Co to jest odporność swoista?

Odpornością swoistą nazywamy zdolność systemu odpornościowego każdego człowieka do eliminowania różnego rodzaju zagrożeń (wirusów, bakterii, grzybów), którą nabywa się w ciągu całego życia. Organizm uczy się reagować na niebezpieczeństwo, również samemu chorując, by zapamiętać odpowiedź immunologiczną i w przyszłości efektywniej reagować. Jest to inaczej odporność nabyta. Jak działa?

Gdy organizm styka się z określonym typem zagrożenia, układ immunologiczny niejako zapamiętuje jego antygeny. Jeśli ponownie się z nim zetknie, kolejna odpowiedź będzie bardziej precyzyjna i szybsza.

Odpowiedź swoistą można nabyć tylko przez kontakt z konkretnym antygenem, chorując lub szczepiąc się. W wielu przypadkach zalecana jest ta druga opcja, bo niektóre choroby niosą za sobą bardzo poważne konsekwencje dla zdrowia i dalszego życia, podczas gdy szczepionki oferują bezpieczny kontakt tylko do tego stopnia, by organizm mógł sobie odpowiedź już wytworzyć.

„Składnikami” odporności swoistej nazywamy poszczególne cząsteczki i komórki, które wspólnie pracują ku utrzymaniu organizmu w dobrym zdrowiu. Są to:

• limfocyty B, które wytwarzają przeciwciała, wiążąc się z patogenami i neutralizując je,
• limfocyty T
  – pomocnicze, które służą za wsparcie dla innych komórek odpornościowych oraz
  – bezpośrednio atakujące zakażone komórki, w tym komórki nowotworowe
• przeciwciała – białka wiążące się z antygenami patogenów
• a także komórki odpowiadające za pamięć immunologiczną, które uaktywniają się przy kolejnym kontakcie z zagrożeniem.

Do rodzajów odporności swoistej zaliczamy obronę czynną, która rozwija się w wyniku faktycznej infekcji lub szczepienia oraz bierną – takie, którą przekazuje się z zewnątrz, np. przez łożysko matki dla płodu, czy też podawane w formie surowicy.

Odporność swoista odpowiada za niezliczoną liczbę procesów zachodzących praktycznie cały czas w organizmie. Nie da się stwierdzić, jak bardzo i często mamy do czynienia z potencjalnie niebezpiecznymi dla nas patogenami lub nowotworzącymi się komórkami, które są neutralizowane przez naszą odporność swoistą nabywaną w toku całego życia. Przykładem tego jest chociażby fakt, że niektóre osoby przechodzą przeziębienia bardzo lekko, jedynie delikatnie pociągając nosem, a inne muszą położyć się na kilka dni do łóżka, by odpocząć.

Odporność swoistą doskonale odzwierciedla anegdotyczny pierwszy rok dziecka w przedszkolu albo żłobku. Wielu opiekunów doskonale wie, co to znaczy brać zwolnienie chorobowe na dziecko, ponieważ poszło do placówki edukacyjnej, z której co dwa tygodnie wraca z katarem. W drugim roku i dalej ta odporność najczęściej już jest dużo silniejsza, co oznacza, że „organizm się uodpornił”.