Nadwrażliwość na światło – objawy, przyczyny i sposoby łagodzenia światłowstrętu
Nadwrażliwość na światło słoneczne – definicja
Nadwrażliwość na światło, nazywana także fotofobią lub potocznie światłowstrętem, to stan, w którym oko reaguje nadmiernie na światło – zarówno naturalne, jak i sztuczne. Pochodzenie słowa „fotofobia” wywodzi się z greki: phōs (światło) i phobos (strach), jednak nie chodzi tu o lęk, lecz o fizyczny dyskomfort lub ból wywołany światłem.
Zjawisko to zostało szczegółowo opisane między innymi przez okulistę Jamesa Lebensohna w 1934 roku, który wskazywał, że nawet łagodne światło może wywoływać lub nasilać ból oczu.
Dziś wiemy, że u pacjentów zmagających się z tym schorzeniem reakcja na światło słoneczne lub sztuczne, może być nieadekwatna do jego natężenia.
Typy światłowstrętu
Wyróżniamy dwa rodzaje nadwrażliwości na światło:
- światłowstręt bezpośredni – ból pojawia się, gdy światło pada bezpośrednio na oko.
- światłowstręt konsensualny (nadwrażliwość na światło w jednym oku) – ból występuje w przeciwnym oku po oświetleniu jednego oka.
Nadwrażliwość na światło – jak rozpoznać?
Objawy fotofobii mogą być uzależnione od indywidualnego przypadku, przyczyny i nasilenia choroby. Do głównych symptomów zaliczamy:
- mruganie i mrużenie oczu;
- zaciskanie oczu;
- łzawienie, pieczenie i ból oczu;
- silna potrzeba zasłonięcia oczu;
- unikanie jasnego oświetlania w pomieszczeniach;
- preferowanie zacienionych miejsc.
Przy okazji polecamy też Państwa uwadze nasz inny artykuł – „Jak dbać o wzrok”.
Światłowstręt – przyczyny
Światłowstręt może wynikać z różnych czynników, takich jak zatrucie alkoholem etylowym lub metanolem. Dla większej przejrzystości podzieliliśmy je w tym artykule na trzy główne kategorie.
Choroby oczu
Stan zapalny towarzyszący zapaleniu spojówek oraz zespół suchego oka mogą wywołać nadwrażliwość na światło. W przypadku albinizmu brak pigmentu w siatkówce może uwrażliwić oko na światło. Jaskra, zapalenie błony naczyniowej, uszkodzenie rogówki czy operacje oka również mogą prowadzić do światłowstrętu.
Schorzenia neurologiczne
Podczas ataku migreny może pojawić się światłowstręt, który nasila się podczas ekspozycji na światło. Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych również może objawiać się nadwrażliwością na jasne otoczenie. W niektórych przypadkach zaburzeń psychicznych, takich jak depresja czy stany lękowe, pacjenci mogą odczuwać zwiększoną wrażliwość na światło. Warto również zwrócić uwagę na urazy głowy i mózgu.
Reakcja na leki
Światłowstręt może być efektem ubocznym stosowania niektórych leków, takich jak:
- barbiturany i benzodiazepiny (leki przeciwlękowe);
- chlorochina (lek przeciwmalaryczny);
- haloperidol (neuroleptyk stosowany w leczeniu psychoz) i lit (używany w leczeniu choroby afektywnej dwubiegunowej);
- tropikamid (lek stosowany do rozszerzenia źrenic podczas badania okulistycznego).
Specjaliści doradzają, by przed zastosowaniem danego leku dokładnie przeczytać dołączoną do opakowania ulotkę.
Nadwrażliwość na światło u dzieci
Nadwrażliwość na światło u niemowlaka i starszych dzieci może objawiać się mrużeniem oczu, niepokojem lub płaczem w jasnym otoczeniu. Warto zwrócić uwagę, czy maluch unika światła dziennego lub sztucznego i czy taka reakcja utrzymuje się przez dłuższy czas. Może to mieć związek z rozwojem wzroku lub układu nerwowego. W przypadku wątpliwości specjaliści zalecają konsultację z pediatrą lub okulistą dziecięcym.
Nadwrażliwość na światło – depresja
Osoby zmagające się z depresją – zwłaszcza sezonową – mogą odczuwać większą wrażliwość na różne bodźce, także na światło. Jasne lampy czy ekrany mogą wtedy powodować dyskomfort, męczyć oczy, a nawet nasilać uczucie zmęczenia czy drażliwości.
W tle często pojawiają się zaburzenia w wydzielaniu melatoniny i serotoniny – hormonów, które odpowiadają między innymi za rytm snu i nastrój. Ich produkcja zależy od światła dziennego, którego zimą mamy znacznie mniej.
Nadwrażliwość na światło – nerwica
Podczas nerwicy może dojść do zaburzenia widzenia w postaci mroczków przed oczami czy nadwrażliwości na światło. Wymienione objawy wynikają z nadmiernej stymulacji układu nerwowego i nie świadczą bezpośrednio o problemach z narządem wzroku. Jeśli jednak mamy w tym zakresie wątpliwości zachęcamy do kontaktu z okulistą.
Światłowstręt – jak leczyć, diagnostyka
Poniżej przygotowaliśmy zestawienie najważniejszych informacji dotyczących rozpoznania i leczenia światłowstrętu.
Jak rozpoznać światłowstręt?
Jak sprawdzić, czy dolega nam światłowstręt? Po pierwsze powinna zostać zdiagnozowana przyczyna dolegliwości. W tym celu zaleca się wizytę u lekarza, który przeprowadzi wywiad, sprawdzi naszą historię chorób oraz zapyta o urazy, oraz zażywane leki. Jeśli medyk uzna to za stosowne, skieruje nas do okulisty. W przypadku podejrzenia podłoża neurologicznego może zostać zlecona tomografia komputerowa (CT) lub rezonans magnetyczny głowy (MRI).
Jak leczyć światłowstręt?
Sposób leczenia światłowstrętu jest uzależniony od jego podłoża. Jeśli fotofobia jest spowodowana infekcją oczu, urazem lub chorobą neurologiczną czy psychiczną, konieczne jest leczenie schorzenia podstawowego. W takiej sytuacji lekarz może przepisać preparaty na oczy lub inne specyfiki, ale jest to zawsze uzależnione od indywidualnego przypadku.
Światłowstręt – domowe sposoby łagodzenia objawów
Osobom zmagającym się z fotofobią ulgę mogą przynieść okulary z filtrem UV, nakładki na okulary, które blokują nadmiernie jasne światło lub specjalne soczewki filtrujące światło.
Inną możliwością jest unikanie długotrwałego eksponowania się na działanie światła słonecznego. W domowym zaciszu lub w pracy można zastosować żarówki z miękkim światłem, które korzystnie wpływają na zmęczone oczy.
Adam Borland – psycholog kliniczny z Cleveland Clinic poleca do łagodzenia objawów depresji sezonowej terapię światłem. Fototerapia polega na codziennym naświetlaniu specjalną lampą, która imituje światło słoneczne. Zaleca się jednak, aby przed rozpoczęciem domowej kuracji skonsultować ten pomysł z lekarzem.
Ten tekst został napisany w celu informacyjnym, nie zastępuje konsultacji z lekarzem bądź innym specjalistą.
Źródła:
1) H. Gerbaldo, G. Thaker, „Photophilic and photophobic behaviour in patients with schizophrenia and depression”, PubMed, https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/1773404/, dostęp dn. 14.07.2025 r.
2) J.E. Lebensohn, J. Bellows, „The natura of photophobia”, JAMA Ophthalmology, https://jamanetwork.com/journals/jamaophthalmology/article-abstract/611114, dostęp dn. 14.07.2025 r.
3) J. Skrzypecki, „Światłowstręt – przyczyny, diagnostyka, leczenie”, Okulistyka Akademicka, https://okulistykaakademicka.pl/swiatlowstret-przyczyny-diagnostyka-leczenie/, dostęp dn. 14.07.2025 r.
4) K. B. Digre, K.C. Brennan, „Shedding Light on Photophobia”, PubMed, https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC3485070/, dostęp dn. 14.07.2025 r.
5) M. Teper, „Światłowstręt – przyczyny, objawy, leczenie Światłowstręt – przyczyny, objawy, leczenie”, Wylecz to, https://wylecz.to/okulistyka/swiatlowstret-przyczyny-objawy-leczenie, dostęp dn. 14.07.2025 r.
6) „Co to jest światłowstręt?”, Voigt Klinika Oka, https://voigtklinikaoka.pl/2024/07/15/swiatlowstret/, dostęp dn. 14.07.2025 r.
7) „How Light Therapy Can Help With Seasonal Affective Disorder (SAD)”, Cleveland Clinic, https://health.clevelandclinic.org/light-therapy, dostęp dn. 14.07.2025 r.
8) „Photophobia”, Cleveland Clinic, https://my.clevelandclinic.org/health/symptoms/photophobia, dostęp dn. 14.07.2025 r.
9) „Shining a light on winter depression”, Harvard Health Publishing, https://www.health.harvard.edu/newsletter_article/shining-a-light-on-winter-depression, dostęp dn. 14.07.2025 r.
10) „Silna nerwica: objawy neurologiczne”, Pokonaj Lęk, https://pokonajlek.pl/silna-nerwica-objawy-neurologiczne/, dostęp dn. 14.07.2025 r.
11) „Światłowstręt, nadwrażliwość na światło – przyczyny, objawy i sposoby leczenia fotofobii”, One dayclinic, https://www.onedayclinic.pl/nadwrazliwosc-na-swiatlo-fotofobia/, dostęp dn. 14.07.2025 r.
Jako copywriter specjalizuję się w popularyzacji wiedzy o profilaktyce zdrowia, chorobach, metodach leczenia i fitoterapii. Od lat zgłębiam właściwości ziół i ich praktyczne zastosowanie. Tworzę również treści o pielęgnacji dzieci i dorosłych, opierając się na publikacjach naukowych oraz sprawdzonych źródłach. Jestem autorką poradnika „Bez marnowania. Kuchnia zero waste”, w którym promuję świadome podejście do odżywiania i codziennych wyborów. Moim celem jest przekazywanie rzetelnych informacji w przystępny sposób, by wspierać Czytelników w świadomym dbaniu o zdrowie.
