Rodzaje kataru u dzieci i dorosłych – jak je rozpoznać?
Co to jest katar?
W literaturze medycznej katar funkcjonuje pod nazwą nieżyt nosa. Może być wywołany przez między innymi: wirusy, bakterie czy alergie. Podczas jego przebiegu dochodzi do zapalenia błony śluzowej nosa. Biorąc pod uwagę czas trwania choroby, możemy mieć do czynienia z ostrym nieżytem nosa lub z nieżytem przewlekłym. Nasz nos dzięki strukturze rzęskowo-śluzowej pełni funkcję filtra – oczyszcza, ogrzewa i nawilża wdychane powietrze. Podczas kataru dochodzi do zaburzenia pracy rzęsek, przez co zalegająca wydzielina nie jest ewakuowana z nosa. Do tego ciepło i wilgotność jamy nosowej stanowią idealne środowisko dla drobnoustrojów. W następstwie dochodzi do stanu zapalnego i zwiększenia produkcji wydzieliny. Przez rozszerzone naczynia zaczyna wówczas wydostawać się osocze. Ostatecznie oddychanie staje się utrudnione, a barwa głosu „nosowa”.
Jakie są rodzaje kataru?
Poniżej wymieniliśmy najczęstsze rodzaje kataru u dorosłych i dzieci.
Katar bakteryjny
Podczas kataru może dojść do zakażenia błony śluzowej bakteriami, takimi jak: paciorkowiec, gronkowiec, dwoinka zapalenia płuc czy pałeczka influency. Wymienione drobnoustroje mogą być przyczyną powikłań, dlatego tak istotne jest właściwe rozpoznanie. Podczas kataru bakteryjnego błona śluzowa nosa często jest zaczerwieniona i obrzęknięta, a wydzielina z nosa mętna. Błona śluzowa gardła również jest zaczerwieniona, a węzły chłonne szyi są często powiększone i bolesne. Do objawów nie zawsze dołącza gorączka. W sytuacji, gdy podłoże choroby jest bakteryjne, lekarz może wprowadzić antybiotykoterapię.
Katar wirusowy
Nieżyt nosa potocznie jest nazywany katarem i jest jedną z najczęściej występujących infekcji wirusowych. Jego ostra forma może występować nawet kilka razy w roku. Katar o podłożu wirusowym jest chorobą zakaźną przenoszoną drogą kropelkową. Najczęściej wywołują go rhinowirusy, rzadziej RSV, koronawirusy, wirusy paragrypy, adenowirusy oraz inne. Podczas kataru wirusowego pacjent zmaga się z utrudnionym oddychaniem przez nos i kicha. Błona śluzowa nosa i gardła jest wyraźnie zaczerwieniona, dodatkowo na błonie śluzowej nosa można zaobserwować szare smugi. Wydzielina z nosa jest przejrzysta. Dodatkowo węzły chłonne szyi są często zaczerwienione i bolesne. Gorączka zwykle nie towarzyszy wymienionym objawom. Co warto wiedzieć, antybiotyki nie zabijają wirusów, więc lekarz ich nie przepisze, tylko w zaleceniach skupi się na preparatach na katar.
Katar zatokowy
Do kataru zatokowego może dojść w wyniku zapalenie zatok przynosowych, wywołanego przez infekcję bakteryjną, wirusową lub reakcję alergiczną. Może być też wynikiem ostrego nieżytu nosa. W sytuacji, gdy podłożem choroby są bakterie, to zalegająca wydzielina może być żółta i ropna. Dodatkowo chory może odczuwać uczucie ucisku w zatokach, podczas pochylania się. Przez niedrożność nosa pacjent może mieć upośledzony zmysł węchu i smaku. Niekiedy katar spływający do gardła może prowokować kaszel. Katar zatokowy ma miejsce podczas zapalenia zatok, więc towarzyszą mu dodatkowe objawy w postaci gorączki i dreszczy, ogólnego osłabienia i poczucia rozbicia.
Katar alergiczny – katar sienny
Alergiczny nieżyt nosa (z łaciny rhinitis allergica) najczęściej spowodowany jest przez kontakt z alergenem, do którego zaliczamy między innymi: kurz, roztocza, sierść zwierząt, zarodniki pleśni czy pyłki: drzew, zbóż, traw i chwastów. Co istotne, katar alergiczny może występować sezonowo lub przez cały rok. Do charakterystycznych objawów kataru siennego zaliczamy: świąt, częste kichanie, wodnistą wydzielinę z nosa i utrudnione oddychanie przez nos. Do tego często pacjenci zgłaszają suchość w gardle, łzawienie i obrzęk powiek. A błona śluzowa nosa przybiera barwę od bladej do sinej. Natomiast błona śluzowa gardła jest niezmieniona. Katar alergiczny występuje u osób uczulonych na różne alergeny, a w jego przebiegu nie występują objawy infekcji takie jak na przykład: gorączka, ból mięśni czy kaszel.
Katar przewlekły
Przewlekły nieżyt nosa zwykły (z łaciny rhinitis chronica catarrhalis sinplex) objawia się poprzez śluzową bądź ropną wydzielinę o różnym stopniu gęstości. Sporadycznie można zaobserwować na błonie śluzowej naloty włóknikowe. Zalegająca wydzielina i obrzęk błony śluzowej sprawiają, że chorzy są zmuszeni oddychać przez usta, czego następstwem jest podrażnienie błony śluzowej gardła i jej suchość. Przewlekły katar trwa zwykle dłużej niż 3 tygodnie. Do nieżytu przewlekłego można zaliczyć: alergiczny nieżyt nosa oraz idiopatyczny nieżyt nosa.
Ostry nieżyt nosa
Jedną z najczęściej występujących infekcji wirusowych jest ostry nieżyt nosa. Zwykle trwa 7 dni i ma miejsce kilka razy do roku. Ostremu nieżytowi nosa sprzyjają przerost migdałka gardłowego, krzywa przegroda lub polipy w nosie. Jest to choroba zakaźna, ponieważ przenosi się drogą kropelkową. Jej okres inkubacji trwa od 2 do 4 dni. W połowie przypadków choroba jest wywołana przez rynowirusy, a jej objawy dotyczą wyłącznie jamy nosowej. Natomiast w sytuacji, gdy podłożem choroby są adenowirusy, do objawów dołącza zapalenie spojówek i zajęcie układu adenoidalnego.
Fazy ostrego nieżytu nosa
- pierwsza faza ostrego nieżytu nosa – pacjent odczuwa drapanie i łaskotanie w nosie i za podniebieniem miękkim.
- druga faza ostrego nieżytu nosa– chory może odczuwać ból głowy, mieć podwyższoną temperaturę i ogólnie źle się czuć. W nosie pojawi się wydzielina śluzowa, a barwa głosu przybierze „nosowy ton”. Dodatkowo pojawi się zaburzenie węchu i łzawienie. W przypadku wtórnej infekcji bakteryjnej wydzielina z nosa stanie się ropna.
- trzecia faza ostrego nieżytu nosa – na tym etapie mogą pojawić się powikłania ostrego nieżytu nosa w postaci: ostrego zapalenia zatok przynosowych, ostrego zapalenia ucha środkowego, ostrego zapalenia krtani i tchawicy, a także zapalenia płuc.
- czwarta faza ostrego zapalenia nosa – okres zdrowienia rozpoczyna się między 5. a 10. dobą choroby, wówczas poprawia się drożność nosa i znikają objawy ogólne. Wydzielina z nosa gęstnieje i zasycha w postaci strupów.
Idiopatyczny nieżyt nosa
Ten rodzaj kataru nazywany jest również nieżytem naczynioruchowym (z łaciny rhinitis vasomotorica). Wyróżnia go nadreaktywność błony śluzowej nosa na takie czynniki jak:
- substancje zapachowe;
- dym;
- zmiany temperatury i wilgotności powietrza;
- oraz zaburzenia emocjonalne.
Idiopatyczny nieżyt nosa występuje po 20. roku życia, a jego objawy stwierdza się przez cały rok, nasilają się też u kobiet w okresie ciąży. Głównym objawem są trudności z oddychaniem przez nos. Co ciekawe, duża ilość wydzieliny nie jest zaliczana do objawów charakterystycznych. Nie występuję też świąt, łzawienie oczu ani kichanie. Lekarz podczas badania może zaobserwować obrzęk błony śluzowej nosa oraz niewielką ilość wydzieliny.
Katar – rodzaje u dzieci
U dzieci może wystąpić katar o podłożu bakteryjnym wirusowym, alergicznym lub przewlekłym. Katar u dziecka zwykle jest efektem przeziębienia. Towarzyszy mu wydzielina z nosa. Objawy są uzależnione od rodzaju infekcji.
Wirusowy katar objawia się problemami z oddychaniem, a przez to budzeniem się też w nocy. Podczas choroby dziecko może wykazywać mniejszy apetyt niż zwykle. Katar wirusowy może przerodzić się w zapalenie gardła, ucha czy spojówek.
Bakteryjnemu katarowi może towarzyszyć gorączka i żółta bądź zielona wydzielina z nosa. Dodatkowo dziecko jest niespokojne. Choroba może przejść w zapalenie płuc. Konieczna może okazać się antybiotykoterapia.
Alergiczny katar jest efektem kontaktu dziecka z alergenem. Wydzielina z nosa jest wodnista. Chorobie może towarzyszyć zapalenie spojówek.
Przewlekły katar może być spowodowany krzywą przegrodą nosa lub przerośniętym trzecim migdałem u dziecka.
Ostry nieżyt nosa u dzieci, a zwłaszcza u noworodków może być chorobą niebezpieczną. Ma to związek z trudnościami w oddychaniu i zaburzeniem połykania przez wysoko usytuowaną krtań oraz częstym przenoszeniem się zapalenia na krtań i ucho środkowe.
Katar – rodzaje wydzieliny
Podczas kataru można zaobserwować wydzielinę o różnej konsystencji – od wodnistej po gęstą. Niektórzy pacjenci bez problemu mogą oczyścić nos podczas tradycyjnej toalety. Inni, aby ułatwić sobie to zadanie, stosują preparaty rozrzedzające, nawilżające lub domowe inhalacje na katar. Wydzielina może również spływać po tylnej ściance gardła. Konsystencja wydzieliny jest ściśle związana z podłożem choroby – bakteryjnym, wirusowym bądź alergicznym.
Rodzaje kataru – kolor
W ocenie pochodzenia kataru nie należy kierować się jego barwą ani konsystencją, ponieważ te informacje nie dadzą nam jednoznacznej odpowiedzi. Co prawda katar może mieć kolor od przeźroczystego po biały, żółty i zielony. Jednak do stwierdzenia, jaki rodzaj kataru nam dolega niezbędny jest wywiad oraz badanie przeprowadzone przez lekarza.
Jakie są rodzaje kataru – podsumowanie
Katar może być efektem delikatnego przeziębienia lub preludium do poważniejszych chorób. Jego przebieg zależy od czynnika, który go wywołał, czyli: wirusów, bakterii lub alergenów. Lekarz podczas badania sprawdza drożność naszego nosa, stan śluzówki i kolor wydzieliny. Dodatkowo zwraca uwagę na pozostałe objawy w postaci kichania, łzawienia oczu, gorączki, bóli mięśni oraz węzłów chłonnych. Na podstawie wywiadu i badania medyk może stwierdzić, jaki rodzaj kataru nam doskwiera.
Źródła:
1. E. Stanek-Misiąg, „Katar nasz powszechny”, Medycyna Praktyczna, https://www.mp.pl/pacjent/choroby-zakazne/wywiady/197503,katar-nasz-powszechny, Dostęp dn. 25-11-2024
2. Hryniewicz W., Albrecht P., Radzikowski A. red. „Rekomendacje postępowania w pozaszpitalnych zakażeniach układu oddechowego”, Antybiotyki edu, https://antybiotyki.edu.pl/wp-content/uploads/Rekomendacje/Rekomendacje2016.pdf, Dostęp dn. 25-11-2024
3. Latkowski B. red. „Otolaryngologia dla studentów medycyny i stomatologii. Podręcznik”. Wydanie II, Wydaw. Lekarskie PZWL, Warszawa 1998 r., str.: 175-176, 180-182
4. M. Zagor, „Nieżyt nosa”, https://www.mp.pl/pacjent/otolaryngologia/choroby/choroby-nosa-i-zatok/105992,niezyt-nosa, Medycyna Praktyczna, Dostęp dn. 25-11-2024
5. P. Okulus, „Katar wirusowy – jak rozpoznać objawy i leczyć?”, Wylecz to, https://wylecz.to/uklad-oddechowy/katar-wirusowy-jak-rozpoznac-objawy-i-leczyc/, Dostęp dn. 25-11-2024
6. S. Iwankiewicz, „Otolaryngologia. Podręcznik dla studentów medycyny i stomatologii”, wydaw. Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, Warszawa 1980, str.: 120-127
7. T. Hausen, „Choroby układu oddechowego w praktyce lekarza rodzinnego”, Wydaw. Edra Urban&Partner, Wrocław 2021, str.: 22-23, 30, 165
8. T. Nęcki, „Katar bakteryjny – jak go leczyć i jak się pozbyć bakteryjnego kataru?”, https://wylecz.to/laryngologia/katar-bakteryjny-jak-go-leczyc-i-jak-sie-pozbyc-bakteryjnego-kataru/, Wylecz to, Dostęp dn. 25-11-2024
9. W. Brühl, R. Brzozowski, „Vademecum lekarza ogólnego”, Wydanie II, wydaw. Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, Warszawa 1974 r., str. 722
10. „Wirusy katarów: małe przyczyny dużych problemów”, Poradnik Laryngologii, https://poradniklaryngologii.pl/katar-wirusy/, Dostęp dn. 25-11-2024
Jestem miłośniczką świadomego odżywiania, ziół leczniczych i domowych sposobów na dbanie o zdrowie i urodę. Pasjonują mnie również tematy związane z prawidłową postawą ciała oraz zdrowiem i rozwojem dzieci. W tekstach, które przygotowuję dla Czytelników, zawieram merytoryczną wiedzę, popartą badaniami i materiałami źródłowymi. Dzielę się również swoim doświadczeniem, przepisami kulinarnymi i praktycznymi poradami. Zależy mi na tym, aby teoretyczna wiedza została „podana” w przystępny sposób i odnosiła się do naszego codziennego życia.
