Lawenda lekarska – właściwości lecznicze i zastosowanie w domu
Lawenda lekarska należy do rodziny jasnotowatych. Jej łacińska nazwa – Lavandula officinalis – wywodzi się od słowa lavare, które oznacza „myć się”. Może to mieć związek z faktem, że już w starożytności używano jej do aromatyzowania kąpieli. W literaturze fachowej roślina ta występuje również pod nazwą lawendy wąskolistnej (Lavandula angustifolia).
Jak wygląda lawenda lekarska?
Lawenda lekarska to roślina ceniona zarówno za swoje właściwości lecznicze, jak i walory ozdobne. Poniżej przedstawiamy jej typowe cechy:
- miododajna krzewinka, która – w zależności od warunków – osiąga od 50 do 90 centymetrów wysokości;
- liczne łodygi są rozgałęzione i delikatnie zdrewniałe u podstawy;
- liście są wąskie, podłużne i mają lekko wywinięte brzegi;
- zarówno łodygi, jak i liście pokrywa kutner, czyli miękki, delikatny meszek;
- drobne, niebieskofioletowe kwiaty zebrane są w kwiatostany na szczytach pędów;
- owocem są niełupki, które zachowują zdolność kiełkowania przez około 2–3 lata.
Cała roślina wyróżnia się przyjemnym i świeżym aromatem.
Lawenda lekarska – gdzie rośnie?
Lawenda lekarska zaliczana jest do ziół leczniczych. Uprawiana jest głównie w rejonie basenu Morza Śródziemnego, a także w Europie, Południowej Afryce, wielu częściach Azji i w Australii. Roślina najlepiej rozwija się w miejscach dobrze nasłonecznionych i osłoniętych od wiatru.
Preferuje glebę piaszczystą i przepuszczalną, wzbogaconą wapniem. W warunkach klimatycznych Polski warto zadbać o odpowiednie zabezpieczenie lawendy na zimę – sprawdzą się liście, słoma lub agrowłóknina, które ochronią roślinę przed mrozem.
Kiedy zbierać lawendę?
W Polsce lawenda lekarska nie występuje naturalnie – najczęściej spotykamy ją w przydomowych ogródkach i na działkach. Jeśli dopiero zaczynamy przygodę z jej uprawą, warto wiedzieć, że pierwszy zbiór najlepiej przeprowadzić dopiero w drugim roku po posadzeniu. Pozwoli to roślinie wzmocnić się i rozwinąć silniejsze pędy.
Lawendę ścinamy na początku kwitnienia – wtedy, gdy większość kwiatów wciąż pozostaje w pąkach. Najlepszym momentem będzie suchy, słoneczny dzień. Przy pomocy sekatora ścinamy całe pędy tuż poniżej ostatniego okółka kwiatowego.
Jak suszyć lawendę?
Po udanym zbiorze należy przystąpić do suszenia lawendy lekarskiej. Rozkładamy ją cienką warstwą na dużym sicie. Następnie surowiec przenosimy do zacienionego i przewiewnego miejsca. Gdy roślina będzie prawidłowo wysuszona stanie się krucha, a kwiaty zachowają swoją barwę i charakterystyczny zapach.
Jak przechowywać lawendę?
Ususzoną lawendę lekarską możemy przechowywać w całości lub otrzeć jej kwiaty. Surowiec przekładamy do szklanych lub ceramicznych pojemników i szczelnie zamykamy. Ważne, aby nie wystawiać suszu na działanie promieni słonecznych. Dzięki temu zabezpieczymy produkt przed nadmierną utratą właściwości zdrowotnych.
Napar z lawendy – przepis
Poniżej przedstawiamy prosty przepis na napar z kwiatów lawendy. Może on być stosowany wspomagająco jako środek rozkurczowy i przeciwbólowy.
Nasze babcie sięgały po niego w chwilach napięcia nerwowego i przy bólach głowy. Sprawdzał się również w przypadku problemów trawiennych – przy wzdęciach, bólach brzucha czy niestrawności.
Składniki:
- 1 łyżka kwiatów lawendy
- 1 szklanka wrzątku
Przygotowanie:
Do szklanki wsypujemy 1 łyżkę suszonych kwiatów lawendy i zalewamy wrzątkiem. Napar parzymy pod przykryciem przez kwadrans, a następnie przecedzamy. Gotowy napój można pić na ciepło.
Znawca ziół, Mateusz Emanuel Senderski, zaleca spożywanie połowy szklanki naparu dwa razy dziennie.
W sytuacjach zwiększonego napięcia nerwowego, gdy nie mamy pod ręką suszu, można sięgnąć po gotowe preparaty dostępne w aptekach – na przykład tabletki Modus Dzień Plus, które zawierają ekstrakty z lawendy i innych roślin o działaniu uspokajającym.
W przypadku braku poprawy lub pogorszeniu stanu zdrowia zalecana jest wizyta u lekarza.
Lavandula officinalis – składniki aktywne
Lawenda cieszy nie tylko oko – to także roślina o licznych właściwościach leczniczych. Jej kwiaty zawierają do 3% olejków eterycznych, w tym linalol i octan linalilu – związki odpowiedzialne za działanie relaksujące. Z tego względu lawenda wykorzystywana jest między innymi do produkcji kropli uspokajanych Hasco.
Wśród substancji obecnych w roślinie znajdziemy także do 12% garbników, które wykazują między innymi właściwości antyseptyczne. W dodatku lawenda zawiera triterpeny, kumaryny, fitosterole oraz antocyjany. W jej składzie obecne są również kwasy organiczne i sole mineralne, które wspierają ogólne działanie zdrowotne.
Lawenda lekarska – właściwości
Lawenda lekarska słynie ze swojego działania uspokajającego i relaksującego, dlatego wchodzi w skład preparatu Modus Sen Plus. Dzięki bogatemu składowi wspiera układ nerwowy, a jednocześnie stymuluje krążenie krwi.
Wykazuje również właściwości rozkurczowe, co czyni ją pomocną przy napięciach mięśniowych i dolegliwościach trawiennych. Dodatkowo działa wiatropędnie, przeciwbólowo oraz bakteriostatycznie, co rozszerza zakres jej zastosowania.
W kuchni docenia się ją przede wszystkim za właściwości żółciopędne, które wspomagają trawienie tłustych potraw.
Olejek lawendowy – na co pomaga?
Olejek z lawendy może być wspomagająco stosowany podczas problemów żołądkowych, migreny oraz reumatyzmu. Dodatkowo działa moczopędnie i wspomaga trawienie.
Jest również wykorzystywany w przemyśle kosmetycznym do produkcji mydła, wód perfumowanych, płynów do kąpieli i toników do twarzy.
Olejek z lawendy – środki ostrożności
Profesor Andrzej Jan Kozłowski wraz z zespołem autorów książki „Zioła z apteki natury” podkreśla, że olejku lawendowego nie należy stosować w nadmiarze. Zbyt duże dawki mogą powodować stany zapalne błon śluzowych przewodu pokarmowego, a także prowadzić do podrażnień nerek i pęcherzyków płucnych.
Przed użyciem olejku na skórę zaleca się wykonanie próby uczuleniowej – niewielką ilość preparatu należy nałożyć na fragment skóry, by upewnić się, że nie wywoła reakcji alergicznej lub podrażnienia.
Lawenda lekarska – zastosowanie
Lawenda lekarska to zioło o wszechstronnym działaniu – można ją wykorzystywać do dbania o zdrowie i urodę, a także w kuchni. Poniżej przedstawiamy najpopularniejsze sposoby praktycznego zastosowania lawendy.
Lawenda na lepszy sen i relaks
Profesor Anna Kędzia z Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego podkreśla, że lawenda wykazuje działanie uspokajające i może być pomocna w łagodzeniu problemów z zasypianiem.
Świetnym sposobem na jej wykorzystanie jest dodanie suszu do kąpieli lub przygotowanie woreczków zapachowych – to naturalna i prosta forma domowej aromaterapii.
Zastosowanie olejku lawendowego
Olejek lawendowy można również stosować miejscowo – delikatne nacieranie mięśni pomaga rozluźnić je podczas przeziębienia i ogólnego osłabienia organizmu.
Napar z lawendy do płukania gardła
Napar z lawendy sprawdzi się z kolei do płukania jamy ustnej i gardła – działa łagodząco przy stanach zapalnych oraz pomaga odświeżyć oddech.
Zastosowanie lawendy w kuchni
Lawenda ma też swoje stałe miejsce w kuchni, zwłaszcza francuskiej, hiszpańskiej i włoskiej. Jej wyrazisty aromat i lekko gorzkawy smak świetnie komponują się z jagnięciną oraz warzywami śródziemnomorskimi.
Otarte, suszone kwiaty można również zmieszać z solą, tworząc aromatyczną i prostą przyprawę.
Lawenda lekarska – przeciwskazania
Lawendy nie powinno się stosować w przypadku nadwrażliwości na jej substancje czynne. Specjaliści odradzają jej używanie także w przebiegu choroby wrzodowej, a także przy schorzeniach wątroby i nerek.
Kobiety w ciąży oraz karmiące piersią również powinny zachować ostrożność, ponieważ olejek lawendowy może działać stymulująco na macicę.
Tekst ma charakter informacyjny i nie zastępuje konsultacji z lekarzem.
Źródła:
1) Kędzia, E. Hołderna-Kędzia, J. Wiśniewska, „Działanie olejku lawendowego (Oleum Lavandulae) na bakterie beztlenowe”, Postępy Fitoterapii, http://www.postepyfitoterapii.pl/wp-content/uploads/2019/01/pf_2018_170-175.pdf, Dostęp dn. 11.06.2025 r.
2) J. Kozłowski, T. Wielgosz, J. Cis, „Zioła z apteki natury. Polskie zioła dla zdrowia i urody”, Wydaw. Publicat S.A., 2013 r., str. 93
3) K. Kraśniewska, M. Gniewosz, O. Kosakowska, „Ocena składu chemicznego oraz właściwości przeciwdrobnoustrojowych olejku eterycznego z lawendy wąskolistnej (Lavandula angustifolia L.) w powszechnie dostępnym preparacie handlowym”, Czytelnia Medyczna, Dostęp dn. 11.06.2025 r.
4) M. E. Senderski, „Prawie wszystko o ziołach i ziołolecznictwie”, Wydaw. Mateusz E. Senderski, Wydanie III, Podkowa Leśna 2017 r., str. 372-376
5) https://www.czytelniamedyczna.pl/5985,ocena-skadu-chemicznego-oraz-waciwoci-przeciwdrobnoustrojowych-olejku-eteryczneg.html, Dostęp dn. 11.06.2025 r.
Jako copywriter specjalizuję się w popularyzacji wiedzy o profilaktyce zdrowia, chorobach, metodach leczenia i fitoterapii. Od lat zgłębiam właściwości ziół i ich praktyczne zastosowanie. Tworzę również treści o pielęgnacji dzieci i dorosłych, opierając się na publikacjach naukowych oraz sprawdzonych źródłach. Jestem autorką poradnika „Bez marnowania. Kuchnia zero waste”, w którym promuję świadome podejście do odżywiania i codziennych wyborów. Moim celem jest przekazywanie rzetelnych informacji w przystępny sposób, by wspierać Czytelników w świadomym dbaniu o zdrowie.
