Syndrom złamanego serca – czym jest i kto jest w grupie ryzyka?

Czy można zachorować, a nawet umrzeć na serce z powodu żalu czy bólu emocjonalnego? Około 30 lat temu japońscy lekarze udowodnili, że to jest możliwe. Samo zjawisko posiada kliniczną nazwę, ale w naszej świadomości zapisało się jako syndrom złamanego serca. Kiedy i u kogo może się pojawić, jak się je leczy i czy dotyczy wyłącznie ludzi?

Choroba takotsubo – na czym polega?

Syndrom złamanego serca nazywany jest inaczej kardiomiopatią wywołaną stresem bądź chorobą takotsubo, od nazwy stosowanej w Japonii pułapki na ośmiornice. W trakcie wytężonej pracy, z jaką pracuje serce, lewa komora przypomina bowiem ten przedmiot. Zjawisko to zostało opisane na początku lat 90. dwudziestego wieku w Japonii.

Jest to nie tyle choroba przewlekła, a ostry zespół objawów wywołanych najczęściej czynnikiem emocjonalnym mającym wpływ na czynność skurczową serca. Na zespół złamanego serca nie zapadają tylko osoby na nie chorujące na przypadłości wieńcowe, ale zdarza się równie często ludziom całkowicie zdrowym.

Powiązane produkty

[show_products product=”263359, 224490, 185582, 181840 „]

Kardiomiopatia takotsubo występuje jako efekt działania silnego czynnika stresowego emocjonalnego lub fizycznego. Są to sytuacje, w których dzieje się dla nas nieoczekiwane, na co nie jesteśmy przygotowani. Może to być śmierć bliskiej osoby, rozwód, negatywna diagnoza lekarska czy inna informacja dosłownie „zwalająca nas z nóg”. Takotsubo zdarza się też po silnej reakcji na sytuacje pozytywne, np. wygraną w loterii.

Takotsubo mylony jest nieraz z zawałem, ponieważ we krwi oraz w tkankach wokół serca zachodzą teoretycznie te same zmiany. Rytm mięśnia sercowego zostaje drastycznie zaburzony. Są jednak pewne różnice pozwalające na różnicowanie zawału od zespołu złamanego serca:

• Nie dochodzi do długotrwałego zwężenia czy zablokowania tętnic wieńcowych.
• Nie ma oznak trwałego uszkodzenia mięśnia sercowego.
• Wynik EKG różni się od typowego dla zawału.

Żałoba a kardiomiopatia stresowa

Kardiomiopatia stresowa występować może po śmierci ukochanej osoby, szczególnie u osób starszych. Słyszy się historie o wieloletnich partnerach, którzy umierają na serce w odległości kilku tygodni od siebie pomimo teoretycznie dobrego zdrowia. Ten fenomen może również występować u zwierząt domowych, które tracąc swojego ukochanego właściciela, odczuwają żałobę równie mocno, jak człowiek. Nie jest to sytuacja bardzo częsta, jednak zwierzę, które jest całkowicie zdane na łaskę człowieka, traci nie tylko kompana życiowego, ale i swoje środowisko. Zwierzę, podobnie jak człowiek, silnie odczua emocje, takie jak niepokój, strach czy smutek. Nie ma miarodajnych badań nad tym fenomenem u zwierząt, jednak obserwacje mogą wskazywać na jego występowanie.

Takotsubo – przebieg

To, w jaki dokładnie sposób przebiega takotsubo nie zostało jeszcze do końca poznane, prawdopodobnie ze względu na niższą częstotliwość występowania zespołu lub mylną diagnostykę. Wiadomo jednak, że istotną rolę odgrywa tu reaktywność układu współczulnego, podwyższone stężenie katecholamin i neuropeptydów (epinefryny, noradrenaliny i dopaminy), dysfunkcje naczyniowe, zaniżone stężenie estrogenów, mechanizm metabolizmu kwasów tłuszczowych w sercu.

Z zewnątrz kardiomiopatia stresowa jest często niemal nie do odróżnienia od zawału serca, dlatego z całą pewnością można ją rozpoznać po wykonaniu koronarografii.

Zespół złamanego serca podzielić można na postać pierwotną, wywołaną czynnikami stresowymi i wtórną – objawiającą się kiepskimi wynikami szpitalnymi u pacjentów hospitalizowanych na inne schorzenia.

Syndrom złamanego serca – objawy

Objawy mają charakter nagły i przypominają atak serca. Obejmują najczęściej:

• ból w klatce piersiowej
• duszności, problemy ze złapaniem tchu
• wzmożone pocenie się
• zawroty głowy.

W badaniach uwidaczniają się nieraz takie objawy jak bradykardia, tachykardia, nagłe zatrzymanie akcji serca, niedomykalność mitralna. Osłuchowo może pojawić się szmer skurczowy.

Jak dochodzi do wystąpienia tego stanu u nawet całkowicie zdrowych osób?

Kiedy występuje u nas sytuacja stresowa, organizm wytwarza m.in. adrenalinę – hormon odpowiedzialny za naszą zdolność do radzenia sobie z zagrażającą nam sytuacją. Sprawia ona m.in., że tętnice wieńcowe doprowadzające krew do serca zwężają się. W wyniku tego procesu lewa komora przestaje pracować prawidłowo i zmienia swój kształt, powiększając się. Adrenalina sprawia również, że do komórek sercowych dostarczana jest zbyt duża ilość wapnia, które uniemożliwia prawidłowe kurczenie.

Kto jest szczególnie narażony na syndrom złamanego serca?

Na wystąpienie zespołu objawów zwanych syndromem złamanego serca narażone są zarówno osoby chorujące przewlekle na serce, jak i osoby całkowicie zdrowe. Statystycznie, zdecydowanie częściej jednak pojawia się u kobiet, które emocjonalnie reagują na czynnik stresowy. Wśród kobiet, jednym z czynników jest wiek – choroba zdarza się znacznie częściej u pań, które mają już za sobą okres menopauzalny. Wynikać to może z zaniżonego poziomu estrogenów, które działają na mięsień sercowy ochronnie, m.in. poprzez rozszerzanie naczyń wieńcowych.

Chociaż takotsubo częściej występuje u kobiet, mają one lepsze rokowania niż mężczyźni. U nich bowiem występuje większe stężenie katecholamin i rokowania są u panów mniej optymistyczne.

Powikłaniami, które są obserwowane u pacjentów z takotsubo jest m.in. formowanie skrzeplin w lewej komorze lub innym segmencie mięśnia sercowego. Może również występować zwiększona częstość rytmu serca. W większości przypadków występują one u osób starszych.

U niektórych syndrom takotsubo może prowadzić do ciężkiej niewydolności mięśnia sercowego, co niekiedy kończy się śmiercią ze względu na szybko postępujące powikłania.

W badaniach obrazowych stwierdzono również, że przewlekłe stany zapalne, występujące np. w niektórych chorobach autoimmunologicznych, mogą stanowić podłoże dla syndromu złamanego serca. Podobnie w przypadku ludzi, którzy mają zaburzoną funkcję mikronaczyniową.

Co niezwykle ciekawe i frapujące badaczy, osoby chorujące na cukrzycę, u których występuje odpowiedź autonomiczna, mogą być mniej narażone na zespół takotsubo.

Takotsubo – leczenie

Syndrom złamanego serca jest u wielu osób całkowicie wyleczalny, przede wszystkim przez swoją przejściowość. Badania wskazują, że mięsień sercowy może wrócić do swojej poprzedniej formy już kilka tygodni po zdarzeniu. Nie obserwuje się też długotrwałego zwężenia tętnic, jak ma to miejsce po zawale serca. Nie zmienia to jednak faktu, że osoby odczuwające objawy zespołu takotsubo czy zawału serca powinny jak najszybciej zgłosić się do szpitala. Tam wykonane zostać muszą badania w celu identyfikacji schorzenia i wdrożone odpowiednie kroki.

Leczenie w pierwszych etapach wygląda tak, jak w przypadku ostrego zespołu wieńcowego. Po dokonaniu właściwego rozpoznania zaś podaje się leki diuretyczne i rozszerzające naczynia krwionośne. Stosuje się również beta-blokery oraz inhibitory konwertazy angiotensyny. Pacjent może zostać wypuszczony do domu z zaleceniem stosowania leków przeciwpłytkowych lub przeciwkrzepliwych, jednak ich zażywanie jest uzasadnione tylko do momentu, gdy ustąpi ryzyko powikłań ze względu na skrzepliny.