Serdecznik pospolity – właściwości lecznicze i zastosowanie
Leonurus cardiaca to łacińska nazwa serdecznika pospolitego. Ze względu na swój charakterystyczny wygląd bywa potocznie nazywany gęsią stopą lub lwim sercem. Ta wieloletnia roślina z rodziny jasnotowatych od wieków znajdowała zastosowanie w lecznictwie ludowym.
Jak wygląda serdecznik pospolity?
Nim sięgniemy po serdecznik, upewnijmy się, że potrafimy go rozpoznać:
- w zależności od warunków osiąga do 150 centymetrów wysokości;
- z krótkiego poziomego kłącza wyrastają wzniesione i puste w środku łodygi;
- ząbkowane liście pokryte są szarymi włoskami. Mają kolor ciemnozielony, a od spodu mają jaśniejsze zabarwienie;
- dolne liście są wyraźnie w kształcie dłoni, a górne lancetowate, trójsieczne lub trójklapowe
- drobne dwuwargowe kwiaty w kolorze różowym osadzone są na górnych bocznych liściach;
- owocem jest poczwórna rozłupka.
Całą roślinę wyróżnia nieprzyjemny zapach. Teraz, gdy wiemy już, jak rozpoznać serdecznik, sprawdźmy, gdzie najczęściej występuje i gdzie możemy go spotkać w naturze.
Serdecznik pospolity – gdzie rośnie?
Serdecznik pospolity rośnie w strefie klimatu umiarkowanego. Występuje w Europie, Azji i Ameryce Północnej. W naszym kraju to pospolite ziele, które często rośnie pod płotami, obok murów i domów. Możne je też dostrzec na poboczach oraz w parkach i ogrodach. Serdecznik pospolity zaliczany jest do roślin ruderalnych, co oznacza, że rośnie również na zniszczonych terenach, nieużytkach, przy śmietnikach a także w zaniedbanych parkach i opuszczonych ogrodach.
Ziele serdecznika pospolitego – kiedy zbierać?
Znalezienie serdecznika nie powinno sprawić trudności – ale kluczowy jest także odpowiedni moment zbioru, by zachować jak najwięcej cennych składników. Roślina kwitnie od czerwca do września, a jej zbioru dokonuje się na początku kwitnienia. Serdecznik ścina się na wysokości około 25 centymetrów nad ziemią, zbierając liście i młode pędy. Należy wybierać wyłącznie zdrowy surowiec – bez plam, oznak choroby czy zdrewniałych fragmentów.
Ziele serdecznika pospolitego – jak suszyć?
Zebraliśmy świeży serdecznik, teraz czas na jego ususzenie. W tym celu roślinę rozkładamy cienką warstwą na sicie lub blaszce wyłożonej papierem do pieczenia. Suszymy ją w przewiewnym, suchym i zacienionym miejscu – na przykład na strychu. Alternatywnie możemy wykorzystać lekko uchylony piekarnik lub suszarnię ustawioną na temperaturę 35 stopni Celsjusza. Prawidłowo wysuszone ziele powinno zachować naturalną barwę liści i kwiatów. Jeśli nie mamy możliwości samodzielnego zbioru, warto sięgnąć po apteczne mieszanki ziół na wzmocnienie serca. Wiele z nich zawiera serdecznik pospolity jako składnik wspierający pracę serca.
Jak przechowywać suszony serdecznik pospolity?
Prawidłowe wysuszenie to dopiero połowa sukcesu. Równie istotne jest właściwe przechowywanie suszu, aby nie utracił swoich cennych cech. Ususzony serdecznik ostrożnie przesypmy do szklanych lub ceramicznych pojemników i szczelnie zamknijmy. Tego typu naczynia nie wchodzą w interakcje z żywnością. Ziele schowajmy do ciemnej szafki, aby światło słoneczne nie wpłynęło negatywnie na właściwości produktu. Dlaczego warto poświęcić tyle uwagi przygotowaniu ziela? Odpowiedź kryje się w jego bogatym składzie fitochemicznym.
Leonurus cardiaca – składniki aktywne serdecznika pospolitego
Do głównych substancji czynnych serdecznika pospolitego zaliczamy między innymi irydoidy, kawolidy, fenylopropanoidy oraz flawonoidy. Roślina zawiera także glikozydy nasercowe, aminy oraz cholinę.
W mniejszych ilościach obecne są: olejek eteryczny, garbniki, sitosterole oraz sole mineralne, takie jak potas, wapń, krzem i sód. Dzięki temu bogatemu składowi serdecznik znajduje zastosowanie przede wszystkim w produkcji preparatów na uspokojenie oraz na serce. Zawartość licznych substancji czynnych przekłada się na konkretne działanie zdrowotne, które doceniane jest nie tylko w ziołolecznictwie.
Serdecznik pospolity – działanie
Ziele serdecznika pospolitego pomaga wyciszyć nerwy i wspomaga spokojny sen – dlatego jest składnikiem tabletek uspokajających Labofarm. Może przynieść ulgę w dolegliwościach związanych z napięciem, wspiera regulację pracy serca oraz pomaga łagodnie obniżyć ciśnienie. Dodatkowo działa rozkurczowo i delikatnie moczopędnie, co bywa pomocne przy zatrzymywaniu wody w organizmie.
Serdecznik pospolity – zastosowanie
W średniowieczu serdecznik pospolity był wykorzystywany jako środek przeciwskurczowy i ściągający. Stosowano go również jako preparat wykrztuśny oraz pobudzający menstruację. Medycyna ludowa sięgała po ziele serdecznika do łagodzenia napięcia emocjonalnego oraz jako wsparcie podczas chorób kobiecych. Obecnie serdecznik wchodzi w skład ziół leczniczych, które można kupić w formie mieszanek, tabletek i granulatów.
Napar z ziela serdecznika pospolitego
Jedną z najprostszych i najczęstszych form stosowania serdecznika jest napar. Oto jak go przygotować samodzielnie w domu. Emanuel Senderski, w swojej książce „Prawie wszystko o ziołach” zaleca napar z serdecznika pospolitego jako domowy środek wspierający pracę serca, uspokajający, moczopędny i przeciwskurczowy. Mimo że napary ziołowe powszechnie wydają się bezpieczne, to zaleca się przed rozpoczęciem domowej kuracji konsultacje z lekarzem lub farmaceutą.
Składniki:
- 1 łyżka rozdrobnionego ziela serdecznika pospolitego
- 1 szklanka wrzącej wody
Przygotowanie:
Do szklanki wsypujemy ziele serdecznika pospolitego i zalewamy wrzątkiem. Całość przykrywamy i odstawiamy na kwadrans do zaparzenia.
Następnie napój przecedzamy i pijemy po jedzeniu 2 do 3 razy dziennie po pół szklanki.
Jeśli objawy nie ustąpią lub nasilą się należy pilnie skontaktować się z lekarzem bądź farmaceutą.
Serdecznik – przeciwskazania
Stosowanie serdecznika pospolitego nie jest zalecane w przypadku uczulenia na ten surowiec.
Ze względu na brak wystarczających badań, zioła tego nie powinny stosować kobiety w ciąży ani karmiące piersią.
Z podobnych względów przeciwwskazaniem jest również wiek – preparaty z serdecznika nie są rekomendowane dla dzieci i młodzieży poniżej 18. roku życia. Brakuje bowiem rzetelnych danych dotyczących bezpieczeństwa ich stosowania w tej grupie wiekowej.
Tekst ma charakter informacyjny i nie zastępuje konsultacji z lekarzem.
Źródła:
1. M. E. Senderski, „Prawie wszystko o ziołach i ziołolecznictwie”, Wydaw. Mateusz E. Senderski, Wydanie III, Podkowa Leśna 2017 r., str. 564-566
2. Ziele serdecznika – ulotka, Kto ma lek, https://ktomalek.pl/p/ziele-serdecznika-ulotka-cena-zastosowanie-apteka-ziola-do-zaparzania-1-g-g-50-g/, Dostęp dn. 09.06.2025 r.
3. J. Kozłowski, T. Wielgosz, J. Cis, „Zioła z apteki natury. Polskie zioła dla zdrowia i urody”, Wydaw. Publicat S.A., 2013 r., str. 158
4. „Jak dawkować ziele serdecznika? Szczegółowy przewodnik”, Leki PL, https://leki.pl/produkty/ziele-serdecznika/dawkowanie/, Dostęp dn. 09.06.2025 r.
Jako copywriter specjalizuję się w popularyzacji wiedzy o profilaktyce zdrowia, chorobach, metodach leczenia i fitoterapii. Od lat zgłębiam właściwości ziół i ich praktyczne zastosowanie. Tworzę również treści o pielęgnacji dzieci i dorosłych, opierając się na publikacjach naukowych oraz sprawdzonych źródłach. Jestem autorką poradnika „Bez marnowania. Kuchnia zero waste”, w którym promuję świadome podejście do odżywiania i codziennych wyborów. Moim celem jest przekazywanie rzetelnych informacji w przystępny sposób, by wspierać Czytelników w świadomym dbaniu o zdrowie.
