Lipoproteina a
Lipoproteina a – co to jest?
Lipoproteina(a) to cząsteczka podobna do LDL, lecz wyposażona dodatkowo w białko apo(a). Jej stężenie w największym stopniu wyznaczają geny i u danej osoby przez lata zmienia się jedynie nieznacznie. U kobiet po menopauzie może rosnąć, co wiąże się ze spadkiem poziomu estrogenów. Modyfikacje diety i typowe leki obniżające cholesterol (np. statyny, a tym bardziej suplementy diety) mają ograniczony efekt w obniżaniu Lp(a), dlatego zwykle zaleca się jednorazowe oznaczenie w życiu, a kolejne pomiary wykonuje się tylko według określonych wskazań od lekarza. Podwyższona Lp(a) zwiększa prawdopodobieństwo incydentów sercowo-naczyniowych, zwłaszcza tych o podłożu miażdżycowym i dzieje się tak nawet przy prawidłowej diecie, odpowiedniej aktywności czy braku używek.
Lipoproteina a może być niezależnym czynnikiem ryzyka, ale nie musi być jedynym. W praktyce osoby otyłe mogą mieć niski jej wskaźnik, a osoby szczupłe, dbające o zdrowie – wysokie. Zatem nie oznacza to definitywnie, że niskie Lp [a] zdecydowanie świadczy o tym, że takich incydentów nie będzie w przyszłości, a wysokie – że na pewno się wydarzą. Wysoki wynik świadczyć może jednak o tym, że należy zadbać o inne aspekty zdrowotne w życiu codziennym, by starać się je obniżyć.
Lipoproteina a – norma
Normą lipoproteiny a dla osoby dorosłej jest wynik mieszczący się w granicach 5-29 mg/dl. Jak wspomniano wcześniej, niski wynik u osoby otyłej, prowadzącej dietę obfitującą w tłuszcze nasycone i nie angażującej się w żadną aktywność fizyczną nie oznacza, że ryzyko udaru czy zawału serca jest niskie, ponieważ czynniki środowiskowe wskazują na coś innego. Każde laboratorium podaje również dane referencyjne i względem nich interpretuje się wynik.
Według norm, wartość pomiędzy 30 a 50 mg/dL uznaje się za pośrednie między prawidłowym a podwyższonym, natomiast powyżej 50 mg/dL za wysokie.
Lipoproteina a – diagnostyka
Badanie lipoproteiny a nie jest refundowane na podstawie podstawowej opieki zdrowotnej, chyba że w ramach programu rządowego Moje Zdrowie prowadzonym przez placówki podstawowej opieki zdrowotnej, o ile w ankiecie wstępnej zachodzi do tego wskazanie.
Badanie polega na pobraniu krwi żylnej i oznaczeniu wartości lipoproteiny a w surowicy. Jest bezpieczne, a jego inwazyjność ogranicza się do przekłucia powłok skórnych i żyły.
Interpretacją wyniku oraz ewentualnych odchyleń od norm powinien zająć się lekarz, biorąc pod uwagę nie tylko samo badanie, lecz również wszystkie aspekty życiowe pacjenta, w tym wywiad rodzinny (w szczególności historię zawałów serca i udarów mózgu, zakrzepicy, miażdżycy i nadciśnienia), badanie przedmiotowe, a także pozostałe wskaźniki laboratoryjne, chociażby lipidogram.
O ile lekarz tego nie zaleci, przed poddaniem się temu badaniu nie należy odstawiać swoich zwyczajowych leków. Nie wymaga się również pozostawania na czczo, podobnie jak w przypadku przygotowania do badania cholesterolu. Może być zalecone unikanie alkoholu oraz intensywnej aktywności fizycznej do dwóch dni przed pobraniem krwi.
Niektóre stany lub choroby mogą wpływać na zaburzenie faktycznego wyniku lipoproteiny A. Wynik może być zawyżony, gdy badanie wykonuje się w okresie ciąży, w ostrej fazie infekcji lub w stanie zapalnym, niedoczynności tarczycy, chorobie nerek, oraz w terapii hormonem wzrostu. Wynik może zostać zaniżony, gdy pacjent ma nadczynność tarczycy, zaburzenia pracy wątroby oraz podczas hormonalnej terapii zastępczej, stosowanej często u kobiet w okresie menopauzy.
Wysoki poziom lipoproteiny a
Im wyższy jest wynik badania lipoproteiny a, tym wyższe jest ryzyko wystąpienia choroby miażdżycowej, zwapnienia naczyń, a także zawału serca i udaru mózgu. Jest to czynnik niezależny od wskazań cholesterolu, nawet trójglicerydów czy LDL.
Osoby plasujące się w pośrednim pułapie powinny mieć na uwadze, że ważne są inne czynniki życia, które mają znaczenie dla obniżenia ryzyka miażdżycowego. Należą do nich:
Aktywność ruchowa
Przede wszystkim ważne jest ogólne ograniczenie czasu siedzenia, co może stanowić wyzwanie dla osób wykonujących pracę biurową. Światowa Organizacja Zdrowia zaleca tygodniowo 150 – 300 minut umiarkowanej aktywności (np. nieco szybszego spaceru) lub 75 – 150 minut aktywności intensywnej, a także siłowe treningi wzmacniające.
Dieta
Ograniczenie tłuszczów nasyconych, w szczególności pochodzących z mięs oraz wędlin wysokoprzetworzonych i czerwonych, masła, a także sodu na rzecz ziół i aromatycznych przypraw (by żywność nie straciła smaku i dieta była prostsza do prowadzenia), cukru prostego, a także zwiększenie ilości spożywanego błonnika, ryb, białego mięsa i olejów roślinnych. W jadłospisie osób dbających o prawidłowy poziom cholesterolu istotną rolę pełnią również owoce i warzywa.
Do pozostałych czynników należy unikanie tytoniu, kontrole i skuteczne leczenie nadciśnienia, cukrzycy oraz hipercholesterolemii, utrzymywanie prawidłowej masy ciała, ograniczenie lub całkowita rezygnacja z alkoholu, higiena snu, a także unikanie przewlekłego stresu w największym możliwym stopniu.
Lipoproteina a – dieta
Nie ma wyraźnych danych klinicznych wskazujących, że prawidłowa dieta może mieć wpływ na obniżenie lub podwyższenie poziomu lipoproteiny a. Dieta obfitująca w tłuszcze nasycone jest niekorzystna dla zdrowia i podnosi poziom cholesterolu LDL, a pełna cukrów – również trójglicerydy. Z tego właśnie względu zaleca się, by na co dzień spożywać jadłospis diety śródziemnomorskiej lub DASH, by częściowo obniżyć ryzyko miażdżycowe, nawet jeśli nie wpłynie on bezpośrednio na lipoproteinę A.
Ten tekst został napisany w celu informacyjnym i nie zastępuje konsultacji z lekarzem.
Piszę o zdrowiu, dietetyce i kosmetologii, opierając się na aktualnej wiedzy medycznej i badaniach naukowych. Nieustannie się dokształcam, by dzielić się z czytelnikami rzetelnymi i aktualnymi informacjami ze świata zdrowia i urody. Sądzę, że świadoma edukacja to klucz do lepszego samopoczucia i mądrych wyborów na co dzień.
