Kwas walproinowy – czym jest i w jakich schorzeniach się go stosuje?

Kwas walproinowy – co to jest?

Kwas walproinowy jest lekiem stosowanym w przypadku choroby dwubiegunowej, padaczki, a niekiedy silnych migren. Występuje w formach walproinianu sodu, kwasu walproinowego i walproinianu półsodu. Pochodzi z kwasu walerianowego, jest rozgałęzionym krótkołańcuchowym kwasem tłuszczowym.

U osób cierpiących na padaczkę walproinian stosowany jest w przypadku chorych z napadami nieobecności, częściowymi i uogólnionymi. Leki dostępne są w formie standardowej oraz długouwalniającej.

Dokładny mechanizm działania kwasu walproinowego nie jest znany. Wiadomo jednak, że ma zdolność do:

• hamowania deacetylaz histonowych
• blokowania napięciowych kanałów sodowych
• wpływania na poziom GABA (kwasy aminomasłowego)
• stabilizowanie błon komórkowych.

W leczeniu padaczki, kwas walproinowy włączany jest osobom, u których zaobserwowano napady toniczno-kloniczne, miokloniczne, mieszane, atoniczne.

Dawkowanie kwasu walproinowego

Kwas walproinowy może być stosowany u dzieci z padaczką oraz u osób dorosłych i starszych. Dawka zależy przede wszystkim od masy ciała pacjenta i schemat leczenia rozpoczyna się od najmniejszej możliwej dawki. Najczęściej po ok. miesiącu od rozpoczęcia terapii odbywa się kontrola lekarska, podczas której zapada decyzja o tym, czy dawkę trzeba zwiększać.

Leki z kwasem walproinowym mają różnorodne postaci, tj. kapsułek miękkich i twardych, roztworów do wstrzykiwań, tabletek powlekanych i o przedłużonym uwalnianiu, granulatu do sporządzenia roztworu oraz granulatu o przedłużonym uwalnianiu.

Przy stosowaniu granulatu o przedłużonym uwalnianiu ma on formę granulek, z których lek jest uwalniany, a one same – wydalane są z kałem. Dlatego w stolcu zaobserwować można białe kuleczki, czym nie należy się martwić.

Jak długo stosować kwas walproinowy?

Lek z kwasem walproinowym można stosować tak długo, jak występuje potrzeba terapeutyczna, nie wywołuje on skutków ubocznych i nie wpływa on na parametry krwi. Bardzo ważną kwestią jest zaprzestanie przyjmowania leku. Pod żadnym pozorem nie należy samodzielnie i bez kontroli lekarskiej odstawiać kwasu walproinowego, ponieważ u niektórych pacjentów może to mieć bardzo negatywne skutki dla zdrowia, w tym silne zaostrzenie objawów chorobowych. Schodzenie z leku odbywa się stopniowo w określonym czasie, aby uniknąć objawów odstawiennych.

Kwas walproinowy – badanie diagnostyczne

U osób przyjmujących kwas walproinowy na stałe, konieczne jest regularne kontrolowanie jego stężenia we krwi. Pobranie próbki można wykonać w niemal każdym laboratorium, na wynik czeka się z reguły do dwóch dni roboczych.

Kontrola stężenia tego związku jest konieczna, by móc w porę wyłapać, kiedy zalecona dawka jest zbyt wysoka lub dłużej nieskuteczna. Najczęściej w trakcie leczenia wynik powinien znajdować się w zakresie 50 – 100 mikrogramów na mililitr (µg/ml). Jeśli jest zbyt wysoki, lekarz może chcieć rozważyć zmniejszenie dawki lub zmniejszenie jej i włączenie dodatkowo innego leku w celu zapewnienia tego samego efektu terapeutycznego. Jeżeli wartość VPA we krwi jest niska pomimo stosowania leków, może to wskazywać na zbyt niską dawkę.

Poza poziomem kwasu walproinowego mierzy się również stężenie elektrolitów: potasu i sodu oraz enzymów wątrobowych, a także TSH. Badania czynności wątroby przeprowadza się regularnie do sześciu miesięcy od rozpoczęcia leczenia. Uszkodzenie wątroby jest bardziej prawdopodobne u dzieci poniżej 3. roku życia, dlatego muszą one być bardziej monitorowane pod tym względem.

Kwas walproinowy a ciąża

Stosowanie kwasu walproinowego jest przeciwwskazane u kobiet i dziewcząt w wieku rozrodczym, uczestniczącym czynnie w życiu seksualnym i nie stosującym antykoncepcji. Jeśli jest to konieczne, powinny one szczególną uwagę przyłożyć do stosowania środków zapobiegania ciąży. Wynika to z faktu, że kwas walproinowy może powodować wady płodu, ponieważ dowiedzione zostało jego działanie teratogenne u ludzi. Ma to szczególne znaczenie u pacjentek przyjmujących lek, które w międzyczasie zachodzą w ciążę i o tym jeszcze nie wiedzą.

Z pewnością wiadomo, że pacjentka nie powinna planować ciąży czy naturalnego powiększenia rodziny w trakcie terapii z zastosowaniem kwasu walproinowego.

Jeżeli pacjentka cierpi na zaburzenia afektywne-biegunowe lub padaczkę i nie ma innej dostępnej, i skutecznej formy terapii, musi ona być pod stałą kontrolą lekarza oraz pod regularnym i skrupulatnym monitoringiem prenatalnym.

Przeciwwskazania do stosowania kwasu walproinowego

Przeciwwskazaniami do stosowania kwasu walproinowego są m.in. przebyte i obecne stany zapalne wątroby, porfiria, zaburzenia krzepnięcia, zaburzenia mitochondrialne oraz cyklu mocznikowego. Mogą również istnieć inne przeciwwskazania do stosowania kwasu walproinowego, np. przyjmowanie przewlekłe niektórych leków, z którymi VPA wchodzi w interakcje. Z tego względu należy lekarza poinformować o wszystkich przyjmowanych substancjach, zarówno w formie leku, jak i suplementu. Dotyczy to nawet tak podstawowych leków jak ibuprofen podawany w gorączce i bólu u dzieci – nie należy go łączyć z kwasem walproinowym.

Kwas walproinowy a masa ciała

Dawkę leku z kwasem walproinowym dostosowuje się do masy ciała pacjenta i zgodnie z jej przyrostem (np. w cyklu rozwojowym dziecka) należy ją odpowiednio zwiększać. Trzeba jednak zwrócić uwagę na wpływ leku na masę ciała, ponieważ jednym z jego działań pobocznych jest zwiększanie apetytu. Należy więc starać się nie dopuścić do sytuacji, w której apetyt jest niepohamowany, a dieta bogata w niezdrowe produkty spożywcze. Może to skutkować trudnym do kontrolowania przyrostem wagi, a co za tym idzie – również rozwojem różnorodnych chorób cywilizacyjnych: otyłości, cukrzycy czy chorób sercowo-naczyniowych.