Leczenie raka trzustki – czy nowy lek przyniesie nadzieję pacjentom?

Rak trzustki, jako jeden z najbardziej agresywnych typów chorób nowotworowych, co roku zbiera swoje żniwo. Jest trudny w leczeniu, bo późno się go wykrywa. Nie dziwi więc fakt, że naukowcy wciąż poszukują nowych metod leczenia go, by nie tylko pokonać samą chorobę, ale i zwiększyć szanse na przeżycie pacjentów po leczeniu w perspektywie 5-letniej. Ostatnio, na Uniwersytecie Columbia, pojawiła się nowa nadzieja.

Skąd bierze się rak trzustki?

Rak trzustki swój początek ma w komórkach wyściełających przewody trzustki (w większości przypadków – gruczolakorak) lub w komórkach wytwarzających enzymy trzustkowe (rak endokrynny). Wywodzi się z mutacji genetycznych, na skutek których następuje ich niekontrolowany wzrost i życie poza standardowym cyklem komórkowym. W naturalnym zdrowym cyklu komórki obumierają, gdy nie są już wydolne do pełnienia swoich funkcji i niejako „ustępują miejsca” nowym i zdrowym. W procesach nowotworowych proces ten jest zaburzony, a komórki patologiczne zaczynają tworzyć guzy. W następnym etapie mogą się rozprzestrzeniać na sąsiednie narządy i tkanki.

Osoby chorujące na cukrzycę typu 2, niedokwasotę soku żołądkowego, przewlekłe zapalenie trzustki czy pacjenci po przebytym chirurgicznym leczeniu wrzodów żołądka są bardziej narażone na wystąpienie raka trzustki. Ponadto ryzyko to wzrasta z wiekiem, ma również znaczenie płeć chorego – mężczyźni chorują częściej. Palacze chorują częściej niż osoby unikające tytoniu. Picie alkoholu nie ma wpływu na zwiększenie ryzyka wystąpienia tego schorzenia, chociaż nie oznacza to oczywiście, że alkohol jest w jakimkolwiek wypadku zdrowy. Należy również unikać nadmiernej ilości tłuszczów nasyconych.

Białko RAS

Białko RAS występuje w organizmie jako przekaźnik sygnału komórkowego i bierze udział w pośredniczeniu przekazu z zewnątrz do jądra komórki. Wpływa na wzrost, różnicowanie i przeżycie komórki. Ma jednak wysoką częstotliwość mutacji, zatem może również odgrywać kluczową rolę w progresji choroby. Nawet 90% gruczolakoraków trzustki powiązane jest z mutacją onkogenu KRAS, które umożliwiają mutację.

Rak trzustki – rokowania

Rak trzustki obarczony jest wysokim ryzykiem zgonu przede wszystkim z uwagi na późny czas diagnozy. Najczęściej następuje ona dopiero, gdy objawy są już dość daleko posunięte i zaczynają doskwierać pacjentowi. W tym momencie choroba jest w zaawansowanym stadium, co utrudnia leczenie i zdecydowanie obniża efektywność leczenia. Z tego względu raka trzustki uważa się za jednego z najbardziej podstępnych z chorób nowotworowych.

Większość przypadków raka trzustki notuje się u osób pomiędzy 60. a 80. rokiem życia, szczególnie w krajach uprzemysłowionych. Pod względem zgonów, plasuje się on na 5. miejscu u kobiet i na 6. u mężczyzn.

Lek na raka trzustki – co mamy dzisiaj?

Leczenie raka trzustki opiera się w chwili obecnej przede wszystkim na technikach chirurgicznych. Z uwagi na szybką progresję choroby oraz dość duże zajęcie narządu przez komórki rakowe w momencie diagnozy, częste są resekcje narządu wraz z guzami, niekiedy uzupełnione o sąsiednie węzły chłonne oraz żyłę wrotną. Może również zaistnieć konieczność wycięcia dwunastnicy i innych okolicznych tkanek.

Jako że rak trzustki wykrywany jest dość późno, niekiedy stosuje się tak zwane leczenie uzupełniające, które polega na poszerzeniu zakresu terapii o radioterapię, chemioterapię czy obie te metody ze sobą skojarzone. Jest to oczywiście ogromny wysiłek dla organizmu, dlatego zalecany jest tylko w przypadkach tego wymagających. Stosowanie kilkutorowego leczenia zwiększa szansę na wydłużenie życia po raku, jednak mimo to nie są to rokowania bardzo optymistyczne.

W przypadku chemioterapii można zastosować leczenie jednolekowe lub skojarzeniowe, w którym wykorzystuje się więcej niż jeden chemioterapeutyk. Połączenie chemii i radioterapii jest zalecane u pacjentów z rakiem trzustki nie nadającym się do resekcji.

Najnowsze metody leczenia raka trzustki – jakie są dostępne?

Nowszą, coraz częściej już stosowaną metodą leczenia raka trzustki złośliwego jest Nanoknife. Polega on na przezskórnej (a więc bez tradycyjnego rozcinania powłok skórnych) elektroporacji komórek rakowych. Przez skórę w chory obszar wprowadza się igły, następnie przepuszcza nimi impulsy elektryczne. Działają one bezpośrednio na komórki rakowe, dzięki czemu obumierają i poddają się procesowi usunięcia przez układ immunologiczny pacjenta. Prąd kierowany jest precyzyjnie do obszaru zajętego przez komórki rakowe, istnieje niewielkie ryzyko uszkodzenia zdrowych tkanek. W ten sposób można leczyć raka uznawanego wcześniej za nieoperacyjnego, a ograniczenie zniszczeń zdrowych tkanek pozwala organizmowi na szybszą regenerację, co podwyższa rokowania przeżywalności.

Niestety Nanoknife nie jest refundowany przez Narodowy Fundusz Zdrowia, podobnie jak wiele innowacyjnych technik leczenia nowotworów. Największy koszt w przypadku tej metody to zakup igieł – są one jednorazowe, więc mogą zostać użyte wyłącznie na jednym pacjencie. Całkowity koszt zabiegu może sięgnąć kilkudziesięciu tysięcy złotych, w zależności od ośrodka.

Nowy lek na raka trzustki po fazie przedklinicznej

Praca nad inhibitorami onkogenów w białku RAS nie jest zjawiskiem nowym. Już od jakiegoś czasu badania kliniczne wykazywały obiecujące wyniki leczenia za pomocą nowoczesnych terapii celowanych w konkretne geny, jednak w przypadku niektórych z nich pojawiała się u pacjentów oporność na działanie preparatu, podczas gdy u innych mogły występować inne mutacje. Stanowi to ogromne wyzwanie dla badaczy, którzy z jednej strony pracują nad lekiem, który skutecznie wyleczy organizm z komórek rakowych, a z drugiej strony dążą do tego, by ten efekt się utrzymał i nie doszło do nawrotu.

Naukowcy obecnie skupiają się na stworzeniu leku, który wykaże szersze spektrum działania względem większej liczby szlaków efektorowych. Roboczo nazywany RMC-7977 w badaniach klinicznych wykazuje nie tylko właściwości hamujące zmutowane komórki, ale również omija adaptacyjne mechanizmy sprzężenia zwrotnego, które związane są z wytworzeniem się oporności komórek rakowych i onkogenów na lek. Wiąże się on z aktywną formą białek RAS, zapobiegając ich interakcji z białkami efektorowymi. Inhibicja ta zakłóca kluczowe szlaki sygnałowe (MAPK i PI3K), które są niezbędne do wzrostu i utrzymania guza. Co ważne, jego wpływ na komórki zdrowe, które są niezbędne dla pełnego wyzdrowienia i regeneracji organizmu, jest minimalny. Lek ten ma na celu hamowanie zarówno szlaków sygnałowych, które mają kluczowe znaczenie dla proliferacji i przeżycia komórek nowotworowych

Tyle w teorii. Aby lek został wprowadzony do powszechnego użytku w medycynie, musi przejść standardową ścieżkę badań klinicznych, które nie tylko potwierdzą jego skuteczność, ale również jego bezpieczeństwo dla pacjentów. Nie jest to więc sprawa, która w najbliższym czasie zmieni życie pacjentów z rakiem trzustki, ale z pewnością da nadzieję kolejnym pokoleniom lub osobom, w których rodzinie ten rodzaj raka występował i są w związku z tym obciążeni. Należy również pamiętać, że być może ten konkretny lek będzie trzeba stosować w terapii skojarzonej, co mimo wszystko może zdecydowanie poprawić rokowania pacjentów.