych środków należy omówić z lekarzem.
Domowe sposoby na zaparcia u dziecka
Do domowych sposobów na walkę z zaparciami należy przede wszystkim podawanie odpowiednich produktów spożywczych. Chodzi głównie o zwiększenie udziału błonnika w diecie, o ile u dziecka nie występują do tego przeciwwskazania. Zwiększamy więc ilość spożywanych warzyw i owoców, w tym owoców typowo zjadanych ze skórką: jabłek, gruszek, a także śliwek. Należy również podawać odpowiednią dla dziecka ilość wody.
Na występowanie zaparć może wpływać także nieregularny tryb dnia pod względem pory posiłków. Dzieci powinny spożywać swoje posiłki o mniej więcej tych samych porach dnia. Warto również zachęcać dziecko do korzystania z toalety po nocnym odpoczynku, nawet jeśli początkowo nie będzie to przynosić efektów.
W ciągu dnia dziecka powinien znaleźć się czas na zabawy na świeżym powietrzu i ruch. Wspierają one perystaltykę i pobudzają jelita do pracy. Maluszkowi pomóc mogą ciepłe kompresy na brzuch (musimy jednak bardzo uważać z temperaturą, by nie doszło do poparzenia) lub masaż brzuszka.
Rumianek na zaparcia u dzieci
Rumianek nie ma klinicznie potwierdzonego działania przeciwzaparciowego, jednak może on rozluźniać napięte mięśnie układu pokarmowego, w tym dolnego odcinka. Może zatem być stosowany po konsultacji lekarskiej jako wspomaganie, ale to lekarz powinien ocenić, jak długo taką metodę można stosować i od jakiego wieku.
Dieta na zaparcia u dzieci
Poza warzywami i owocami w maksymalnie nieprzetworzonej formie warto zadbać o odpowiednią ilość pełnoziarnistego pieczywa i zbóż, np. płatków owsianych. W wypróżnianiu mogą pomóc produkty naturalnie bogate w probiotyki, takie jak sfermentowany nabiał (kefir, jogurt, maślanka – jeśli nie ma przeciwwskazań), a także sok z ogórków lub kapusty kiszonej, w niewielkiej ilości.
Ograniczyć należy białe zboża, również ryż, który działa zapierająco (z tego powodu jest zalecany w biegunkach), a także w dużej ilości słodyczy i niefermentowanych produktów mlecznych. Dzieciom za zaparcia nie należy podawać świeżego, niepasteryzowanego mleka, ponieważ może ono dla niedojrzałego ukłądu pokarmowego źródłem zatrucia pokarmowego.
Leki na zaparcia u dzieci
Większość produktów wspomagających w zaparciach jest dostępna bez recepty i nie wszystkie mają status leku. Pomóc mogą preparaty z laktulozą, która w łagodny sposób działa przeczyszczająco, jednocześnie nie uzależniając układ pokarmowego. Nie wchłania się z jelita cienkiego, a w jelicie grubym jest fermentowana przez mikrobiom. Laktuloza zwiększa wchłanianie wody z jelita do stolca, rozmiękczając go i zwiększając jego objętość. Nie nadaje się do zastosowania w danej chwili, bo zaczyna w pełni działać po 1-2 dniach, jest więc bardziej zalecana jako element dłuższego procesu leczenia.
Popularnym i skutecznym rozwiązaniem są również makrogole. W jelicie grubym działają w podobny sposób do laktulozy – poprzez zwiększanie objętości stolca i rozmiękczanie go. Są dostępne w formie gotowego roztworu do spożycia z wodą lub sokiem (jak Dulcosoft) bądź jako saszetki do rozpuszczenia (np. Dicopeg). Podobnie jak laktuloza, raczej zalecana jest jako element dłuższego procesu leczenia.
Należy pamiętać, że lekarz może zalecić, by stosowanie tych środków trwało dłużej niż czas określony w ulotce – wtedy obowiązuje nas zalecenie specjalisty.
Na sytuacje awaryjne, w których dziecko ma problem z wypróżnieniem nadają się czopki glicerolowe. Nadają się do stosowania doraźnego – nie długotrwałego. Czopki mają działanie lekko drażniące na ścianki odbytnicy, dzięki czemu się one rozszerzają. Ponadto, wykazują działanie osmotyczne, dzięki czemu stolec staje się miększy. Jest to odpowiednie rozwiązanie u małych dzieci, które mają kryzys w wypróżnianiu, u dzieci przebywających w szpitalu, gdzie z uwagi na przeprowadzane zabiegi i stres może dojść do zatrzymania stolca (po konsultacji z lekarzem w placówce) i krótkotrwałe. Czopki nie leczą przyczyny zaparć, więc jeśli wymagają one dłuższej terapii – mogą się nie nadawać. Przy zakupie należy zwrócić szczególną uwagę na zalecenia wiekowe – nie wszystkie typy czopków bowiem nadają się dla dzieci.
Probiotyk na zaparcia u dzieci – czy pomoże?
Niektóre szczepy bakterii probiotycznych mogą korzystnie wpływać na proces wypróżnień u dzieci, jednak ten efekt nie jest ani natychmiastowy, ani pewny u wszystkich. Nie zastępują leków i wyrobów medycznych o działaniu przeczyszczającym, jednak mogą uzupełniać mikroflorę jelitową, wspomagając tym samym pracę jelit, a także pomagać w łagodzeniu niektórych, związanych z zaparciami objawów dyskomfortu, przede wszystkim wzdęć.
Jeżeli zaparcia współwystępują z dysbiozą jęlitową (zaburzeniem mikrobiomu jelitowego), probiotyki zawierające bakterie fermentujące mogą być bardzo pomocne w ich leczeniu. Do takich szczepów należą m.in. Lactobacillus reuteri, Bifidobacterium lactis, Lactobacillus rhamnosus. Probiotyki mogą stanowić dodatkowe wsparcie w walce z zaparciami.
Zaparcia u dziecka karmionego piersią i mlekiem modyfikowanym
U najmłodszych dzieci zaparcia są dość częstą dolegliwością, również u tych karmionych w sposób naturalny. Wynika to z ich bardzo niedojrzałego układu trawiennego, który dopiero przyzwyczaja się do nowych smaków, konsystencji oraz sposobu żywienia. Mogą występować zarówno u noworodków, jak i u maluchów, które mają już rozszerzaną dietę. W przypadku najmłodszych, każda sytuacja, w której pojawiają się niepokojące objawy i dyskomfort dziecka należy omówić z lekarzem i nie podawać samodzielnie leków ani wyrobów medycznych bądź herbatek, które mogą de facto zaszkodzić. Doraźnie można próbować masaży brzuszka, poruszania dolnymi kończynami, pomóc może również noszenie w chuście z przodu ze względu na ruchy masujące. Taka bliskość wspomaga również uzyskanie przez dziecko stanu relaksacji z powodu bliskości rodzica, może więc je dodatkowo uspokoić.
Tworzymy zespół ekspertów i pasjonatów tematyki zdrowotnej, dietetycznej i kosmetologicznej. W pisaniu opieramy się na aktualnej wiedzy medycznej, zaleceniach i badaniach naukowych. Przede wszystkim, nie ustajemy w edukowaniu się, aby dostarczyć naszym Czytelnikom jak najszersze i najaktualniejsze informacje z zakresu zdrowia i urody.
