Czym są wolne rodniki i kiedy stają się szkodliwe dla zdrowia? Czy przynoszą jakąkolwiek korzyść organizmowi?

Zewsząd atakują nas informacje o szkodliwym działaniu wolnych rodników. Niszczą skórę, niszczą zdrowie, mogą prowadzić do wielu poważnych chorób. Co to są wolne rodniki, skąd się biorą i czy można je całkowicie zneutralizować?

Czym są wolne rodniki

Jest to nic innego jak niekompletne atomy. Ta niekompletność sprawia, że stają się niestabilne i mogą prowadzić do uszkodzeń komórek. Aby całkowicie zrozumieć, na czym polega szkodliwość wolnych rodników, trzeba przypomnieć sobie co nieco z chemii, a konkretnie – z budowy atomów.

Atomy otoczone są przez elektrony. Te znajdują się w tak zwanych powłokach. Powłoki muszą być całkowicie wypełnione elektronami, aby atom był stabilny. Gdy elektronów zabraknie, to jest będą niesparowane, atom będzie szukał innego źródła elektronów, aby swój arsenał uzupełnić. Wtedy zbliżać się może do innego atomu w komórce, aby „wziąć sobie” elektrony do uzupełnienia. Niekompletny atom będzie dążył za wszelką cenę do tego celu, nawet jeśli oznacza to uszkodzenie komórki. To właśnie te niepełne atomy, które „atakują” inne – pełne, nazywane są wolnymi rodnikami.

Wolne rodniki tlenowe

Cząsteczki tlenu mogą ulegać rozpadowi na atomy. Gdy w tych atomach elektrony są niesparowane, stają się wolnymi rodnikami tlenowymi. Będą tak samo szukać uzupełnienia w innych atomach i komórkach, prowadząc do tak zwanego stresu oksydacyjnego.

Działanie wolnych rodników

Gdy pojedyncze atomy szukają sobie elektronów do uzupełnienia, najczęściej organizm może sobie z tym procesem poradzić. Jest on wyposażony w mechanizmy mające na celu neutralizowanie wolnych rodników poprzez uzupełnianie elektronów, tj. tworzy własne antyoksydanty. Do tego jednak potrzebny jest zdrowy styl życia, właściwa dieta, minimalizowanie czynników niezdrowych. Gdy człowiek nieodpowiednio się odżywia, całkowicie rezygnuje z ruchu, a zamiast tego oddaje się nałogom, takim jak palenie czy nadmierne picie alkoholu, organizm z czasem traci swoje zdolności regeneracyjne i nie jest w stanie sam poradzić sobie z wolnymi rodnikami. Na wzrost liczby wolnych rodników ma również wpływ wiek – im organizm jest starszy, tym więcej ich będzie.

Niepowstrzymywane przez nic oksydanty i nadmierny stres oksydacyjny prowadzą z czasem do starzenia się organizmu – zarówno w odniesieniu do skóry, jak i narządów wewnętrznych. Natomiast, gdy do wytwarzania wolnych rodników dochodzić będzie w mitochondriach, będą one jeszcze dodatkowo uszkadzać substancje wykorzystywane przez komórki do życia. W ten sposób komórka szybciej się starzeje.

Powstawanie wolnych rodników

Proces powstawania wolnych rodników zachodzi w organizmie samoistnie. Dzieje się to u każdego, ale cykl regeneracyjny jest w stanie je zneutralizować. Jednakże narażanie się na działanie szkodliwych czynników zewnętrznych wzmaga powstawanie oksydantów, czym przyczynia się do starzenia się komórek, a tym samym do powstawania różnego rodzaju schorzeń.

Tymi czynnikami mogą być na przykład dym papierosowy, smażenie potraw, alkohol. W tych trzech przypadkach do stresu oksydacyjnego dochodzi najłatwiej.

Jest jednak i dobra strona wolnych rodników. Stają one w obronie przeciw infekcjom atakującym organizm. W jaki sposób? Komórki odpornościowe wykorzystują je jako broń w walce z bakteriami i wirusami. Ponadto stan zapalny, który wywołują jest niejako reakcją obronną organizmu na patogeny. Dlatego pewna liczba wolnych rodników jest w organizmie potrzebna. Zadanie utrzymania równowagi spada jednak na antyoksydanty.

• antocyjany • przeciwutleniacze • stres oksydacyjny • proces starzenia się skóry • karotenoidy