Choroba autoimmunologiczna tarczycy. Czym jest Hashimoto i jakie może mieć konsekwencje dla zdrowia?

Szacuje się, że na tę chorobę cierpi już nawet prawie milion osób w Polsce. To zatrważająca liczba, biorąc pod uwagę, że zapalenie tarczycy wpływa na wiele aspektów zdrowotnych człowieka. Czym jest choroba Hashimoto? Jak można ją rozpoznać i dlaczego nie należy bagatelizować jej objawów?

Hashimoto – co to jest?

Tarczyca jest gruczołem wpływającym w zasadzie na wszystkie funkcje organizmu. Przede wszystkim reguluje ona metabolizm, a więc zamianę pożywienia w energię. Jeśli jej rola w tym procesie jest jakkolwiek zaburzona, organizm nie będzie pracował prawidłowo. Jeżeli chorobę Hasimoto wcześnie się zdiagnozuje, można spowolnić jej rozwój.

Choroba Hashimoto została pierwszy raz zdiagnozowana w roku 1912 przez japońskiego lekarza Hakaru Hashimoto. Przez kilka dekad jego odkrycie było ignorowane i zaczęło pojawiać się w piśmiennictwie dopiero w latach 40. XX wieku. Przełom nastąpił dwadzieścia lat później, gdy odkrycie doktora Hashimoto zostało naświetlone w znanym magazynie medycznym „Lancet”.

Jest to choroba autoimmunologiczna. Oznacza to, że komórki odpornościowe, których celem w normalnych warunkach miałaby być ochrona przed infekcjami, nie rozpoznaje tarczycy jako części swojego środowiska/organizmu i ją atakuje jako obcą. Inaczej Hashimoto nazywa się autoimmunologicznym zapaleniem tarczycy (AZT).

Hashimoto rozwija się przez długi czas. Objawy pojawiają się długo po wystąpieniu pierwszych anomalii w budowie tarczycy i prawdopodobnie dlatego tak późno pacjent zgłasza się do lekarza. Są one niespecyficzne i przypisuje się je innym schorzeniom lub stresowi. Są to na przykład: łatwiejsze męczenie się i senność, wypadanie włosów, osłabienie paznokci i szarzenie cery, bóle stawów i mięśni oraz zaparcia. Pojawiają się obrzęki twarzy, szyi, języka. Z czasem cierpieć zaczyna układ nerwowy, co objawia się problemami z funkcjami poznawczymi, pamięcią a także pojawiają się obniżenie nastroju i stany depresyjne.

Hashimoto a niedoczynność tarczycy

Ataki układu odpornościowego na tarczycę sprawiają, że z czasem jej zdolność do produkcji hormonów tarczycowych jest zaburzona. To wtedy zaczynają się pojawiać nieprawidłowe wyniki w badaniach laboratoryjnych. Gdy tarczyca przestaje produkować hormony w wystarczającej dla organizmu ilości, rozwija się niedoczynność tarczycy. Jeśli nie jest ona leczona, z czasem może wytworzyć się wole. W zależności od momentu wychwycenia nieprawidłowości w produkcji hormonów tarczycy, lekarz może przepisać odpowiednią dawkę leku zawierającego te hormony. Hashimoto występuje często razem z innymi schorzeniami autoimmunologicznymi, np. atopowym zapaleniem skóry, łuszczycą czy reumatoidalnym zapaleniem stawów, oraz metabolicznymi, jak cukrzyca czy insulinooporność. Pełna diagnostyka ma za zadanie wybranie najlepszego sposobu leczenia i diety.

Hashimoto a tycie

Jednym z objawów choroby Hashimoto, który pacjenci obserwują u siebie jako pierwsze, jest nieuzasadnione przybieranie na wadze. Pomimo zdrowej diety i regularnej aktywności fizycznej pacjent nabiera nadprogramowych kilogramów „z powietrza”. Tycie przy Hashimoto zdarza się, jeśli występują już zaburzenia w produkcji hormonów tarczycowych. U wielu osób, gdy zostaną im wdrożone odpowiednie leki, a także zdrowa dieta i ruch, przestają tyć (o ile jedyną tego przyczyną były rzeczywiście problemy z tarczycą, a nie inne zaburzenia zdrowotne).

Hashimoto a wypadanie włosów

Gdy tarczyca nie daje już rady produkować hormonów, zauważyć można znaczne osłabienie i wypadanie włosów. Zanikają mieszki, a sam włos staje się podatny na łamanie i rozdwajanie. W efekcie, do czynienia mamy z przewlekłym (dłużej niż kilkutygodniowym) wypadaniem włosów. Wiąże się to częściowo z utratą cennych składników odżywczych, które włosom, skórze i paznokciom są niezbędne: żelazem, cynkiem i selenem. W takim przypadku (jak również u osób ze zdrowymi włosami, ale chorą tarczycą) należy zadbać o właściwą podaż tych składników w diecie. Produkty spożywcze w nie bogate powinny stanowić nieodzowny element jadłospisu. Jeśli wypadaniu włosów towarzyszy stan zapalny, w diecie nie powinno zabraknąć składników o działaniu antyoksydacyjnym, to jest witaminy C oraz witaminy E. Dietetyczne suplementy przy Hashimoto powinno się omówić z lekarzem, aby móc ją dopasować do rodzaju i częstotliwości przyjmowania leków na niedoczynność. Preparaty na wypadanie włosów, pod warunkiem ich odpowiedniego dopasowania do indywidualnych potrzeb, mogą również okazać się pomocne.

Jakie badania na Hashimoto wykonać?

Diagnostyka choroby Hashimoto rozpoczyna się od badań laboratoryjnych z krwi. Najczęściej zlecanymi parametrami są:

• TSH – hormon tyreotropowy: jego podwyższony wynik może wskazywać na niedoczynność tarczycy, jest szczególnie niepożądany u młodych kobiet, ponieważ zaburzenia pracy przysadki mózgowej i tarczycy wpływają na płodność, a także na zdrowy rozwój zarodka i ewentualne donoszenie ciąży. TSH jest jednym z podstawowych parametrów zalecanych do badania kobietom planującym ciążę. W przypadku, gdy wynik jest za wysoki, zaleca się wstrzymać z planami prokreacyjnymi aż poziom hormonu będzie zrównoważony.
• FT4 – tyroksyna wolna: jej wzrost może oznaczać nadczynność, a spadek – niedoczynność tarczycy.
• FT 3 – trójjodotyronina: jest to badanie zlecane często w drugiej kolejności, jeżeli wyniki TSH i FT4 nie dają jednoznacznego obrazu klinicznego. Zaniżony wynik oznaczać może niedoczynność tarczycy, a podwyższony – nadczynność.
• Anty TPO – wykrywa poziom autoprzeciwciał występujących przeciw antygenom tarczycy.
• ATG (anty TG) – przeciwciała przeciw tyreglobulinie, które wytwarza organizm na podłożu niektórych chorób autoimmunologicznych. Ich obecność lub wysoki poziom może wskazywać na zapalenie tarczycy.

Razem z badaniami z krwi najczęściej zleca się badanie USG tarczycy. Jeśli parametry z krwi wychodzą prawidłowo, a na obrazie USG lekarz zauważy pierwsze nieprawidłowości, będzie to stanowiło podstawę do pogłębionej diagnostyki lub częstszych wizyt kontrolnych u specjalisty. Wszystkie powyższe badania może zlecić lekarz rodzinny.

Leczenie Hashimoto

Leczenie choroby Hashimoto jako autoimmunologicznego zapalenia tarczycy nie istnieje, natomiast w przypadku wywołanej przez nie niedoczynności tarczycy, polega ono na stosowaniu leków z lewotyroksyną. Leczenie ma za zadanie wyrównać poziom hormonów w organizmie, aby mógł on pracować prawidłowo, a funkcje życiowe były zachowane. Leczenie hormonalne nie ma na celu poprawy stanu tarczycy, ponieważ szkód, które już zaszły w wyniku Hashimoto, nie da się cofnąć.

Dieta w chorobie Hashimoto

Istotne są również zmiany w stylu życia, które z pewnością poprawią komfort życia. Jeśli do tej pory pacjent ze świeżo zdiagnozowaną chorobą Hashimoto odżywiał się w sposób nieregularny, niezbilansowany, a jego dieta obfitowała w produkty przetworzone, jest to pierwsza rzecz, którą należy zmienić. Dieta ma przypominać Piramidę Zdrowego Żywienia z produktami bogatymi w żelazo, selen i cynk, a także błonnik pokarmowy, zdrowe tłuszcze i kwasy tłuszczowe Omega-3. Nie powinno się spożywać w dużej ilości produktów mogących wspierać tworzenie wola. Dieta u pacjenta powinna być skomponowana indywidualnie, w sposób dopasowany do jego wagi, problemów z utrzymaniem zdrowej sylwetki, a także wyników badań.

Czego nie jeść przy Hashimoto? U osób z już zdiagnozowaną niedoczynnością unikać się powinno produktów, które mogą utrudniać wchłanianie leków z lewotyroksyną. Trzeba również uważnie stosować się do zaleceń przyjmowania ich i zachować obowiązkowy odstęp czasowy pomiędzy lekiem a jedzeniem. Produkty pełne niezdrowego tłuszczu i powodujące wzrost cholesterolu LDL oraz trójglicerydów powinno się odstawić lub zminimalizować w codziennej diecie. Nie poleca się samodzielnego stosowania postów ani głodówek a także diet, które mocno ograniczają liczbę kalorii.

Osoby do tej pory pasywne fizycznie powinny włączyć umiarkowany ruch do codziennej rutyny. Nie trzeba drastycznie przestawiać się na aktywność fizyczną, a włączyć regularny, średnio intensywny wysiłek w postaci spacerów, jazdy na rowerze czy chodzenia z kijkami. Zmianę trybu życia z siedzącego na aktywny można rozpocząć od NEAT – pozatreningowej aktywności fizycznej.