Babeszjoza od kleszczy – kto jest na nią narażony?

Babeszjoza to dość rzadko spotykana u ludzi choroba przenoszona głównie przez kleszcze. Choć zazwyczaj dotyka zwierzęta, schorzenie jest zoonozą, czyli może być przenoszona na człowieka. Ryzyko zachorowania jest stosunkowo niewielkie, ale liczba zdiagnozowanych przypadków systematycznie rośnie od 2011 roku.

Zoonoza – co to jest?

Zoonoza to ogólna nazwa grupy chorób, które przenoszą się ze zwierzęcia na człowieka. Mogą być wywoływane przez bakterie, wirusy czy pasożyty, a do zarażenia dochodzi najczęściej w wyniku kontaktu ze śliną lub krwią nosiciela. W przypadku babeszjozy transmisja choroby ma miejsce z kleszcza na człowieka. Nie udokumentowano przypadków zakażeń ludzi od psów czy innych kręgowców. Stąd nawet osoby nieposiadające zwierząt domowych są narażone na zoonozę. Wykaz najbardziej zjadliwych chorób odzwierzęcych został opublikowany w Obwieszczeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 27 stycznia 2021 r.

Co to jest babeszjoza?

Ta zoonoza dotyka głównie psy, ale też inne zwierzęta będące nosicielami kleszczy: bydło, jelenie, sarny. Pajęczaki te przenoszą pierwotniaki z rodzaju Babesia, a do zakażenia dochodzi po ukłuciu, kiedy do krwi wprowadzana jest ślina pasożyta. Pierwotniaki atakują czerwone krwinki, co doprowadza do uszkodzenia błon komórkowych, a następnie do poważnych zaburzeń funkcjonowania śledziony.

Babeszjoza – objawy

Zakażenie pierwotniakami Babesia powoduje objawy o różnym stopniu nasilenia. Babeszjoza u ludzi z prawidłowymi funkcjami układu immunologicznego może przebiegać bezobjawowo, przez co jest trudna do wykrycia. Bardzo często jest diagnozowana dopiero w trakcie chirurgicznego usunięcia śledziony, która jest systematycznie wyniszczana przez pasożyty. Choroba może dawać objawy grypopodobne, ale także doprowadzać do ciężkiego stanu wymagającego intensywnej opieki medycznej.

Łagodna postać choroby

Babeszjoza u ludzi bardzo często objawia się dolegliwościami przypominającymi przeziębienie czy grypę. Pojawiają się po 1-6 tygodniach od ukąszenia przez kleszcza i są to zazwyczaj:

• bóle mięśni i stawów,
• gorączka powyżej 38 st. Celsjusza,
• dreszcze,
• ból głowy,
• suchy kaszel.

Ich wykrycie nie może jednak stanowić podstaw do rozpoznania babeszjozy – objawy nie muszą występować jednocześnie. Czasem pojawiają się też wymioty czy biegunka. W badaniach obrazowych ujawnia się powiększona wątroba i śledziona, co może z czasem przerodzić się w żółtaczkę.

Ciężka postać choroby

Ciężkie dolegliwości zoonozy są częściej obserwowane w przypadku:

• osób starszych powyżej 50. roku życia,
• przebycia chirurgicznego usunięcia śledziony,
• zakażenia wirusem HIV,
• stosowania terapii antynowotworowej,
• przebytego przeszczepu narządów.

O ciężkiej postaci babeszjozy u ludzi mówi się, kiedy wymagana jest hospitalizacja na oddziale intensywnej opieki dłuższa niż 14 dni lub kiedy choroba kończy się zgonem. Do objawów należą: ostra niewydolność krążenia i nerek, zawał, pęknięcie śledziony. Obserwuje się także ciężką anemię.

Babeszjoza – leczenie

Jedynie lekarz jest w stanie potwierdzić bez wątpliwości zachorowanie na babeszjozę. Diagnostyka polega na wielokrotnym oglądaniu rozmazu krwi, szczególnie czerwonych krwinek, pod kątem obecności pierwotniaków. W zależności od rodzaju objawów babeszjozy, leczenie jest dobierane indywidualnie do pacjenta, choć zazwyczaj polega na wprowadzeniu terapii antybiotykowej. Nie zawsze jednak jest to konieczne.

Kiedy nie leczy się babeszjozy?

Nie podaje się antybiotyków, jeśli choroba nie została jednoznacznie potwierdzona poprzez przeprowadzenie rozmazu krwi lub w ciągu pierwszych 3 miesięcy infekcji przy braku objawów. Najczęściej układ immunologiczny człowieka potrafi samodzielnie zwalczyć pasożyty i nie jest konieczne podawanie żadnych dodatkowych leków.

Antybiotykoterapia przy babeszjozie

Leczenie antybiotykami wprowadza się w przypadku:

• występowania objawów chorobowych i potwierdzenia zoonozy,
• braku objawów choroby i utrzymywania się infekcji ponad 3 miesiące.

Przy łagodnej postaci choroby najczęściej podawanymi preparatami są atowakwon i azytromycyna, które stosuje się przez 7-10 dni. Poprawa powinna być widoczna już po 48 godzinach kuracji. Są to bardzo silne antybiotyki, które należy przyjmować wyłącznie po konsultacji z lekarzem. Pacjenci hospitalizowani z ciężką postacią zoonozy są leczeni chininą i klindamycyną podawaną dożylnie.

Babeszjoza – szczepienie

Podstawową formą profilaktyki przed zachorowaniem na babeszjozę jest ochrona przed ukąszeniami kleszczy. Odradza się spacery po lasach i parkach, szczególnie bez odpowiednich ubrań zakrywających ciało. Zaleca się też stosowanie środków przeciw owadom, szczególnie kleszczom. Nie istnieją inne sposoby ochrony przed babeszjozą. Szczepienia są dostępne jedynie dla psów, ale są obarczone bardzo dużą liczbą powikłań, stąd są stosowane niezwykle rzadko.

Babeszjoza u psa – objawy

U ludzi babeszjoza występuje bardzo rzadko. Dokumentuje się jedynie kilkadziesiąt przypadków rocznie w całej Europie, jednak szacuje się, że wiele z nich jest niewykrywanych i nieleczonych antybiotykami. Najbardziej narażone na zachorowanie są domowe pupile. Babeszjoza u psów objawia się:

• gorączką,
• utratą apetytu,
• apatią,
• zaburzeniami morfologii krwi,
• żółtaczką.

Zdarzają się przypadki śmiertelne, choć przebieg schorzenia zależy w dużej mierze od konkretnych podgatunków pierwotniaków wywołujących zoonozę. Babeszjoza u kotów daje zbliżone objawy, ale w Polsce nie ma dostępnej szczepionki dla tego gatunku.

Babeszjoza u ludzi występuje niezwykle rzadko, ale może być bardzo groźna. Dodatkowo często występuje z innymi zoonozami – boreliozą czy odkleszczowym zapaleniem mózgu. Jeśli po ukąszeniu przez kleszcza pojawią się jakiekolwiek niepokojące objawy, należy natychmiast zasięgnąć porady lekarza.