Co to jest adrenalina, na czym polega jej działanie i czy można się od niej uzależnić?

Wpływ adrenaliny na zdrowie, a przede wszystkim zachowanie, człowieka jest nie do przecenienia. Sprawia, że jest się w stanie uratować komuś życie, ale równie dobrze może stanowić zagrożenie dla zdrowia. Na czym polega działanie adrenaliny i dlaczego jej prawidłowe wydzielanie jest tak istotne?

Co to jest adrenalina

Jest to hormon wydzielany przez nadnercza. Inaczej nazywana epinefryną, odpowiada za zmianę w pracy całego organizmu w sytuacjach wymagających natychmiastowej reakcji. To adrenalina jest przyczyną odpowiedzi na zagrożenie, za decyzje podejmowane szybko w celu uniknięcia niebezpieczeństwa. Adrenalina sprawia, że w razie sytuacji zagrażającej zdrowiu i życiu szukamy rozwiązania mającego na celu uchronienie nas przed nią, np.:

• w obliczu wypadku samochodowego człowiek jest w stanie szymko znaleźć bezpieczne miejsce skręcić w tę stronę, aby uniknąć kolizji,
• gdy rodzic widzi, co robi jego dziecko, podejmuje działanie, aby je uchronić np. przed upadkiem z wysokości,
• jest również czynnikiem wpływającym na fizyczną wydolność sportowca.

Adrenalina sprawia, że myślimy bardziej intensywnie, biegniemy szybciej w ramach ucieczki, a nawet jesteśmy w stanie ignorować nasze symptomy chorobowe po to, aby dotrzeć do najbliższego punktu pomocy. Dzieje się tak dlatego, że epinefryna zwiększa przepływ krwi do mięśni, uwalniając większą niż wcześniej potrzebną ilość glukozy do krwiobiegu. Organizm otrzymuje dodatkowy zastrzyk energii, myśli precyzyjniej, jest zdolny do walki. Adrenalina może nawet sprawić, że człowiek jest w stanie zrobić innemu osobnikowi krzywdę, jeśli miałoby to uratować jego lub bliskich, szczególnie dzieci. Powszechnie znana zasada, że nie podchodzi się do dzikich młodych zwierząt, bo spotka się to ze zdecydowaną reakcją ich matki jest jak najbardziej prawdziwa.

Działanie adrenaliny, choć korzystne, może powodować mylące wnioski. Osoby po wypadkach często mówią, że nie czują bólu, czują się względnie dobrze. Ból i dyskomfort są pierwszymi objawami stanu, w którym coś złego się dzieje w organizmie. Z powodu braku jego odczuwania rezygnują na przykład z dalszej diagnostyki, chociażby wykonania badania rentgenowskiego. Tymczasem może to prowadzić do pogorszenia stanu zdrowia, bo gdy poziom adrenaliny opadnie, okazuje się, że zmiany chorobowe mogły zajść za daleko i ratowanie zdrowia byłoby utrudnione. Dlatego nawet po zwykłym przewróceniu z roweru, jeśli istnieje podejrzenie, że mogło dojść do zwichnięcia stawu, złamania kości, czy przemieszczenia, mimo wszystko warto udać się do lekarza.

Działanie adrenaliny

Sposób, w jaki adrenalina wpływa na nasze zachowanie przebiega w czterech krokach. Najpierw dostrzega się niebezpieczeństwo. Podwzgórze, które jest częścią układu limbicznego wysyła sygnał o zagrożeniu do współczulnego układu nerwowego. Zaczyna się wtedy odczuwać stres spowodowany niebezpieczeństwem. Następnie mózg wysyła sygnał do nadnerczy, aby szybko zaczęły wydzielać adrenalinę. Dociera ona do krwiobiegu, aktywując tym samym uwolnienie glukozy do krwi.

Typowymi objawami działania adrenaliny są:

• płytsze niż zwykle i szybsze oddychanie,
• uczucie „walenia” w sercu,
• zwiększona potliwość,
• nerwowość, zawroty głowy, drżenie ciała,
• rozszerzone źrenice,
• większa zdolność do poruszania się: biegu, chodu, skoków.

Dzięki swojemu działaniu adrenalina znalazła zastosowanie również jako lek używany w wyjątkowych sytuacjach. W postaci zastrzyków w ampułkostrzykawkach szybko przywraca akcję serca. Zwiększa jego przepustowość, to jest mięsień sercowy jest w stanie pompować więcej krwi do organizmu w celu jego odżywienia. Osoby uczulone na jad pszczeli najczęściej wyposażone są w zastrzyki z epinefryną na wypadek użądlenia i wystąpienia u nich wstrząsu anafilaktycznego. Stosowana jest również w nagłych sytuacjach ciężkiego obniżenia ciśnienia krwi, uczuleniach na leki, czy bradykardii.

Niedobór adrenaliny

Układ hormonalny jest niezwykle skomplikowanym mechanizmem, w którym jedna nieprawidłowość prowadzić może do następnej, potęgując efekt kaskadowy. Podobnie jest z adrenaliną. U zdrowego człowieka będzie ona uwalniana tylko w sytuacjach stwarzających potrzebę jakiegokolwiek zwiększenia sił fizycznych i umysłowych. Skupienie na egzaminie, bieg do autobusu, kłótnia lub wola walki – wtedy adrenalina wydzielana jest w prawidłowym mechanizmie. U osób z niedoborem adrenaliny mogą natomiast wystąpić problemy z koncentracją, silne zmęczenie, nadmierny sen, niedociśnienie i brak zapału do działania. Niedobór adrenaliny zdarza się niezwykle rzadko, natomiast inaczej rzecz się ma w przypadku jej nadmiaru.

Nadmiar adrenaliny – objawy

Nadmiar adrenaliny może się zdarzać u osób, które zbyt długo przebywają w środowisku powodujących u nich stres. Do wyrzutów epinefryny dochodzi zbyt często i organizm buduje pewną tolerancję na ten hormon. Tak zwane funkcjonowanie na wysokich obrotach spowodowane jest właśnie ciągłym wydzielaniem epinefryny. U osób tych z czasem dochodzi do problemów trawiennych, chorób serca, bóli głowy i zbyt wysokiego ciśnienia krwi, zmęczenia z jednoczesnym utrudnieniem zapadania w sen, zwiększonym poczuciem lęku a nawet stanami depresyjnymi. Przy nadmiarze adrenaliny również dochodzi do kłopotów z koncentracją i myśleniem, jednak wynika to właśnie z tolerancji, którą organizm sobie na nią wytworzył. Z czasem mamy do czynienia z tak zwanym „wypaleniem”, to jest totalnym wyczerpaniem psychicznym i fizycznym. Do nadmiernych i zbyt częstych wyrzutów adrenaliny może dochodzić w wyniku ciągłej ekspozycji na stres lub jeśli występuje guz nadnerczy. Nie musi on być złośliwy, a nieraz jego usunięcie przywraca prawidłową pracę tego gruczołu.

Uzależnienie od adrenaliny

Nieraz słyszy się o osobach uzależnionych od adrenaliny, szukających w życiu ryzykownych sytuacji. Twierdzą one, że bez ciągłej ekspozycji na niebezpieczeństwo nie czują, że żyją. Czy uzależnienie od adrenaliny istnieje naprawdę?

Adrenalina może stać się narkotykiem i jak każdy narkotyk może uzależniać. Dzieje się tak wtedy, gdy człowiek zaczyna obserwować wyłącznie pozytywne aspekty wyrzutów epinefryny, a więc zwiększoną wydolność fizyczną, wolę do działania, dreszczyk emocji. Są to przyjemne doznania, które pozwalają uporać się z kłopotami dnia codziennego lub z nudą. U ludzi tych strach, stres, ale też zdolność do uniknięcia ich wiąże się z odczuwaniem wpływu endorfin, a więc hormonów szczęścia.

Uzależnienie od adrenaliny przebiega tak samo, jak każde inne. Najpierw niewielka jej ilość powoduje odczuwanie przyjemności, potem zaś występuje potrzeba coraz większych dawek. Wykonywanie tej samej potencjalnie niebezpiecznej czynności wiele razy buduje tolerancję na adrenalinę, a więc nie pozwala dostarczać tych samych doznań. Dlatego po kilku takich samych ryzykownych sytuacjach szuka się kolejnych, nieraz bardziej niebezpiecznych. Z czasem dochodzi u ludzi uzależnionych do ciągłej potrzeby stymulacji, a jej brak powoduje otępienie, smutek, a wręcz strach przed normalnym, spokojnym życiem. Dochodzi do uprawiania sportów ekstremalnych bez prawidłowego zabezpieczenia, budowania konfliktów w domu i w pracy, a czasem wręcz szukania niebezpieczeństwa.

Uzależnienie od adrenaliny może mieć bardzo poważne konsekwencje dla zdrowia: powodować zbyt wysoki poziom glukozy we krwi, nadmiernie podwyższać ciśnienie krwi, powodować przedłużony brak snu i brak koncentracji, a nieraz dochodzi również do zaburzeń elektrolitowych. Dlatego uzależnienie to należy leczyć. Dzieje się to poprzez techniki samopomocy oraz specjalistyczną pomoc psychologiczną (np. w nurcie poznawczo-behawioralnym).