Tężyczka – przyczyny, objawy i leczenie

Jest to jeden z tych objawów, które pozostają niezdiagnozowane przez wiele lat. A gdy lekarz je stwierdzi, nagle wszystkie, nieraz wieloletnie anomalie w zachowaniu i pracy poszczególnych układów organizmu, zaczynają układać się w jedną, spójną układankę. Sprawia, że nie czujemy się normalnie, ale mimo wszystko ignorujemy znaki ostrzegawcze. Czym jest tężyczka, przyczyny, objawy i leczenie?

Tężyczka – czym jest?

Zasadniczo w jej przypadku nie można mówić o chorobie czy schorzeniu, ponieważ nie została do tej pory w ten sposób sklasyfikowana. Jest ona objawem, która sama w sobie wywołuje szereg różnego rodzaju symptomów, od niekontrolowanych skurczy i rozkurczy mięśni, krtani i zaburzeń czucia dotykowego. Najczęściej wywoływana przez niski poziom wapnia (hipokalcemię), choć nie jest to warunek konieczny. Często w tężyczce występuje również niedobór magnezu.

Dlaczego hipokalcemia może wywoływać tężyczkę? Utrzymanie prawidłowego poziomu wapnia we krwi jest niezbędne dla właściwej pracy niemal każdego układu organizmu, w tym serca i układu naczyniowego. Hipokalcemia może występować na skutek niedostatecznej podaży wapnia z dietą lub braku suplementacji bądź nieprawidłowej pracy parathormonu czy odporności na jego działanie. W tym ostatnim przypadku do czynienia mamy z niedoczynnością przytarczyc, która może występować w skutek usunięcia chirurgicznego tego narządu, chorób autoimmunologicznych lub niedoboru magnezu. Jest to więc swoisty łańcuch naczyń połączonych. Do hipokalcemii może również prowadzić niedobór witaminy D, która wpływa na przyswajanie wapnia do krwi, a następnie do jego miejsca docelowego. Hipokalcemia bywa wywoływana przez niewydolność nerek oraz na skutek stanu zapalnego.

Tężyczka może być wywołana przez jedną lub szereg przyczyn. Oprócz wyżej wymienionych, do potencjalnych powodów występowania jej należą brak równowagi elektrolitowej i zasadowej w organizmie oraz zaburzenia metaboliczne. W przypadku elektrolitów istotne jest zachowanie równowagi pomiędzy magnezem i potasem, ponieważ niski poziom obu tych pierwiastków (hipomagnezemia i hipokaliemia) może być przyczyną tężyczki utajonej.

Tężyczka – niedobór wapnia

Jony wapnia odgrywają ważną rolę w stabilizowaniu spoczynkowego potencjału błonowego neuronów, czym zapobiegają ich spontanicznej aktywacji. Hipokalcemia sprawia, że pobudliwość mięśniowo-nerwowa się zwiększa, a przy tym obniża się prób wymagany do aktywacji neuronów. Efekt jest taki, że neurony stają się niestabilne, wyzwalając spontaniczne potencjały czynnościowe. Te z kolei wywołują mimowolne skurcze mięśni, a tym samym – tężyczkę.

Objawy tężyczki

Tężyczkę może charakteryzować całe spektrum objawów, od łagodnych, ledwo zauważalnych po ciężkie, powodujące, że z podejrzeniem udaru lądujemy na SORze. Tam, po raz pierwszy, pada trafna diagnoza tężyczki. Może ona jednak również prowadzić do zaburzeń zagrażających zdrowiu, a tych w żadnym wypadku nie należy ignorować.

Do łagodnych symptomów tężyczki należą drętwienie wokół ust i niekontrolowane skurcze mięśni twarzy. Zdarza się, że jeden kącik zaczyna drżeć i samoistnie się opuszczać, co rodzi podejrzenie udaru. Typowym objawem tężyczki są również skurcze mięśni – mniej lub bardziej bolesne, oraz parestezje w obrębie kończyn i palców. W bardziej poważnych przypadkach skurcze krtani mogą powodować problemy z oddychaniem, napady drgawek, nieregularne bicie serca , wymioty.

Tężyczka wpływa również na komfort psychiczny pacjenta, to jest na jego ogólne samopoczucie, podatność na stres. Osoba z tężyczką może dużo szybciej wpadać w złość, nie potrafić kontrolować swoich nerwów i niektórych reakcji.

Badania na tężyczkę

Doświadczony lekarz po wstępnym zapoznaniu się z pacjentem i przeprowadzeniu wywiadu będzie w stanie określić ryzyko występowania tężyczki w danym przypadku. Do jej pełnego zdiagnozowania potrzebne są jednak badania, które można wykonać zarówno ze skierowaniem, jak i na własną rękę.

W diagnostyce laboratoryjnej pod kątem ryzyka występowania tężyczki sprawdza się przede wszystkim:

• Wapń całkowity – celem określenia ewentualnego niedoboru
• Wapń zjonizowany – jego poziom w osoczu. W idealnym przypadku powinien stanowić połowę wapnia całkowitego w normie. Jest to ważny parametr, bo nawet jeśli wapń całkowity nie odbiega od prawidłowego wyniku, zjonizowany może wskazywać na niedobór.
• Witamina D metabolit 25(OH)D – niedobór cholekalcyferolu często bezpośrednio upośledza wchłanianie wapnia do organizmu. Poza tym jest ona potrzebna do wchłaniania magnezu. Bez właściwego poziomu witaminy D, suplementacja magnezu jest właściwie bezpodstawna.
• Magnez – niezbędny dla zachowania równowagi elektrolitowej, która może leżeć u podstaw tężyczki.
• Potas – w celu znalezienia przyczyny braku równowagi elektrolitowej
• Parathormon – którego niedobór może wskazywać na niedoczynność przytarczyc, objawiającą się właśnie tężyczką.
• Witaminy z grupy B: kobalamina, kwas foliowy – witaminy wpływające na proces tworzenia krwi, homocysteiny, pracę układu nerwowo-mięśniowego.

Co, jeśli badania laboratoryjne nie wskazują na niedobory poszczególnych metabolitów, ale symptomy mimo wszystko kierują ku diagnozie tężyczki?

Rozstrzygnięcie może przynieść tak zwana próba tężyczkowa. Badanie EMG pozwala ocenić, czy występuje nadpobudliwość mięśni po tym, jak podda się je stymulacji impulsem elektrycznym. Badanie wykonywane jest w specjalistycznych gabinetach, a urządzenie do tego przeznaczone bada potencjały elektryczne. Trwa do około 40 minut, a opis otrzymuje się natychmiast po nim. Próba tężyczkowa pozwala ocenić, czy przy prawidłowych wynikach wapnia występuje tak zwana tężyczka utajona.

Tężyczka utajona – objawy

Jest to łagodniejsza forma tężyczki, w której występują objawy często o mniejszym natężeniu, nie wynikające z niedoboru wapnia. W wersji utajonej obserwuje się natomiast niedobór, nieraz znaczny, magnezu, witaminy D i/lub parathormonu. Ta forma tężyczki może również się pojawić po chirurgicznym usunięciu przytarczyc.

Typowymi objawami tężyczki utajonej są reakcje nerwowe:

• nadmierne, ciągłe zmęczenie,
• problemy z nastrojem, zaburzenia pracy układu nerwowego,
• podatność na stres,

a także wszystkie rodzaje symptomów mięśniowych występujących w tężyczce jawnej.

Tężyczka nerwicowa

Stan nazywany tężyczką nerwicową występuje, gdy dochodzi do sytuacji, w której tracimy równowagę nerwową, stres bierze górę i dochodzi do ataku na przykład na układ oddechowy. Obserwuje się wtedy stan nadmiernego niepokoju, ataki paniki, hiperwentylację, przygnębienie i skupienie na negatywnych emocjach. Do tężyczki nerwicowej dochodzi u osób ze skłonnością do nerwicy lękowej przy jednoczesnym zaburzeniu wchłaniania i witaminy D w organizmie.

Hiperwentylacja może sprawić, że wapń, który obecny jest we krwi zacznie łączyć się z białkami i nie będzie mógł spełniać swojej roli. Jeśli do tego typu epizodów będzie dochodzić regularnie, pomimo braku niedoboru, będzie dla organizmu bezużyteczny. Wtedy właśnie do czynienia mamy z tężyczką utajoną, gdy poziom wapnia jest w normie, ale nic ze sobą nie gra tak, jak powinno. A to z kolei powodować będzie postępowanie objawów chorobowych.

Leczenie tężyczki

Jeżeli stwierdzona zostaje ciężka postać tężyczki z dużym niedoborem wapnia, w pierwszej kolejności leczenie polega na jak najszybszym uzupełnieniu go. Jednocześnie podaje się wszystkie te witaminy i minerały, których niedobór został wykazany w badaniach, czyli magnezu, witaminy D i ewentualnie witamin z grupy B. Jeżeli badania wykazały niski poziom parathormonu, lekarz może zlecić badania diagnostyczne przytarczyc i tarczycy. Leczenie opiera się również na regularnych kontrolach lekarskich, gdzie specjalista przeprowadza badanie fizykalne, wywiad i co jakiś czas zleca badania laboratoryjne, aby obserwować, czy suplementacja pomaga przywrócić równowagę.

Magnez bardzo dobrze wchłania się, jeśli podany jest razem z witaminą B6, a także jeśli suplementuje się regularnie witaminę D. Dodajmy, że obecnie każdemu człowiekowi żyjącemu w naszej szerokości geograficznej zaleca się podanie preparatów z cholekalcyferolem w liczbie jednostek odpowiedniej dla ich wieku, wagi oraz stwierdzonego badaniami niedoboru.

Jeżeli u podłoża tężyczki leży stres i nerwica, lekarz diagnozujący tężyczkę może skierować swojego pacjenta do psychiatry lub psychoterapeuty na konsultację. W tym przypadku konieczne może być wprowadzenie rutynowych technik relaksacyjnych, ćwiczeń czy medytacji.

Dieta w tężyczce

Choć tężyczki nie da się wyleczyć tylko dietą, jest ona bardzo ważnym elementem terapii. Wzbogacenie swojego jadłospisu o produkty bogate przede wszystkim w magnez oraz edukacja w zakresie właściwej obróbki tych produktów jest dobrym początkiem do wspierania terapii tężyczki.

Przede wszystkim „dieta tężyczkowa” nie powinna pomijać żadnych grup spożywczych – musi być zbilansowana i bogata w różnego rodzaju produkty. Jako że magnez, czy to z diety czy z suplementów, wchłania się w jelicie, należy zadbać o dobre środowisko dla probiotycznych bakterii. Dlatego włączenie do diety produktów bogatych w prebiotyki – żywność dla bakterii jest istotna dla suplementacji organizmu w magnez.

Nawet jeśli magnez jest przyjmowany w formie tabletek, nie oznacza to, że można go pominąć w diecie. Tabletki – suplementy lub leki, nie rozwiązują samego problemu, jeśli nie wspieramy ich odpowiednim sposobem odżywiania. Dlatego w zbilansowanej diecie powinny znaleźć się:

• rośliny strączkowe,
• różnego rodzaju kasze i ryże,
• orzechy i pestki,
• gorzka czekolada, kakao,
• płatki śniadaniowe – orkiszowe, jaglane, żytnie, owsiane, etc,
• tłuste ryby morskie,
• ciemne pieczywo,
• zielone warzywa.

Na ilość magnezu w produktach spożywczych ma wpływ również obróbka termiczna. Zdrowe tłuszcze są bardzo potrzebne dla zachowania zdrowia, jednak nadmierna ilość tłuszczu może ograniczać wchłanianie magnezu z diety.

Dobrym sposobem na uzupełnienie magnezu w codziennej diecie jest picie wody w niego bogatej.

Czy tężyczkę można wyleczyć?

To zależy od przyczyny jej występowania. Jeśli leczenie ogranicza się do uzupełniania niedoborów i trwałej zmiany nawyków żywieniowych, aby ataki się nie zdarzały, tak – jest to możliwe. Jednak jeśli u jej przyczyn leżą zaburzenia neurologiczne czy psychologiczne, leczenie może trwać nieco dłużej i być bardziej skomplikowane. W szczególności, jeśli do czynienia mamy z nerwicą, leczenie może obejmować wizyty terapeutyczne u psychiatry.

Jeśli tężyczka powodowana jest przez zaburzenia pracy przytarczyc czy też ich całkowity brak, niestety całkowite jej wyleczenie nie będzie możliwe. Lekarz będzie jednak w stanie wydać odpowiednie zalecenia swojemu pacjentowi, aby zminimalizować ryzyko występowania napadów.