Rodzaje nadciśnienia tętniczego – jak je rozpoznać i na czym polega leczenie?
Nadciśnienie pierwotne
Nadciśnienie pierwotne, znane również jako nadciśnienie samoistne lub nadciśnienie idiopatyczne odnosi się do wysokiego ciśnienia krwi rozwijającego się stopniowo w czasie bez możliwej do zidentyfikowania przyczyny. Jest to zdecydowanie najczęstszy rodzaj nadciśnienia. Jest to przewlekły stan chorobowy, w którym ciśnienie krwi jest staje podwyższone i bez wspomagania leczeniem nie jesteśmy w stanie go opanować.
Nadciśnienie nie rozwija się nagle i z początku nie daje absolutnie żadnych objawów. Długotrwałe, niezdiagnozowane, a więc i nieleczone, nadciśnienie ma poważne skutki dla zdrowia i życia chorego.
Przyczyny nadciśnienia pierwotnego
Dokładna przyczyna nadciśnienia pierwotnego jest z reguły niejasne, aczkolwiek uważa się, że może być wynikiem połączenia czynników genetycznych oraz środowiskowych i stylu życia. Historia rodzinna ma niebagatelne w tym przypadku znaczenie, ponieważ dzieci często dziedziczą nadciśnienie tętnicze po swoich rodzicach. Określono ponadto również pewne czynniki ryzyka powstawania nadciśnienia tętniczego u osób, które w swojej rodzinie nie znają takich przypadków.
Czynniki ryzyka nadciśnienia pierwotnego
Osoby, u których występują poniższe czynniki ryzyka charakteryzują się większym ryzykiem wystąpienia u nich nadciśnienia pierwotnego.
Wiek
Chociaż zdarza się u relatywnie młodych osób, ryzyko wystąpienia nadciśnienia wzrasta wraz z wiekiem. Wynika to z mniejszej elastyczności naczyń krwionośnych, które przewodzą krew dużo mniej efektywnie.
Styl życia
Niezdrowy styl życia, w którym obecna jest dieta bogata w sód i produkty wysoko przetworzone, niski poziom aktywności fizycznej, nadmierne spożycie alkoholu, palenie tytoniu oraz otyłość wpływa na rozwinięcie nadciśnienia tętniczego u coraz większej populacji.
Stres
Przewlekły stres i długotrwałe narażenie na czynniki stresogenne mogą przyczyniać się do rozwoju nadciśnienia tętniczego krwi.
Leczenie nadciśnienia pierwotnego
Leczenie nadciśnienia tętniczego obejmuje zarówno farmakoterapię, jak i modyfikację poszczególnych elementów stylu życia. To, kiedy zostaną wprowadzone leki leży w gestii lekarza, ponieważ we wczesnych etapach możliwe jest zaradzenie problemowi wyłącznie przez zaprzestanie palenia, zmianę diety i ogólną poprawę swoich nawyków życiowych. Jeśli jednak lekarz uznaje, że nie należy dłużej czekać na wprowadzenie leków, pacjent powinien jak najszybciej zacząć przyjmować leki i uważnie obserwować swoją reakcję na nie. Podobnież, jeśli leczenie polega na stosowaniu leków, a niekiedy i suplementów diety, a modyfikacja stylu życia nie nastąpi, leczenie będzie istotnie mniej skuteczne i może wymagać późniejszej zmiany leków czy zwiększenia dawek.
Dietoterapia nadciśnienia tętniczego
Chociaż dieta nie jest najczęściej jedynym sposobem leczenia nadciśnienia tętniczego, udowodniono naukowo, że wzmacnia efekty terapii farmaceutycznej i jest bezpieczna dla osób nie tylko cierpiących na nadciśnienie, ale i całkowicie zdrowych czy chorujących na cukrzycę, choroby serca oraz zmagających się z nadwagą. Na czym polega dieta DASH?
Chodzi w niej przede wszystkim o obniżenie spożycia sodu. Dla wielu osób to właśnie ten aspekt jest najtrudniejszy do wprowadzenia w życie, bo polska kuchnia obfituje w sól, popularne są również u nas mieszanki przypraw z kiepskiej jakości dodatkami konserwującymi.
W diecie DASH należy również zwiększyć spożycie produktów bogatych w potas, przede wszystkim warzyw i owoców jak najmniej przetworzonych i niedocukrzanych.
Niezbędnym elementem DASH jest ograniczenie do minimum tłuszczów nasyconych oraz trans i zastąpienie ich tłuszczami nienasyconymi i kwasami omega. Pod kątem spożycia nabiałów, zaleca się rezygnację z pełnotłustych produktów mlecznych, przy czym należy zwracać uwagę na składy produktów typu „light”, bo często zawierają dodatkowy cukier. Sam naturalny cukier może być obecny w diecie w formie nieprzetworzonych owoców i warzyw, które są jednocześnie bogate w błonnik wspomagający trawienie go.
Dieta DASH powinna prowadzić do zmniejszenia i utrzymania odpowiedniej masy ciała, ponieważ nadwaga i otyłość zdecydowanie zwiększają ryzyko pogorszenia z czasem nadciśnienia tętniczego.
Nadciśnienie wtórne
Nadciśnienie wtórne odnosi się do wysokiego ciśnienia krwi, które spowodowane jest bezpośrednio inną jednostką chorobową lub przyczyną. W przeciwieństwie do nadciśnienia pierwotnego, wtórne można przypisać czemu innemu.
Przyczyny nadciśnienia wtórnego
Do możliwych przyczyn występowania nadciśnienia wtórnego należą m.in.
Zaburzenia hormonalne
Nadmierna produkcja hormonu aldosteronu, zespół Cushinga, guz chromochłonny czy nadczynność tarczycy mogą być przyczyną wtórnego nadciśnienia. Taka sytuacja może również wyniknąć na skutek guzy nadnerczy.
Stosowanie niektórych leków
Jeśli pacjent poddawany jest leczeniu niektórymi niesteroidowymi lekami przeciwzapalnymi, przeciwdepresyjnymi, może u nich występować nadciśnienie. Jest to jeden z efektów ubocznych stosowania tych substancji i mija po odstawieniu lekarstwa lub zastąpienia jej innymi (o ile lekarz stwierdzi taką potrzebę).
Bezdech
Wielu z nas kojarzy się z chrapaniem, do którego nie przykładamy należytej wagi. Tak naprawdę bezdech jest niebezpieczny dla naszego zdrowia pod wieloma względami. Jednym z efektów długotrwałego bezdechu jest nadciśnienie tętnicze.
Insulinooporność i stan przedcukrzycowy
W przypadku stanów zwiastujących cukrzycę typu 2 nadciśnienie bywa chorobą z nimi współistniejącą. Wprowadzenie dużych zmian do swojego stylu życia, a niekiedy przyjmowanie niektórych leków (np. metforminy) pozwala na zatrzymanie procesu rozwoju cukrzycy typu 2 i w tym przypadku nadciśnienie może się cofnąć.
Otyłość
Choroba otyłościowa często wiąże się z nadciśnieniem. Wyleczenie jej za pomocą znanych nam metod, w tym operacją bariatryczną u osób, którym dieta i aktywność fizyczna nie wystarczy, może pomóc zlikwidować nadciśnienie tętnicze, o ile stan naczyń krwionośnych nie jest jeszcze
Nadciśnienie wtórne – leczenie
Leczenie nadciśnienia wtórnego nie ma większego sensu, jeśli pacjent i jego lekarz nie zajmą się chorobą podstawową. Może ono obejmować dostosowanie leków, zmianę stylu życia lub zastosowanie obu strategii. W tym przypadku bardzo ważne jest wykonanie dokładnych badań i wywiadu, aby zidentyfikować faktyczną przyczynę nadciśnienia wtórnego.
Cukrzyca, a nadciśnienie – jaki mają związek?
Cukrzyca ma bezpośredni wpływ na występowanie nadciśnienia tętniczego krwi z uwagi na to, że nadmiar glukozy powoduje zesztywnienie naczyń krwionośnych i z czasem stają się one mniej elastyczne. Szacuje się, że 9 na 10 osób chorujących na cukrzycę typu 2 bierze również leki przeciwnadciśnieniowe. U osób z cukrzycą typu 1 nie ma możliwości wyleczenia tej choroby, ponieważ insulina musi zacząć być wstrzykiwana na bardzo wczesnym etapie życia. U osób z cukrzycą typu 2 nie ma znanej farmakologicznej metody wyleczenia tego stanu, ale u wielu osób, które poddały się operacji bariatrycznej, cukrzyca oraz nadciśnienie się cofnęły. Te dwie choroby są również wskazaniem do szybszego wykonania operacji niż u osób z samą chorobą otyłościową właśnie ze względu na większe ryzyko komplikacji z nich wynikających.
Nadciśnienie ciążowe
Inaczej: nadciśnienie indukowane ciążą, to stan występujący wyłącznie w ciąży, nawet u kobiet, które wcześniej ze swoim ciśnieniem krwi nie miały żadnych problemów. Zazwyczaj występuje około 20. tygodnia ciąży, u większości kobiet ustępuje po porodzie.
Do niedawna granicą zdrowego ciśnienia było równe lub wyższe 140 mm/Hg wartości skurczowej i równe lub wyższe 90 mm/Hg wartości rozkurczowej. To się niedawno zmieniło i obecnie dolną granicę nadciśnienia definiuje się jako 130 mm/Hg skurczowego i 80 mm/Hg rozkurczowego. Aby stwierdzić nadciśnienie ciążowe, powinno ono być mierzone kilka razy z odstępem przynajmniej 4 godzin. Przy powtarzających się wysokich pomiarach można zdiagnozować nadciśnienie, które wymaga powzięcia kroków terapeutycznych jak najszybciej.
Nadciśnienie tętnicze ciążowe – przyczyny
Do czynników ryzyka wystąpienia u kobiety nadciśnienia indukowanego ciążą należy m.in. wiek. Kobiety po 40. roku życia częściej zmagają się z nim, niż panie młodsze. Ponadto ryzyko wystąpienia tego rodzaju nadciśnienia wzrasta razem z ciążą mnogą i przypadkami nadciśnienia w rodzinie. Jeśli kobieta cierpiała jeszcze przed zajściem w ciążę na wysokie ciśnienie tętnicze krwi, będzie je nadal miała w czasie ciąży.
Leczenie nadciśnienia ciążowego
Kobietom w ciąży zaleca się częste, nawet codzienne mierzenie ciśnienia własnym urządzeniem w domu. Każdy pomiar powinien być zapisany, np. w pamięci telefonu. Gdy przychodzi czas wizyty u lekarza lub położnej, wynik pomiaru może być nieco wyższy ze względu na stres czy drogę przebytą do gabinetu, więc lista zapisanych wyników daje świetne odniesienie do faktycznego stanu zdrowia pacjentki.
W przypadku opieki na ciężarną, równie istotne jest badanie moczu w celu wykrycia białka, które może być niepokojącą oznaką pogarszającego się stanu zdrowia.
Ciężarne pacjentki, u których stwierdzono nadciśnienie indukowane ciążą mają zalecony odpoczynek, zmodyfikowanie stylu życia i bezwzględne ograniczenie spożycia sodu. Często kobiety te otrzymują zwolnienie z pracy do czasu poprawy wyników, a jeśli to nie nastąpi – do końca ciąży. Stres jest jednym z czynników podwyższających ciśnienie, a praca bywa jego źródłem.
Jeżeli naturalne metody obniżania ciśnienia nie sprawdzają się wystarczająco, lekarz może włączyć leki przeciwnadciśnieniowe bezpieczne do stosowania w ciąży. Nie należy się bać farmakoterapii nadciśnienia, bo nieleczone nadciśnienie ciążowe ma bardzo poważne konsekwencje.
Powikłania nadciśnienia ciążowego
Nieleczone lub leczone w sposób niewystarczający nadciśnienie może być powodem wystąpienia stanu przerzucawkowego, które z kolei prowadzi do uszkodzenia narządów, nieprawidłowej pracy wątroby, problemów z nerkami czy innych komplikacji ogólnoustrojowych. U kobiet w stanie przedrzucawkowym może być konieczne wcześniejsze rozwiązanie ciąży.
Nadciśnienie oporne – czym jest?
Nadciśnienie oporne na leczenie jest stanem, w którym wysokie ciśnienie krwi pozostaje niekontrolowane pomimo stosowania wielu leków przeciwnadciśnieniowych. Rozpoznaje się je, gdy poziom ciśnienia krwi stale utrzymuje się powyżej docelowego zakresu, pomimo przestrzegania ustalonego planu leczenia obejmującego farmakoterapię, modyfikację stylu życia i zdrową dietę.
O nadciśnieniu opornym na leczenie mówimy, gdy ciśnienie jest wysokie pomimo zastosowania przynajmniej trzech różnych rodzajów leków przeciwnadciśnieniowych w odpowiedniej dawce, w tym leków moczopędnych.
Przyczyny nadciśnienia opornego
Gdy lekarz podejrzewa, że pacjent może cierpieć na nadciśnienie oporne na leczenie, może chcieć przeprowadzić dokładniejsze niż wcześniej badania w celu zidentyfikowania możliwej przyczyny i wykluczenie ryzyka nadciśnienia wywołanego lękiem.
Jak leczyć nadciśnienie oporne?
W przypadku nadciśnienia opornego może być konieczne dostosowanie dawek i rodzaju leków, w tym dodanie kolejnego, łączenie różnych klas preparatów przeciwnadciśnieniowych. Lekarz, biorąc pod uwagę dokładny obraz i historię medyczną pacjenta, podchodzi indywidualnie i holistycznie do kwestii obniżenia zbyt wysokiego ciśnienia krwi, zwracając również uwagę na ewentualne interakcje między wszystkimi przyjmowanymi przez pacjenta lekami.
Jeżeli nadciśnienie oporne wywołane jest przez inną jednostkę chorobową, leczy się je jak wariant wtórny, to jest skupiając się na faktycznej jego przyczynie, np. zaburzeniu pracy nerek czy chorobie endokrynologicznej.
Osoby z nadciśnieniem opornym mogą otrzymać zalecenie, aby częściej pojawiać się na wizycie u lekarza specjalisty lub wykonywać badania i przesyłać je mailem do konsultacji. Niezwykle istotne jest ścisłe monitorowanie stylu życia, diety i aktywności fizycznej pacjenta.
Tworzymy zespół ekspertów i pasjonatów tematyki zdrowotnej, dietetycznej i kosmetologicznej. W pisaniu opieramy się na aktualnej wiedzy medycznej, zaleceniach i badaniach naukowych. Przede wszystkim, nie ustajemy w edukowaniu się, aby dostarczyć naszym Czytelnikom jak najszersze i najaktualniejsze informacje z zakresu zdrowia i urody.
