Embolizacja tętniaka mózgu – na czym polega? Czy można zapobiegać tętniakom?
Tętniak mózgu
Tętniak mózgu to zmiana w tętnicy występująca na skutek malformacji naczyniowej – nabytej dziedzicznie lub środowiskowo. Malformacja ta polega na osłabieniu ściany naczynia w jednym miejscu i „pompowaniu” go krwią niczym balon. Z czasem robi się on coraz większy, a niekiedy pęka.
Część tętniaków na szczęście nie pęka w ogóle i pacjent nie ma przez całe życie świadomości, że w jego głowie istnieje „bomba z opóźnionym zapłonem”. U innych tętniaki znajdowane są przypadkiem, jeszcze przed pęknięciem, podczas badań związanych z diagnozą innych schorzeń. Mogą to być na przykład silne bóle głowy, które same w sobie nie są związane z tętniakiem, ale jako malformacja pojawiają się w obrazie tomografu komputerowego lub rezonansu magnetycznego.
Naukowcy nie są do końca pewni, z czego dokładnie powstają tętniaki mózgu. Osłabienie tkanki łącznej, która buduje naczynie, może być dziedziczne, dlatego, jeśli w starszym lub równoległym pokoleniu u bliskich występowały tętniaki, istnieje ryzyko, że będą one również obecne u nas. Ponadto są pewne czynniki, które osłabiają naczynia krwionośne, w tym tętnice mózgowe: nieprawidłowa dieta, która zamiast je wzmacniać, jedynie je obciąża, niedostateczna ilość spożywanych płynów obojętnych (powoduje to zagęszczanie krwi), oraz styl życia powodujący stres oksydacyjny.
Objawy tętniaka mózgu
Sam tętniak, dopóki nie pęknie, nie daje praktycznie żadnych objawów. Nie boli, nie powoduje problemów z widzeniem czy utraty równowagi. Jeżeli „balonik” z tętnicy zacznie napierać na jakiś obszar mózgu bądź nerw, wtedy pacjent może zauważyć u siebie niepokojące zmiany. Najczęściej jednak tętniaka diagnozuje się zupełnym przypadkiem. Kiedy lekarz kieruje pacjenta na badania obrazowe, jak tomografię komputerową czy rezonans magnetyczny, celem sprawdzenia, czy w mózgu nie występują żadne zmiany, radiolog może zauważyć tętniaka i szczegółowo opisać jego położenie, wielkość i współistnienie innych malformacji naczyniowych.
Objawy tętniaka mózgu pojawiają się, kiedy on sam pęka. Pojawia się bardzo silny ból, który pacjenci po pęknięciu opisują jako „niespotykany nigdy wcześniej”. Z czasem doświadcza się problemów z mową, utratę równowagi, zaburzenia myślenia, wymioty i nudności, światłowstręt, sztywność karku. To są już objawy postępującego krwotoku i możliwego udaru mózgu. Problem tkwi przede wszystkim w tym, że ból głowy przy tętniaku mózgu jest często przez pacjentów ignorowany, podczas gdy szybka interwencja znacznie zwiększa rokowania nie tylko na przeżycie, ale zachowanie lub przywrócenie wszystkich czynności mózgu.
Tętniak mózgu – rodzaje
Tętniaki mózgu można podzielić na cztery grupy:
- Tętniaki workowate to zdecydowanie najczęściej rozpoznawany rodzaj. W ich budowie rozróżnia się worek oraz szyję tętniaka.
- Tętniaki wrzecionowate nie mają tak wyraźnie zarysowanego worka tętniaka, co utrudnia leczenie. Mają nieregularny, rozgałęziający się kształt.
- Tętniaki rozwarstwiające wynikają z uszkodzeń wewnątrz naczynia, powstają najczęściej wskutek nadciśnienia krwi.
- Tętniaki prosowate, tak zwane mikrotętniaki, to bardzo niewielkie wybrzuszenia w gałązkach tętnic mózgu.
Klipsowanie tętniaka mózgu
Obecnie proponowane są dwie główne metody leczenia tętniaków mózgu. Jedną z nich jest tak zwane klipsowanie. Neurochirurg za pomocą kraniotomii dostaje się do mózgowia i nakłada na tętniaka zacisk. W ten sposób krew nie dobiega do malformacji, dzięki czemu zaklipsowane ścianki naczynia się wykrzepiają, a krew wraca na swoje tory. Operacja klipsowania tętniaka wykonywana jest w znieczuleniu ogólnym, a dostanie się do odpowiedniego naczynia, wymaga nieraz odsuwania partii mózgu.
Klipsowanie może zostać wykonane jednakowo na tętniakach pękniętych (wtedy jest to zabieg ratujący życie) lub niepękniętych. Przeprowadza się je od wielu lat, jednak może nieść za sobą konsekwencje dla zdrowia i życia:
- sam tętniak może pęknąć podczas operacji i może dojść do krwotoku, co zmienia charakter całego zabiegu,
- niekiedy bardzo ciężko dostać się do tętniaka ze względu na jego umiejscowienie,
- charakteryzuje się dość wysoką śmiertelnością okołooperacyjną – nawet do 25%,
- jeden niewłaściwy ruch lekarza może trwale uszkodzić część mózgu, tym samym pozbawiając pacjenta pewnej czynności życiowej.
Pacjent po zaklipsowaniu tętniaka pozostaje w szpitalu przez kilka dni, ale tryb i czas jego rekonwalescencji ustalane są indywidualnie z pacjentem, biorąc pod uwagę jego ogólny stan zdrowia przed i po operacji. W ostatnich czasach coraz więcej ośrodków medycznych na świecie optuje za tym, aby pacjent w miarę możliwości jak najszybciej wstał, aby mózg odczytał sygnał, że ma wrócić do swoich regularnych funkcji. Co ważne, klipsy i zaciski stosowane do tego zabiegu wykonane są z materiałów, które umożliwiają późniejsze wykonanie badań obrazowych tomografem komputerowym i rezonansem magnetycznym.
Jak żyć po zaklipsowaniu tętniaka mózgu? To pytanie z pewnością spędza sen z powiek wielu pacjentom, którzy rozważają poddanie się operacji lub niedawno ją przeszli. Przede wszystkim sam fakt wychwycenia niepękniętego tętniaka jest dużym sukcesem, ponieważ można zawczasu zadbać o wyłączenie go. Po założeniu klipsa należy żyć przede wszystkim zdrowo, unikać przez jakiś czas przeciążeń oraz prawidłowo się odżywiać. Należy również zrezygnować z czynników wpływających negatywnie na zdrowie.
Po zaklipsowaniu pęknięgo tętniaka lekarz ustala z pacjentem harmonogram dodatkowych badań, wizyt lekarskich oraz specyficznych dla niego potrzeb zdrowotnych. Wchodzi w to również rehabilitacja, której zakres zależy od tego, kiedy operacja została wykonana, jak wielką szkodę tętniak wyrządził i jakie funkcje życiowe zostały zaburzone.
Embolizacja tętniaka mózgu
Jest to druga z metod leczenia głównie niepękniętych tętniaków mózgu. Odbywa się węwnątrznaczyniowo w pracowni angiograficznej, wyłącznie w ośrodkach posiadających do tego warunki. Przede wszystkim, do wykonania zabiegu niezbędny jest angiograf – bardzo nowoczesne urządzenie do wykonywania zdjęć rentgenowskich, które dokładnie pokazują obraz węwnątrznaczyniowy. Zabieg wykonywany jest przez lekarza neuroradiologa.
Embolizacja również wymaga znieczulenia ogólnego, ale jedyne nacięcie, które się wykonuje, powstaje w tętnicy, najczęściej udowej prawej. Przez nią wprowadza się mikrocewnik. Gdy cewnik dotrze już do miejsca, w którym występuje tętniak, lekarz wprowadza nim materiał embolizacyjny. Najczęściej są to tak zwane coile (ang. Coil – spirala), które mają wypełnić worek tętniaka. Są one zaprogramowane tak, aby w momencie umieszczenia w miejscu docelowym, szczelnie wypełnić tętniaka i wyłączyć go z krwiobiegu. Po wszystkim mikrocewnik jest usuwany z organizmu tą samą drogą, a miejsce nacięcia tętnicy jest zszywane i zabezpieczane, aby nie doszło do krwawienia.
Jeżeli tętniak cechuje się wąską szyją, na tym w zasadzie zabieg się kończy. Jednak w wielu przypadkach szyja tętniaka jest szeroka i grozi to poluzowaniem oraz wypadnięciem spiralek. W takich przypadkach, wewnątrz tętnicy umieszcza się dodatkowo balonik lub stent, najczęściej typu flow diverter, który ma za zadanie blokować dopływ krwi do tętniaka oraz zabezpieczyć coile przed przesunięciem.
Po zabiegu pacjent musi leżeć unieruchomiony przez jedną dobę, aby ujście tętnicy zdążyło zakrzepnąć i nie doszło do krwotoku. Nie można również siadać, a jedynie delikatnie podnieść łóżko w części lędźwiowej, np. do jedzenia. Nie ma też mowy o wyjściu do toal- ASAety czy pod prysznic.
Embolizacja zaczęła być w Polsce stosowana we wczesnych latach dwutysięcznych i niemal od razu lekarze zauważyli znaczącą jej przewagę nad klipsowaniem w kilku aspektach. Przede wszystkim:
- pacjent szybciej wraca do domu – już następnego dnia,
- przypadki uszkodzenia mózgu podczas zabiegu były rzadziej obserwowane niż podczas klipsowania,
- zabieg nie jest tak obciążający dla organizmu jak operacja na otwartym mózgu.
Jednak podobnie, jak klipsowanie, również embolizacja tętniaka obarczona jest pewnymi wadami:
- w czasie zabiegu może dojść do uszkodzenia naczynia od wewnątrz, w tym również uszkodzenia samego tętniaka,
- embolizacja wymaga regularnych wizyt kontrolnych, najczęściej połączonych z wykonaniem angiografii, po której znów trzeba leżeć przez całą dobę,
- podobnie jak w przypadku operacji, może dojść do uszkodzenia mózgu,
- może również wystąpić zakrzepica.
Należy jednak zaznaczyć, że życie po wykonaniu embolizacji tętniaka mózgu jest bezpieczniejsze niż przed wykonaniem zabiegu. Nie ma możliwości zdeterminowania, czy tętniak pęknie, ale jeśli się to wydarzy i nie zostanie choremu udzielona szybka i skuteczna pomoc, najczęściej skończy się to zgonem lub, w najlepszym razie, utratą większości funkcji życiowych. Życie po embolizacji tętniaka nie musi się niczym różnić od wcześniejszego, jednak warto upewnić się, że zostały wprowadzone do codziennego funkcjonowania prozdrowotne zmiany.
| Embolizacja | Klipsowanie | |
|---|---|---|
| Niepęknięty tętniak | tak | tak |
| Pęknięty tętniak | tak | tak |
| Późniejsza hospitalizacja | do 1 dnia | 2+ dni |
| Pozabiegowe leczenie farmakologiczne | Do 6 miesięcy po zabiegu: klopidogrel + ASA, później ASA | Ustalane ewentualnie, rzadko |
| Przeciwwskazania | Złożone malformacje naczyniowe, miażdżyca naczyń | Trudna dostępność tętniaka + takie, jak w przypadku innych operacji |
Embolizacja tętniaka mózgu – przygotowanie
Embolizację tętniaka mózgu przeprowadza się na przykład wtedy, gdy tętniak jest nieoperacyjny. Może on być trudno dostępny lub jego klipsowanie nieść większe niż zwykle ryzyko utraty zdrowia lub życia. Ponadto, coraz częściej zaleca się ten zabieg stosunkowo młodym, aktywnym osobom, które nie chcą bądź nie mogą poddać się długiej hospitalizacji. Embolizację można jak najbardziej przeprowadzać na tętniakach pękniętych i niepękniętych.
Przed samym zabiegiem wykonuje się badanie angiografem. Pacjenta znieczula się miejscowo i podaje leki uspokajające, konieczne jest, aby w trakcie badania się nie ruszał. Musi jednak pozostać przytomny. Do badania konieczne jest podanie silnego kontrastu, ponieważ tylko w ten sposób możliwe jest tak dokładne zobrazowanie naczyń mózgowych. Sprawdza się również czynniki krzepnięcia krwi, aby uniknąć ewentualnych skrzepów podczas badania i późniejszego zabiegu. Aby maksymalnie skrócić czas hospitalizacji i późniejszego unieruchomienia pacjenta, badanie przeprowadza się bezpośrednio przed zabiegiem, a więc jest to swoiste 2 w 1.
Do zabiegu embolizacji oraz wcześniejszej angiografii należy pacjenta odpowiednio przygotować. Typowo, na kilka dni przed zabiegiem musi on przyjmować klopidogrel i kwas acetylosalicylowy (ASA)w przepisanej przed lekarza dawce. Chodzi o to, aby krew odpowiednio rozrzedzić i zminimalizować ryzyko wystąpienia zakrzepu podczas operowania cewnikiem i sprężynkami. Jeżeli w zabiegu wynikła konieczność zastosowania dodatkowego stentu, pacjent musi te leki przyjmować również po embolizacji. Szczególnie problematyczny może być kwas acetylosalicylowy, ponieważ niektórzy mają go przepisany na wiele lat.
Nie każdy może zostać zakwalifikowany do zabiegu embolizacji. Zależy to od rodzaju tętniaka (chociaż w ostatnich kilku latach nawet tętniaki nietypowe zaczęto leczyć za pomocą stentów). Osoby z niewydolnoscią nerek również mogą nie mieć możliwości poddania się mu, ponieważ w czasie zabiegu niezbędne jest podanie silnego środka kontrastującego. O tym jednak decyduje lekarz prowadzący po zapoznaniu się z wynikami badań chorego.
Leczenie tętniaków mózgu – czy istnieje alternatywa?
Życie z tętniakiem mózgu obarczone jest bardzo dużym ryzykiem. Mimo tego, że u wielu osób one nigdy nie pękają, nie można wykluczyć, że nie wydarzy się to u nas. Pęknięty tętniak prowadzi do krwotoku podpajęczynówkowego, w wyniku którego rośnie ciśnienie wewnątrz czaszkowe i uszkodzony zostaje pewien obszar mózgowia (w zależności od jego umiejscowienia). W przypadku pęknięcia tętniaka niezwykle istotny jest czas – chory powinien otrzymać pomoc w ciągu 72 godzin od wystąpienia pierwszych objawów, jednak im dłużej się czeka ze zgłoszeniem na izbę przyjęć, tym mniej funkcji może zostać przywróconych. Konieczna może być również długotrwała i intensywna rehabilitacja chorego po pęknięciu tętniaka.
Zabiegi wewnątrznaczyniowe i operacje rodzą uzasadnione obawy pacjentów, jednak zdiagnozowany tętniak sam nie zniknie, a będzie jedynie tykającą bombą zegarową. Leczenie farmakologiczne tętniaka mózgu nie istnieje – możliwe jest tylko wyłączenie go z obiegu krwi. Dlatego lepiej poddać się leczeniu w ośrodku, który ma do tego odpowiedni sprzęt i doświadczoną kadrę niż czekać.
• leki na krążenie • miłorząb japoński • wyciąg z liści miłorzębu japońskiego • ginkofar forte • aspiryna profilaktycznie
Tworzymy zespół ekspertów i pasjonatów tematyki zdrowotnej, dietetycznej i kosmetologicznej. W pisaniu opieramy się na aktualnej wiedzy medycznej, zaleceniach i badaniach naukowych. Przede wszystkim, nie ustajemy w edukowaniu się, aby dostarczyć naszym Czytelnikom jak najszersze i najaktualniejsze informacje z zakresu zdrowia i urody.
