Szanta zwyczajna – właściwości i zastosowanie w kuchni
Szanta zwyczajna – jak wygląda?
Marrubium vulgare to łacińska nazwa szanty zwyczajnej, która jest zaliczana do ziół leczniczych. Ta wieloletnia roślina należy do rodziny jasnowatych. W niektórych źródłach jest określana mianem szanty pospolitej lub białej. Bywa też nazywana krzeciną pospolitą bądź krzeszyną. Poniżej przedstawiamy opis rośliny, który ułatwi jej rozpoznanie:
- łodyga jest wzniesiona i czterokanciasta – pokrywa ją kutner, czyli szare włoski przypominające meszek;
- roślina jest słabo rozgałęziona i w zależności od warunków osiąga od 30 do 50 centymetrów wysokości;
- liście są pomarszczone i mają karbowane brzegi – górne są drobne i jajowate oraz mają od spodu szare owłosienie. Natomiast dolne liście mają sercowaty kształt i są nieco większe;
- drobne białe kwiaty rosną w kątach liści;
- owocem jest trójkanciasta niełupka.
Co ciekawe, cała roślina ma zapach przypominający jabłko, natomiast ziele charakteryzuje gorzki smak.
Szanta zwyczajna – gdzie rośnie?
Roślina pochodzi z Azji centralnej i występuje również w Europie i Ameryce. W Polsce szantę zwyczajną najczęściej można spotkać w pobliżu dróg, zabudowań, nieużytków i rumowisk. Stanowi także element przydomowych ogródków i rabat zielarskich. Preferuje gleby przepuszczalne z dużą zawartością wapnia. Ziele najlepiej rośnie na słonecznych i osłoniętych od wiatru stanowiskach. Roślinę można rozmnażać przez sadzonki lub nasiona.
Ziele szanty zwyczajnej – zbiór i suszenie
Aby w pełni wykorzystać potencjał leczniczy szanty zwyczajnej, warto wiedzieć, kiedy i jak ją zbierać oraz jak prawidłowo ją suszyć – od tych etapów zależy skuteczność późniejszych naparów i mieszanek.
Surowiec zielarski – kiedy zbierać szantę?
Szanta kwitnie od czerwca do września. Zbiór można przeprowadzać przez cały okres kwitnienia, nawet kilkukrotnie w sezonie. Surowcem zielarskim są ulistnione kwitnące pędy – ścina się je w połowie wysokości. Po zbiorze należy przystąpić od razu do suszenia.
Jak suszyć szantę?
Ściętą szantę należy suszyć poprzez rozłożenie rośliny cienką warstwą na sicie lub blaszce wyłożonej papierem do pieczenia. Do suszenia najlepiej nadaje się suchy, ciemny i przewiewny strych. Jeśli nie mamy takich warunków lub panuje duża wilgotność powietrza, można skorzystać z suszarni lub uchylonego piekarnika ustawionego na 35 stopni Celsjusza.
Jak przechowywać ususzoną szantę?
Gotowy susz najlepiej przechowywać w szczelnych pojemnikach bez dostępu do światła. Jeśli nie ma możliwości pozyskania surowca, można nabyć gotowe mieszanki ziołowe lub Riviera oryginalne zioła szwedzkie, w składzie których również znajduje się szanta.
Marrubium vulgare – składniki aktywne szanty zwyczajnej
Do podstawowych substancji czynnych szanty zwyczajnej zaliczamy między innymi związki dwuterpenowe – marubinę, garbniki oraz śluzy. Dodatkowo roślina zawiera olejki eteryczne, fitosterole i trójterpeny. Znajdują się w nich też sole mineralne, kwasy organiczne oraz cholina. Dzięki temu szanta wchodzi między innymi w skład cukierków ziołowych Ricola lub produktów na poprawę apetytu.
Szanta zwyczajna – właściwości lecznicze
Ziele szanty ma właściwości:
- wykrztuśne, rozkurczowe i delikatnie uspokajające;
- moczopędne, przeciwzapalne i przeciwbakteryjne;
- ściągające i wspierające wydzielanie soków trawiennych.
Roślina może pobudzać krwawienie miesięczne oraz wspomagać regulację częstotliwości skurczów serca.
Szanta zwyczajna – zastosowanie
W ziołolecznictwie szanta jest wykorzystywana jako naturalny środek na kaszel. W przeszłości stosowano ją do leczenia astmy oraz gruźlicy. Szanta zwyczajna stanowiła również wsparcie podczas walki z anemią. Współcześnie ziele jest pomocniczo stosowane podczas schorzeń wątroby, żołądka i dróg żółciowych oraz kamicy żółciowej. Zewnętrznie szanta jest zalecana podczas pielęgnacji trudno gojących się ran oraz hemoroidów. Dodatkowo jest składnikiem mieszanek do kąpieli i regenerujących kosmetyków, na przykład Cetaphil bogaty krem na noc.
Napar z ziela szanty – przepis
Mateusz Emanuel Senderski w swojej książce „Prawie wszystko o ziołach i ziołolecznictwie” rekomenduje napar z szanty podczas infekcji górnych dróg oddechowych oraz jako środek wykrztuśny, wzmacniający i moczopędny. Dodatkowo rekomenduje go podczas problemów z trawieniem.
Składniki:
- 1 łyżka rozdrobnionego ziela szanty zwyczajnej
- 1 szklanka wrzącej wody
Przygotowanie:
Do filiżanki wsypujemy ziele szanty i zalewamy wrzątkiem. Całość przykrywamy spodkiem i odstawiamy do zaparzenia na 15 minut. Następnie napój przecedzamy i pijemy po pół szklanki 2-3 razy dziennie. W przypadku braku poprawy lub pogorszenia stanu zdrowia należy skonsultować się z lekarzem.
Szanta zwyczajna w ciąży
Nie należy podawać ziela szanty zwyczajnej kobietom w ciąży z uwagi na możliwe działanie poronne. W związku z tym kobiety ciężarne powinny unikać produktów zawierających tę roślinę.
Szanta zwyczajna – przeciwwskazania i środki ostrożności
Ziele szanty należy stosować z umiarem. Zbyt duże dawki mogą wywołać spadek ciśnienia krwi i zaburzenia rytmu serca. Inne przeciwwskazania to uczulenie na składniki aktywne rośliny oraz ciąża.
Powyższy materiał ma charakter informacyjny i nie stanowi porady medycznej. W przypadku problemów zdrowotnych należy skonsultować się z lekarzem.
Źródła:
M. E. Senderski, „Prawie wszystko o ziołach i ziołolecznictwie”, Wydaw. Mateusz E. Senderski, Wydanie III, Podkowa Leśna 2017 r., str. 587-588
J. Kozłowski, T. Wielgosz, J. Cis, „Zioła z apteki natury. Polskie zioła dla zdrowia i urody”, Wydaw. Publicat S.A., 2013 r., str. 166
Jako copywriter specjalizuję się w popularyzacji wiedzy o profilaktyce zdrowia, chorobach, metodach leczenia i fitoterapii. Od lat zgłębiam właściwości ziół i ich praktyczne zastosowanie. Tworzę również treści o pielęgnacji dzieci i dorosłych, opierając się na publikacjach naukowych oraz sprawdzonych źródłach. Jestem autorką poradnika „Bez marnowania. Kuchnia zero waste”, w którym promuję świadome podejście do odżywiania i codziennych wyborów. Moim celem jest przekazywanie rzetelnych informacji w przystępny sposób, by wspierać Czytelników w świadomym dbaniu o zdrowie.
