Ospa wietrzna – wysypka, przebieg choroby, leczenie. Czy warto szczepić dzieci przeciw ospie?

Dwa lata pandemii sprawiły, że w przychodniach spadły wskaźniki szczepień dziecięcych przeciw innym chorobom. Fakt, że przez pewien czas placówki edukacyjne, w tym żłobki i przedszkola, były zamknięte, również częściowo spowodował znaczące obniżenie zainteresowania rodziców szczepieniami zalecanymi, w tym ospy wietrznej. Czym jest ospa wietrzna, jaki wirus ją wywołuje i czy naprawdę warto zaszczepić swoje dzieci, nawet jeśli nie chodzą do żłobków?

Wirus ospy wietrznej

Varicella zoster virus odpowiedzialny jest za dwie choroby: ospę (varicella) i półpaśca (zoster). Jest bardzo rozpowszechniony i wysoce zakaźny.

Aby zarazić się ospą wietrzną, dziecko musi mieć bezpośredni kontakt z chorym. Rozprzestrzeniać się również może poprzez wydzielinę z dróg oddechowych, a więc kaszel, kichanie czy niedotrzymywanie higieny np. po wytarciu nosa. Nic więc dziwnego, że ospa uchodzi za chorobę typowo „żłobkową”. Dzieci bez skrępowania dzielą się zabawkami, biorą je do ust i sprawdzają organoleptycznie ich cechy.

Wirus wylęga się nawet 2 tygodnie, dlatego przez pierwsze dni po kontakcie z chorym rodzice ani dziecko nie mają nawet pojęcia o fakcie zakażenia. To dodatkowo komplikuje sytuację w placówkach oświatowych, ponieważ po pierwszym przypadku większość dzieci zaraża się wzajemnie, nie mając o tym pojęcia.

Po przechorowaniu ospy w organizmie zostaje utajona forma wirusa. Rodzi się więc naturalna na niego odporność przynajmniej na kilka lat. Gdy spada, dziecko może w sprzyjających temu warunkach zachorować na półpaśca, a ten również obarczony jest szeregiem powikłań.

Objawy ospy wietrznej

Pierwsze objawy ospy wietrznej częściowo przypominają te znane nam z innych infekcji wirusowych. Należą do nich bóle głowy, ciała, gorączka i ogólnie złe samopoczucie. Z tego względu jest bardzo trudna do rozpoznania w pierwszych dniach choroby, a przez to dzieci nadal wychodzą z domu, potencjalnie zarażając innych. To, co jest charakterystyczne dla ospy to wysypka, najczęściej swędząca, widoczna przede wszystkim w okolicach tułowia, skórze głowy i twarzy. Wypryski, które przez dzieci są często drapane prowadzą nieraz do nadkażeń bakteryjnych, co generuje kolejne komplikacje w leczeniu.

Ospa wietrzna – wysypka

Wysypka występująca w ospie przybiera najpierw postać twardawych grudek, które następnie przechodzą w formę pęcherzyków. Następnie zmieniają się w krostki, aby ostatecznie zaschnąć w strupki. Wysypka u większości osób jest bardzo swędząca, a drapanie niesie za sobą ryzyko komplikacji w postaci potencjalnego zakażenia.

Ospa wietrzna u dziecka – leczenie

Prawdą jest, że większość dzieci przechodzi ospę dość łagodnie, choć trudno im się powstrzymać od płaczu, nadmiernego drapania zmian skórnych. Nie zawsze również uchronią się przed gorączką. W ospie stosuje się leczenie skupione przede wszystkim na łagodzeniu objawów:

• Leki przeciwgorączkowe – paracetamol, ale nigdy ibuprofen czy aspiryna. Ta druga substancja może poważnie wydłużyć i skomplikować przebieg choroby, z groźnymi powikłaniami włącznie. Jeżeli paracetamol nie radzi sobie z obniżeniem gorączki, powinniśmy udać się z tym problemem do lekarza przed zastosowaniem innego leku.
• Kąpiel – codzienna, w ciepłej, ale nie gorącej wodzie. Skórę osuszamy unikając tarcia, a jedynie dotykamy ją miękkim ręcznikiem. Tego samego ręcznika nie może używać żadna inna osoba w domu, najlepiej często go zmieniać.
• Jeżeli występuje świąd, lekarze nieraz zalecają leki przeciwhistaminowe. W przypadku tego wyjątkowo uporczywego objawu ospy stosuje się również gencjanę miejscowo na krostki. Smaruje się je wacikiem nasączonym roztworem fioletu, co redukuje swędzenie. Ma również działanie odkażające.
• Leki przeciwgorączkowe często pełnią również funkcję przeciwbólową.
• Jeżeli u dziecka lub dorosłego mamy do czynienia z ciężką postacią choroby, u osób o obniżonej odporności oraz u tych, u których istnieje wysokie ryzyko powikłań stosuje się również leczenie przeciwwirusowe.

Ospa wietrzna – profilaktyka

Nie ma jedynego i u wszystkich równie skutecznego sposobu na uniknięcie choroby i jej powikłań. Jednakże dotychczasowe doświadczenia i statystyki pokazują, że jest poddanie dziecka pełnemu cyklowi szczepień ochronnych przeciw ospie wietrznej jest w tym przypadku najbardziej efektywne. Nawet jeśli nie uczęszcza ono do żłobka, może wirusa podłapać na podwórku lub od starszego rodzeństwa czy kuzynostwa. Nie jest ono więc całkowicie bezpieczne nawet jeśli przebywa głównie z rodziną.

Szczepienie na ospę wietrzną

Wielu rodziców decyduje się na zaszczepienie swoich dzieci przeciw ospie wietrznej zanim jeszcze mają one okazję zarazić się tą chorobą od innych dzieci. Specjaliści podkreślają, że ospa wietrzna nie jest jedynie chorobą wieku dziecięcego, ponieważ u niektórych dzieci skończyć się może poważnymi konsekwencjami.

Dlaczego szczepić, skoro można przechorować? W większości przypadków pełny cykl szczepień przeciw ospie wietrznej chroni osobę szczepioną przed powikłaniami zachorowania przez całe życie. A te mogą być naprawdę poważne, choć oczywiście nie u każdego dziecka wystąpią:

• bakteryjne zakażenia skóry, w tym wywołane przez paciorkowce, np. zapalenia płuc
• obrzęk lub zakażenie mózgu
• problemy z krzepnięciem krwi
• sepsa (zakażenie krwi)
• znaczące odwodnienie.

Na szczególną uwagę zasługuje również ryzyko zachorowania na półpaśca, czyli dość częsty przypadek u dzieci i dorosłych, które ospę przechorowały (nawet łagodnie). Do najczęściej zgłaszanych należą bóle mięśni i stawów, które nie ustępują razem z wysypką, a mogą się wręcz utrzymywać miesiącami. To samo dotyczy drętwienia kończyn czy chronicznego przemęczenia.

Ospa wietrzna – szczepienia obowiązkowe?

Na razie szczepienie przeciw ospie wietrznej jest jedynie zalecane wszystkim dzieciom, które nigdy na ospę nie chorowały. Zalecane, a więc jest to szczepienie płatne w 100% przez rodziców, zaś szczepionka wydawana jest na receptę (chyba, że przychodnia, do której należy dziecko posiada w swojej bazie dawki i samodzielnie je sprzedaje przy kwalifikacji do szczepienia). Pełny cykl obejmuje dawki dwie. Nie dziwi więc fakt, że wielu rodziców martwi się kosztem szczepienia przeciw chorobie, która uchodzi za łagodną w większości przypadków (choć wcale łagodna nie musi być i w wielu przypadkach nie jest).

Szczepienie przeciw ospie wietrzej refundowane jest dla dzieci uczęszczających do żłobka i przedszkola. W przychodni należy okazać zaświadczenie od placówki oświatowej, że maluch jest tam zapisany i odpowiednio zostanie to odnotowane w dokumentach dla Sanepidu.

Ospa party

Swego czasu dość popularnym niestety trendem było organizowanie przyjęć z udziałem dzieci, na które uczęszczało przynajmniej jedno dziecko przechodzące ospę wietrzną. Miało to na celu zarażenie jak największej liczby maluchów, aby mogły względnie wcześnie przechorować infekcję i uzyskać odporność na długie lata. Niestety, wbrew przewidywaniom, część dzieci uczestniczących w tego typu imprezach przeszło ospę bardzo ciężko lub choroba pozostawiła po sobie ciężkie powikłania.

Ospa wietrzna – dla kogo szczególnie niebezpieczna?

Większość z nas przechorowało ospę w dzieciństwie, co minimalizuje ryzyko zachorowania w dorosłości. Są jednak osoby, które nigdy z tą chorobą nie miały jakkolwiek do czynienia, a według specjalistów, przejście jej w wieku dorosłym niesie za sobą dużo większe powikłania.

Ospa jest szczególnie niebezpieczna dla kobiet w ciąży, które nigdy na nią nie chorowały. Podłapanie wirusa w stanie błogosławionym może powodować ciężki uszczerbek na rozwoju płodu, a nawet poronienie. W przypadku pań ciężarnych, dla własnego bezpieczeństwa powinny całkowicie unikać kontaktu z dziećmi i starszymi osobami, które aktualnie chorują. Te z nas, które zajście w ciążę dopiero planują, a nigdy na ospę nie chorowały mogą rozważyć opcję zaszczepienia się.