Hipercholesterolemia – co to jest?
Czym jest hipercholesterolemia?
Jest to stan, w którym poziom cholesterolu jest zbyt wysoki w odniesieniu do norm. Chodzi w tym przypadku o lipoproteiny niskiej gęstości, czyli LDL (nazywany potocznie „złym” cholesterolem). Chociaż cholesterol ogólnie jest niezbędny do życia, bo jest on budulcem błon komórkowych oraz jest niezbędny do produkcji witaminy D i niektórych hormonów, w sytuacji, gdy jest go za dużo, rozkłada się nieprawidłowo lub odkłada w ścianach naczyń krwionośnych, jest to sytuacja patologiczna.
Hipercholesterolemia – przyczyny
Hipercholesterolemię można podzielić na dwa rodzaje – dziedziczną oraz wtórną. Pierwszy przypadek wynika z mutacji genetycznej, która może występować u nawet bardzo szczupłych, zdrowo odżywiających się osób. Nieleczona, może mieć równie niekorzystne dla zdrowia i życia konsekwencje. Hipercholesterolemia wtórna wynika ze stylu życia: bierności fizycznej, diety bogatej w tłuszcze nasycone, ale może być wynikiem chorowania np. na cukrzycę typu 2 czy niedoczynność tarczycy, a także otyłość. Może wiązać się z podwyższonym poziomem stresu w życiu zawodowym i osobistym, bo takim sytuacjom sprzyja stosowanie diety bogatej w tłuszcze i cukry proste (np. poprzez zajadanie zmartwień i nieregularny tryb dnia i spożywania posiłków).
Hipercholesterolemia – objawy
Hipercholsterolemia sama w sobie nie daje objawów. Jeśli współwystępuje z innymi stanami chorobowymi, najczęściej to one dają objawy, a problemy z cholesterolem diagnozowane są przypadkowo, głównie poprzez badania krwi i USG jamy brzusznej. Przykłądowo, w zaburzeniach trawienia cukrów odczuwa się nagły ich spadek , a w otyłości – narastające trudności w poruszaniu się czy problemy ze stawami i podwyższenie masy ciała.Jeżeli nadmierny poziom cholesterolu doprowadził już do miażdżycy lub innych schorzeń układu sercowo-naczyniowego, wtedy daje się we znaki głównie wysokie ciśnienie tętnicze krwi, trudności z oddychaniem, zadyszki, nawet u osoby młodej i szczupłej.
Hipercholesterolemia u dzieci
Pomimo iż hipercholesterolemia jest utożsamiana przede wszystkim z osobami dorosłymi, może pojawiać się u dzieci. Może to być typ rodzinny – dziedziczny, którym obciążone są dzieci, których członkowie chorują na choroby sercowo-naczyniowe, miażdżycę oraz mające mutację genetyczną. Inny typ hipercholesterolemii u dzieci jest wtórny – związany jest ze stylem życia, coraz bardziej obfitującym w pasywny a nie aktywny tryb dnia, cukrzycą, niektórymi lekami, które niekiedy dzieci również muszą przyjmować, a także dietą. Może współistnieć z nadwagą i otyłością dziecięcą.
Diagnozy dokonuje najczęściej pediatra / lekarz rodzinny, chociaż w przypadku dzieci chorujących na inne schorzenia, zasugerować diagnostykę może również lekarz innej specjalizacji, np. kardiolog czy endokrynolog. Istnieją poradnie zajmujące się problemem wysokiego poziomu cholesterolu u dzieci, do których kierowane są one po otrzymaniu niepokojących wyników krwi.
Leczenie hipercholesterolemii u dzieci jest szczególnie istotne, ponieważ problem, którego się we właściwym czasie nie opanuje, może skutkować zawałem w bardzo młodym wieku. Zmiana trybu życia, jeśli jest możliwa, zdecydowanie może pomóc, aczkolwiek jeśli wysoki poziom cholesterolu wynika z przyjmowanych leków, niezbędna interdyscyplinarna pomoc. Warto udać się do dietetyka klinicznego zajmującego się pracą z dziećmi, coraz więcej trenerów personalnych zaczyna się również specjalizować w pracy z młodszymi pacjentami. Warto rozważyć taką współpracę, by rozpocząć tworzenie zdrowych nawyków już od najmłodszego wieku.
Hipercholesterolemia – leczenie
Nieleczona hipercholesterolemia może prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych: miażdżycy, nadciśnienia tętniczego (o ile jeszcze nie występuje), udarów mózgu i zawałów serca, a także niewydolności krążeniowej. Wczesna diagnoza hipercholesterolemii wtórnej może pomóc odwrócić rokowania i zdecydowanie poprawić komfort życia.
Diagnoza hipercholesterolemii przebiega głównie na podstawie lipidogramu – prostego badania krwi obejmującego oznaczenia trójglicerydów, cholesterolu całkowitego, HDL i LDL. Badanie warto wykonywać regularnie, jest dostępne w każdym laboratorium analitycznym. Skierowanie na nie może wypisać lekarz rodzinny lub specjalista mający umowę z Narodowym Funduszem Zdrowia – wtedy jest ono bezpłatne dla osób ubezpieczonych. Można je również zlecić samemu. Jest to najprostszy i najszybszy sposób na stwierdzenie nieprawidłowości w poziomie cholesterolu w organizmie.
Leczenie wysokiego cholesterolu nie musi obejmować od razu farmakologii – to zależy od przypadku. Jeżeli wysoki poziom został stwierdzony u osoby młodej, niechorującej na wysokie ciśnienie czy choroby serca, a także bez incydentów naczyniowych w wywiadzie, na początek często wystarczy zmiana stylu życia – zwiększenie aktywności fizycznej i diety, a także rezygnacja z nadużywania alkoholu i palenia tytoniu. Jeśli wysoki poziom cholesterolu współistnieje z innymi stanami, lekarz może zalecić farmakoterapię: są to najczęściej statyny, które stabilizują blaszkę miażdżycową i obniżają poziom LDL.
Hipercholesterolemia – dieta jako czynnik leczący
Dieta może i powinna być stałym elementem leczenia hipercholesterolemii – w pojedynkę lub łączona z farmakoterapią. Zmiana jadłospisu polega przede wszystkim na zdecydowanym ograniczeniu tłuszczów nasyconych i trans. Produkty, które warto wykluczyć lub zmniejszyć ich udział, to m.in. masło, śmietana, tłuste mleko oraz sery żółte. W zależności od sytuacji zdrowotnej, może być konieczne tylko częściowa ich zamiana na zdrowsze alternatywy, a nie całkowita rezygnacja.
Nie wszystkie wskazówki dotyczące zmiany diety trzeba koniecznie wprowadzać od razu – może to być demotywujące i trudne dla osoby przyzwyczajonej do jednego typu kuchni. Stopniowe przyzwyczajanie się do nowych smaków, a także nawigowanie preferencjami kulinarnymi dają większą szansę na sukces w długotrwałej zmianie nawyków.
Nie zaleca się częstego spożywania tłustego, czerwonego mięsa, takiego jak boczek, karkówka, kiełbasy czy parówki. Gotowe ciasta zawierające utwardzone tłuszcze powinny zostać wyeliminowane z diety – lepiej słodkości przygotowywać w domu ze znanych sobie składników.
Do zdrowych smarowideł należy pasta z awokado, hummus, niskotłuszczowy twaróg oraz margaryny ze sterolami roślinnymi. Śmietanę warto zamienić na jogurt, a tłuste sery na twarogi. Co do mięsa, zaleca się pierś z kurczaka, chudą wołowinę, ryby oraz indyka.
Poza eliminacją poszczególnych grup produktów zalecane jest zwiększenie spożycia produktów korzystnych dla zdrowia sercowo-naczyniowego, takich jak tłuste ryby morskie, oleje roślinne tłoczone na zimno (rzepakowy, lniany, oliwa), a także orzechów i pestek.
Osobom niecierpiącym na dolegliwości żołądkowe może być również zalecone zwiększenie udziału produktów pełnoziarnistych z uwagi na fakt, że zawierają one bardzo dużo naturalnego błonnika. Błonnik rozpuszczalny wiąże cholesterol w jelitach i ułatwia jego wydalanie. Produkty bogate w błonnik rozpuszczalny to m.in. owies, rośliny strączkowe: soczewica, ciecierzyca, fasola i bób, owoce i warzywa, ale można go spożywać w formie babki płesznik lub babki jajowatej.
Ważny jest również sposób, w jaki przygotowywane są nasze potrawy. Unikać się powinno smażenia w olejach rafinowanych i na maśle, grillowania na otwartym ogniu, a także pieczenia w duże ilości tłuszczu. Warto przestawić się na gotowanie na parze, pieczenie w rękawie, dzięki czemu składniki zachowują soczystość bez nadmiernej ilości tłuszczu, duszenie lub smażenie na patelniach nieprzywierających.
Nie bez znaczenia jest również spożycie cukrów oraz alkoholu. Cukry proste podnoszą poziom trójglicerydów, przez co przyczyniają się do rozwoju hipercholesterolemii. Lepiej zatem zrezygnować ze słodzonych napojów, pieczywa i płatków śniadaniowych. Nadużywanie alkoholu, szczególnie tego o wysokim udziale cukru, jak likiery i piwo, może też wpływać niekorzystnie na profil lipidowy.
Osoby zagrożone lub dotknięte hipercholesterolemią powinny również zwrócić baczniejszą uwagę na spożycie sodu. Jest nam on niezbędny w codziennej diecie, ale zbyt duża ilość może powodować zatrzymanie wody w organizmie, wzrost ciśnienia krwi i uszkadzanie naczyń krwionośnych, a w konsekwencji – odkładanie się w nich blaszki miażdżycowej. Wiele produktów żywnościowych wysoko przetworzonych zawiera w sobie już sól (również jako naturalny konserwant), dlatego tym bardziej należy uważać z soleniem przygotowywanych przez siebie potraw.
Tworzymy zespół ekspertów i pasjonatów tematyki zdrowotnej, dietetycznej i kosmetologicznej. W pisaniu opieramy się na aktualnej wiedzy medycznej, zaleceniach i badaniach naukowych. Przede wszystkim, nie ustajemy w edukowaniu się, aby dostarczyć naszym Czytelnikom jak najszersze i najaktualniejsze informacje z zakresu zdrowia i urody.
