Miesiąc świadomości raka piersi dobrą okazją do wykonania badań
Co to jest mammografia?
Mammogram to nic innego jak badanie rentgenowskie skierowane wyłącznie na pierś i jej najbliższą okolicę. Do badania pacjentka musi zdjąć górną część ubrania, w niektórych gabinetach dla komfortu otrzymuje rozpinaną koszulę. Badanie może być nieprzyjemne dla niektórych kobiet, mogą one odczuwać dyskomfort. Przed samym badaniem przeprowadzany jest szczegółowy wywiad, w którym szczególną wagę przykłada się do informacji o wcześniejszych nowotworach, chorobach nowotworowych w rodzinie, szczególnie u kobiet. Badana kobieta powinna przynieść na badania skierowanie od lekarza oraz opisy i nośniki z wcześniejszych wizyt. Badanie przeprowadza technik radiologii, a nadzoruje je lekarz radiolog. Jeśli zdjęcia będą nieczytelne, poprosi on pacjentkę, aby je powtórzyć.
Jak przygotować się do mammografii?
Do mammografii nie trzeba się praktycznie w żaden specjalny sposób przygotowywać. Pacjentka powinna być wygodnie ubrana. Warto jednak w dniu badania powstrzymać się od stosowania jakichkolwiek kosmetyków w okolicach piersi. Do samego badania zdejmuje się wszelkiego rodzaju biżuterię, w tym kolczyki w sutkach, jeśli pacjentka takie posiada.
Do badania nie trzeba zgłaszać się na czczo. Nie zaleca się spożywania żadnego rodzaju alkoholu przed.
Ile trwa mammografia?
Badanie powinno trwać nie dłużej niż 20 minut, aczkolwiek niekiedy lekarz radiolog może uznać, że trzeba je powtórzyć ze względu na złą czytelność zdjęć.
Mammografia – w którym dniu cyklu?
Jako że badanie wykonuje się przez ucisk piersi, niektóre pacjentki doznają nieprzyjemnych odczuć lub bólu. Dlatego zaleca się, aby na badanie zgłosić się w pierwszej połowie cyklu, kiedy piersi są nietkliwe, niebolesne i nienabrzmiałe.
Mammografia – jak często wykonywać?
To zależy od specyficznych dla każdej pacjentki czynników ryzyka. Te, w których rodzinie występowały nowotwory, szczególnie nowotwory kobiece i piersi, powinny wykonywać je częściej niż panie, które tego typu czynników w wywiadzie nie mają.
Mammografia – od jakiego wieku się zgłaszać?
Zaleca się paniom po 40. roku życia zgłoszenie się na pierwszą w życiu mammografię i w zależności od jej wyników oraz historii medycznej wykonywanie jej co rok lub dwa lata.
Czy mammografia jest szkodliwa?
Promieniowanie użyte w aparatach do mammografii jest bardzo niewielkie, aczkolwiek w niektórych badaniach wykazano, że u bardzo niewielkiego odsetka badanych pacjentek wywołało ono zmiany rakotwórcze. Są to jednak liczby rzędu średnio 4-5 kobiet na 10 tysięcy badanych pacjentek. Bilans korzyści do ryzyka jest więc oczywisty i skłania do wykonania badania w odpowiednim czasie, podobnie jak zdjęć rentgenowskich każdej innej części ciała czy tomografu komputerowego.
Czy na mammografię potrzebne jest skierowanie?
Aby zrobić badanie w ramach NFZu należy uzyskać skierowanie od lekarza specjalisty posiadającego umowę ze świadczeniodawcą.
Aby wykonać badanie w ramach programu profilaktyki raka piersi wystarczy spełniać kryteria wiekowe i nie poddawać się badaniu przez ostatnie dwa lata. Badanie prywatne może wykonać każda pani bez skierowania, pod warunkiem, że nie istnieją do niego przeciwwskazania.
Bezpłatna mammografia
W Polsce oferowana jest usługa wykonania badania mammograficznego kobietom w wieku 50-69 lat zupełnie za darmo. Program finansowany jest z budżetu Państwa, a jego głównymi celami są:
- promowanie wiedzy o profilaktyce raka piersi, w tym o zdrowym trybie życia
- zachęcanie do regularnego poddawania się badaniom
- zmniejszenie liczby kobiet, które umierają na raka piersi poprzez wczesne wykrycie zmian.
Aby poddać się bezpłatnej mammografii kobieta musi być w podanym wyżej wieku. Mammografię w ramach programu profilaktyki raka piersi można wykonać co dwa lata. Jeśli u pacjentki występują czynniki ryzyka wystąpienia raka piersi lub jej wcześniejsze badania dały wynik nieprawidłowy, może otrzymać skierowanie na bezpłatną mammografię już po roku.
Poza programem profilaktyki raka piersi, na mammografię można zgłosić się bezpłatnie, jeśli skierowanie na nią wystawi lekarz specjalista w ramach Narodowego Funduszu Zdrowia. Oznacza to, ze lekarz, który przyjmuje pacjentki w ramach NFZ lub jego prywatna praktyka ma podpisany kontrakt z NFZ, może wypisać takie skierowanie i pani może się mammografii poddać bez ponoszenia kosztów innych niż np. dojazd do placówki. Takim specjalistą może być np. ginekolog czy onkolog bądź lekarz chirurgii plastycznej.
Przeczytaj TU o programie profilaktyki raka piersi oferowanym przez Ministerstwo Zdrowia.
Badanie USG piersi
Badanie USG jest całkowicie nieinwazyjne, niebolesne i nie powoduje dyskomfortu czuciowego. Wykonywane jest w gabinetach wyposażonych w specjalistyczny aparat ultrasonograficzny. Najczęściej odbywa się to w gabinetach ginekologicznych, a przeprowadzane jest przez lekarza ginekologa lub radiologa. Jego zadaniem jest uwidocznienie nieprawidłowych mas w piersiach. Dzieje się to poprzez obrazowanie ultradźwiękami, które pozwala odwzorować wnętrze określonej części ciała za pomocą fal. Do jego wykonania wykorzystuje się sondę – przetwornik oraz żel, który umieszcza się na skórze. Fale wysokiej częstotliwości przechodzą do wnętrza ciała, a sonda zbiera dźwięki, które się od nich odbijają, tworząc obraz na monitorze.
Do badania ultrasonograficznego niekiedy stosuje się metodę dopplerowską, która umożliwia wykazanie przepływu krwi w tętnicach i żyłach.
Badanie USG – w którym dniu cyklu?
Badanie USG piersi można wykonać w trakcie całego cyklu pomiędzy miesiączkami, aczkolwiek najkorzystniejszym momentem jest pierwsza połowa cyklu. W drugiej połowie organizm zatrzymuje wodę, co może sprawić, że piersi mogą być obrzęknięte.
USG piersi – jak się przygotować?
Do USG piersi nie trzeba się w żaden specjalny sposób przygotowywać. Można być po posiłku, spożywać napoje przed badaniem. Nie zaleca się picia alkoholu.
Jak często robić USG piersi?
Zaleca się, aby każda kobieta zgłaszała się do ginekologa przynajmniej raz w roku na kontrolę. Warto, aby w czasie tej wizyty lekarz wykonał również badanie USG i palpacyjne piersi. Jeśli kobieta ma w swoim lub swojej rodziny wywiadzie medycznym nowotwory kobiece, w tym piersi czy sutka, powinna zgłaszać się na badanie częściej.
Kto wykonuje USG piersi?
USG piersi może być wykonane przez:
- lekarza ginekologa podczas wizyty kontrolnej
- lekarza radiologa w gabinetach USG.
W gabinetach prywatnych przy jednej wizycie można wykonać najczęściej cały komplet badań diagnostycznych, w tym USG piersi. Z pewnością jest to rozwiązanie, które oszczędza czas i pozwala lekarzowi ocenić całościowo stan zdrowia pacjentki. W przypadku gabinetów dostępnych w ramach NFZ często lekarz wypisuje skierowanie do osobnego gabinetu na badanie USG, a w razie jakichkolwiek nieprawidłowości opisanych przez radiologa, należy wrócić na kontrolę. To rozwiązanie na pewno oszczędza pieniądze, choć trzeba na nie poświęcić nieco więcej czasu.
Bezpłatne USG piersi
Wykonanie bezpłatnego USG piersi jest możliwe w gabinetach ginekologicznych oraz radiologicznych posiadających umowę na świadczenie usług medycznych w ramach Narodowego Funduszu Zdrowia. Mogą to być:
- poradnie przyszpitalne specjalistyczne
- prywatne gabinety mające umowę z NFZ
- gabinety publiczne specjalistyczne, np. ginekologiczne.
Ponadto, USG piersi możemy mieć wykonane w każdym gabinecie radiologicznym czy ginekologicznym w ramach prywatnej opieki zdrowotnej.
USG piersi a mammografia
Żadne z tych badań nie jest lepsze od drugiego. Z jednej strony mammografia jest jedynym badaniem, które pomaga wykryć wczesne zmiany o charakterze mikrozwłóknień, ale nie pozwala określić, czy zmiany te są złośliwe, czy nie. Dzięki mammografii możliwe jest wczesne wykrycie zmian nowotworowych, a przez to ograniczenie śmiertelności w raku piersi, ale nie wykrywa ich wszystkich, szczególnie w przypadku piersi obfitych i mocno unaczynionych. Dlatego nie należy rezygnować z jednego badania kosztem drugiego, a uzupełniać profilaktykę o obydwa, dając sobie największą szansę na szybkie wykrycie nawet najmniejszych zmian i szybkie wdrożenie odpowiedniego leczenia.
Biopsja
Biopsja jest badaniem umożliwiającym dokładne zbadanie i zidentyfikowanie komórek czy tkanek o podejrzanym charakterze. Nie wykonuje się jej rutynowo, ponieważ jest inwazyjne. Może być zalecona przez lekarza w razie znalezienia trudnej do zidentyfikowania w USG czy mammografii zmiany.
Biopsję piersi wykonuje się razem z USG, co pomaga bardzo precyzyjnie pobrać próbkę. W zależności od rodzaju badania, pacjentka otrzymuje informacje o pielęgnacji miejsca wkłucia i dalszych krokach.
Biopsja głuboigłowa piersi
Biopsję wykonuje się w przypadku, gdy inne badania wykazały zmianę w tkankach piersi i wymaga ona pogłębionej diagnostyki. Za pomocą biopsji głuboigłowej możliwe jest pobranie wycinka zmiany i przekazanie go do badania histopatologicznego, które może wykazać, w jakim stopniu (i czy w ogóle) zmiana jest złośliwa.
Badanie to nie wymaga znieczulenia ogólnego, a jedynie miejscowego. Tego samego dnia można wrócić do domu, ale nie zaleca się dźwigania. Pacjentka po badaniu powinna jak najwięcej odpoczywać i się nie forsować, nie kłaść na stronie, na której znajduje się badana uprzednio pierś. Można spodziewać się krwawienia i obrzęku, a także wystąpienia zasinienia w miejscu wkłucia.
Biopsja cienkoigłowa piersi
W odróżnieniu od biopsji gruboigłowej, wersja cienkoigłowa polega na pobraniu płynu i materiału komórkowego, a nie wycinków tkanek. Badanie jest mniej inwazyjne, ponieważ do jego wykonania, zgodnie z nazwą, stosuje się igłę cienką. Dużo rzadziej występują po niej jakiekolwiek powikłania, w tym siniaki czy krwawienia. W czasie biopsji wykonuje się jednocześnie USG, aby kontrolować przebieg badania.
Biopsja – przygotowanie
Biopsja może wymagać pewnego przygotowania, o czym powinien pacjentkę poinformować lekarz lub osoba rejestrująca ją. Nieraz wymaga się:
- odstawienia leków przeciwpłytkowych i/lub zastąpienie ich (należy lekarza poinformować o wszystkich przyjmowanych lekarz oraz suplementach diety),
- wykonanie badań laboratoryjnych zależnych od wskazań do wykonania biopsji.
Nie poleca się stosowania kremów, szczególnie tłustych, w dniu badania. Skórę należy umyć ciepłą wodą i mydłem w dniu wykonania wkłucia. Pacjentka powinna również założyć dobrze utrzymujący biust stanik, który podeprze piersi po badaniu.
Skóra może czuć się napięta i drażliwa do kilku tygodni po badaniu.
Rezonans magnetyczny piersi
Rezonans magnetyczny to niezwykle dokładne, a przy tym nieinwazyjne i niebolesne badanie. Nie jest rutynowo wykonywane u pacjentek, ale istnieją wskazania do poddania się jemu w przypadku chorób piersi. Należą do nich:
- rozbieżność w innych badaniach diagnostycznych, np. ultrasonograficznym i mammograficznym
- wystąpienie lub podejrzenie wystąpienia przerzutów do węzłów chłonnych
- znalezienie przerzutów bez widocznej w USG i mammografii zmiany
- mutacja genowa odpowiadająca za zwiększone ryzyko wystąpienia raka piersi
- ówcześnie przeprowadzone leczenie oszczędzające pierś
- w przypadku znalezienia zmiany i w celu wyeliminowania ryzyka jej wieloogniskowego charakteru.
MR piersi – co i jak
Badanie piersi metodą rezonansu magnetycznego najlepiej wykonać w pierwszej połowie cyklu menstruacyjnego, idealnie po ustąpieniu krwawienia. Jeśli istnieją nagłe wskazania, badanie może być wykonane w czasie miesiączki oraz w drugiej połowie cyklu, jednak w miarę możliwości lepiej tego unikać. W tym aspekcie nie różni się ono od innych badań diagnostycznych. Może ono być dyskomfortowe dla pań, które cierpią na klaustrofobię lub nie lubią przebywać w ciasnych pomieszczeniach.
Większość pacjentek może przyjmować swoje zwyczajowe leki w dniu badania, ale w przypadku hormonalnej terapii zastępczej lekarz kierujący powinien poradzić jak długo przed datą badania należy je odstawić.
Samobadanie piersi
Samobadanie powinno być integralną częścią profilaktyki występowania chorób piersi i sutka. Jest darmowe, bezpieczne, nieinwazyjne i komfortowe dla kobiety je wykonującej, ponieważ robi się je w zaciszu własnego domu. Samobadanie pozwala dokładnie poznać swoją własną budowę tkanek w obrębie klatki piersiowej i wychwycenie wszelkich nieprawidłowości. Każda kobieta ma nieco inna budowę i to, co u jednej jest naturalnie występującym elementem tkanki, u innej pani może okazać się nową zmianą, którą należy dokładnie przebadać.
Badanie piersi – kiedy wykonać?
Samodzielne badanie piersi najlepiej wykonać po menstruacji w pierwszej połowie cyklu (optymalnie między 10. a 14. dniem). Piersi wtedy nie są nabrzmiałe ani bolesne i nie zatrzymują zbyt wiele wody w tkankach.
Rak piersi a ciąża
Jeszcze nie tak dawno temu ciąża była bezwzględnym przeciwwskazaniem do prowadzenia leczenia chemioterapeutycznego raka piersi. Rak piersi był wskazaniem do przerwania ciąży, ponieważ zmiany hormonalne zachodzące w organizmie podczas ciąży mogą (choć nie muszą) spowodować szybszy rozwój nowotworu. Historia zna przypadki, również znanych kobiet, które decydowały się donosić ciążę, przez co leczenie chemioterapeutyczne było wdrożone zbyt późno. Jak jest teraz?
Ciąża podczas leczenia onkologicznego nie zdarza się zbyt często, ale jednak bywa diagnozowana. Lekarze zalecają swoim pacjentkom, aby zabezpieczały się ze swoimi partnerami podczas stosunków, by uniknąć ryzyka zapłodnienia podczas terapii. Może się również zdarzyć, że nowotwór będzie zdiagnozowany już podczas ciąży. Obecnie medycyna zna sposoby na to, aby pacjentka mogła donosić ciążę oraz kontynuować leczenie w trakcie ciąży lub tuż po jej rozwiązaniu.
Podstawowym celem wdrożonej u ciężarnej pacjentki terapii jest:
- wyleczenie raka lub
- zatrzymanie jego rozwoju do czasu rozwiązania ciąży, by po tym czasie włączyć już wszystkie niezbędne sposoby leczenia.
Część kuracji może być prowadzona przez całą ciążę, a po przyjściu dziecka na świat dodaje się kolejne składniki terapii. Obecnie statystyki pokazują, że szanse na wyleczenie, przy odpowiednio przeprowadzonym leczeniu i wcześnie wykrytej zmianie, są podobne do nieciężarnych pacjentek.
Rak piersi w ciąży a rokowania
Szanse na wyleczenie pacjentki ciężarnej zależą od kilku czynników:
Paniom, które planują zajść w ciąży zaleca się wykonać USG piersi i sutków w czasie wizyty ginekologicznej przed rozpoczęciem starań, aby wyeliminować ryzyko rozwinięcia się ewentualnych wczesnych zmian rakowych. Badanie USG może oczywiście być wykonywane w czasie ciąży i jest ono całkowicie bezpieczne, ale ze względu na zmiany, które zachodzą w piersiach w tym czasie, może ono nie być aż tak miarodajne.
Rak piersi – jakie badania można wykonać?
W przypadku, gdy rak piersi został wykryty w czasie ciąży lub pacjentka onkologiczna zaszła w ciążę, istnieje szereg badań, które mogą pomóc jej zespołowi lekarzy określić rodzaj zmiany oraz podjęcie decyzji co do ścieżki leczenia. Do badań, które można wykonać, należy:
- USG piersi
- badanie palpacyjne
- w ściśle określonych przypadkach rezonans magnetyczny piersi
- biopsja cienko i gruboigłowa. Badanie to pozwala jednoznacznie określić rodzaj komórek rakowych.
Badaniami przeciwwskazanymi w czasie ciąży jest scyntygrafia, PET oraz tomograf komputerowy.
Rak piersi w ciąży a leczenie
Jeżeli jest taka możliwość i zmiana się do tego nadaje, lekarze stosują leczenie chirurgiczne. Pacjentki na całym świecie przechodzą operacje w czasie ciąży a nowoczesna medycyna zna sposoby na to, aby zabezpieczyć płód przed negatywnymi ich konsekwencjami. Po 24. tygodniu ciąży zaleca się, aby zabieg był wykonany w ośrodku, które może zabezpieczyć dziecko w przypadku przedwczesnego porodu (3 stopień referencyjności).
W czasie ciąży, jeśli decyzją pacjentki jest kontynuowanie jej, nie stosuje się leczenia radiologicznego. Można je natomiast zastosować niemal natychmiast po przyjściu dziecka na świat.
W ciąży można stosować chemioterapię, ale rządzi się ona innymi zasadami, niż u pacjentek nieciężarnych. Jest ona przeciwwskazana w pierwszym trymestrze ciąży. Co więcej, niektóre leki należące do grupy chemioterapeutyków nie powinny być stosowane u pacjentek na żadnym jej etapie. Należy również stosować dawki, które posiadają udowodnioną skuteczność i cechują się konkretnym profilem bezpieczeństwa. Zatem leczenie chemioterapią jest możliwe i skuteczne, ale lekarzy należy jak najszybciej o fakcie wystąpienia tego czynnika poinformować, by dopasowali profil leku do pacjentki, zapewniając bezpieczeństwo jej i dziecku.
Możliwe jest również zastosowanie terapii bólu, jeśli pacjentka bardzo cierpi z powodu dolegliwości wynikających z leczenia.
Tworzymy zespół ekspertów i pasjonatów tematyki zdrowotnej, dietetycznej i kosmetologicznej. W pisaniu opieramy się na aktualnej wiedzy medycznej, zaleceniach i badaniach naukowych. Przede wszystkim, nie ustajemy w edukowaniu się, aby dostarczyć naszym Czytelnikom jak najszersze i najaktualniejsze informacje z zakresu zdrowia i urody.
