Wpływ energetyków na zdrowie osób dorosłych i dzieci

O energetyzujących napojach mówiło się ostatnio dużo w kontekście nowych regulacji prawnych, nakładających na producentów obostrzenia względem określonej puli produktów i, a na sprzedawców – zakaz sprzedaży ich osobom poniżej 18. roku życia. Okazuje się, jednak, że niektórzy znajdują sposób na ich obejście. Tym ważniejsza wydaje się być edukacja dotycząca szkodliwości napojów energetycznych i ich zastosowania.

Napoje energetyczne a zdrowie

Napoje energetyzujące są dostępne na polskim rynku od wielu lat. Ceni się je przede wszystkim za ich pobudzające działanie połączone z przyjemnym smakiem. Spożywane raz na jakiś czas przez osoby dojrzałe prawdopodobnie nie wyrządzą szkody organizmowi. Reakcja będzie odczuwalna, ale po jakimś czasie pobudzenie opadnie, bo organizm nie może zbyt długo funkcjonować na wysokich obrotach bez ograniczeń. Problem zaczyna się tam, gdzie dyskusja na temat picia energetyków przez osoby młode, niedojrzałe, a także względem tych, które już są od napojów energetycznych uzależnione. Dlaczego energetyki są szkodliwe?

Ile kofeiny ma energetyk?

Za napój energetyczny uważa się produkt w formie płynnej zawierający dużą ilość kofeiny oraz innych stymulantów, najczęściej w formie gazowanej, niezawierający alkoholu. Należy do grupy produktów zwanych żywnością funkcjonalną – właśnie z uwagi na funkcję, którą pełnią.

Zawartość kofeiny w napoju energetyzującym może różnić się w zależności od producenta lub linii. Często zawierają dodatek substancji słodzących, witamin z grupy B. Badania dowiodły, że faktycznie w krótkim czasie poprawiają funkcje poznawcze, takie jak pamięć, koncentracja czy czas reakcji, a także zmniejszają poczucie zmęczenia. Nie wiadomo, czy jest to jedynie kwestia wysokiej zawartości kofeiny czy również innych stymulantów oraz cukru.

Napoje energetyzujące z dodatkiem elektrolitów są również często spożywane przez osoby regularnie uprawiające sport. Dodają energii i uzupełniają minerały zużyte na intensywną aktywność fizyczną.

Napój energetyczny a kawa i herbata

Uważa się, że kawa i herbata są jednymi z najzdrowszych napojów powszechnie dostępnych. Zawierają jednak kofeinę, którą znajdziemy też w napojach energetyzujących. O co więc chodzi?

W kawie, poza kofeiną, jest również około tysiąca związków, które razem sprawiają, że doskonale działa na nasze zdrowie. Podobnie jest z herbatą. Kawy i herbaty nie pijemy również aż tak dużo, by mogła dla nas stanowić zagrożenie, chyba że występuje u nas uzależnienie. Napoje energetyczne w składzie mają bardzo wysoką ilość kofeiny oraz innych związków, służą do szybkiego podniesienia energii w wyjątkowej sytuacji. Przede wszystkim, jednak, jest to dawka jednorazowa, najczęściej połączona z dużą ilością cukru oraz dodatkowych substancji energetyzujących. Nie można więc przyrównywać kawy i herbaty do napoju energetycznego jako tożsamych.

Codzienne picie energetyków

Napój energetyczny może być pomocny, gdy spożywamy go w czasie kryzysu, nadmiernego zmęczenia czy konieczności wzmożonej koncentracji. Nie znaczy to, jednak, że może być wypijany codziennie. Może to mieć poważne konsekwencje dla zdrowia.

Codzienne spożywanie napojów z kofeiną i innymi stymulantami może zwiększać trwale ciśnienie tętnicze krwi oraz tętno, a także negatywnie wpływać na funkcjonowanie serca.

Jako że napoje energetyzujące z reguły mają dodatek klasycznego cukru, spożywanie ich każdego dnia może również zaburzać gospodarkę glukozowo-insulinowa, tj. z czasem zwiększać ryzyko wystąpienia insulinooporności, a nawet cukrzycy typu 2.

Skutki picia energetyków z alkoholem

Nie da się ukryć, że napoje energetyczne są bardzo smaczne. Z tego względu są często składnikiem drinków, w których łączy się je z napojami wyskokowymi. Nie jest to jednak bezpieczny napój, ponieważ łącząc pobudzające działanie kofeiny możemy maskować działanie depresjogenne alkoholu. To może zatem sprawiać, że alkoholu wypijemy de facto więcej, a to jest bardzo szkodliwe dla całego organizmu. Początkowo poczujemy się lepiej – będziemy mieć więcej energii do zabawy, rozmowa będzie się lepiej układać, ale po jakimś czasie organizm może odmówić posłuszeństwa ze zdwojoną siłą.

Szkodliwość napojów energetycznych dla dzieci – czy jest się czym przejmować?

Napoje energetyczne przede wszystkim nie powinny być spożywane przez dzieci: ani regularnie, ani sporadycznie. Zawierają zdecydowanie zbyt dużo cukru, stymulantów.

Dzieci i młodzież nie ma świadomości na temat tego, jaka dawka kofeiny czy innej substancji energetyzującej jest dla nich bezpieczna. Kofeinę i taurynę znajdziemy naturalnie występujące w wielu produktach spożywczych i nie da się ich całkowicie uniknąć, jeśli dziecko ma zróżnicowaną dietę i generalnie wszystko może jeść. Nastolatki nieraz piją też kawę, więc kofeina znajduje się w ich jadłospisie. Nie ma jednak jednoznacznych zaleceń co do zdrowej ilości kofeiny na dzień, ponieważ nie uważa się, aby jakakolwiek jej ilość była dla nich w pełni bezpieczna. Napój energetyzujący nie tylko zawiera dużą ilość kofeiny, ale i taurynę, L-karnitynę albo guaranę z dodatkiem cukru. Jest to bomba energetyczna, po której młody organizm po prostu wariuje.

Regularne spożywanie kofeiny przez dzieci i młodzież może prowadzić do zaburzeń rytmu serca, wzrostu ciśnienia tętniczego krwi oraz zaburzeń pracy mięśnia sercowego. Efekt ten, jeśli wystąpi, będzie silniejszy niż u osób dorosłych.

Układ nerwowy

U dzieci i młodzieży układ nerwowy dopiero się rozwija. Włączenie dużej ilości kofeiny do diety przez bardzo młode osoby może zaburzać prawidłowy rozwój ich funkcji poznawczych. Z początku będą one zapewne dużo lepsze, bo stymulanty wykazują takie działanie, jednak w młodym organizmie o uzależnienie jest dużo łatwiej i jeśli mózgowi nie będzie dostarczana coraz większa ich ilość, funkcje te będą opadały.

Jako że dzieci i młodzież naturalnie ważą mniej od osób dorosłych, może również dojść do zatrucia kofeiną, co z kolei wywołuje problemy ze strony układu pokarmowego: nudności, wymioty, a nawet drgawki.

Kofeina działa diuretycznie, to znaczy odwadniająco. W przypadku kawy czy herbaty ten efekt jest praktycznie niewidoczny, chyba, że pijemy ich bardzo dużo. W napojach energetycznych taka ilość kofeiny u dzieci może działać właśnie w ten sposób.

Cukier i słodziki

Wiemy, że cukier w diecie dziecka powinien być ograniczany ze względów zdrowotnych, ale i w celu budowania zdrowych nawyków żywieniowych. Energetyki zawierające dużą ilość cukru powodują u dzieci i młodzieży znaczne zwiększenie ryzyka wystąpienia cukrzycy typu 2, podobnie jak w przypadku osób dorosłych. Z tą różnicą, że dzieci są zdecydowanie bardziej narażone na długotrwałe skutki zachorowania.

Rytm dobowy

Częste spożywanie dużej ilości kofeiny z czasem zaczyna zaburzać naturalny rytm dobowy, tj. wzorce snu. Takie zaburzenia powodują ograniczenie funkcji poznawczych, utrudnione wstawanie, problemy z nauką, a także ograniczenie odpoczynku sennego. To z kolei wpływa na stan emocjonalny i psychiczny, szczególnie u rozwijających się dzieci i młodzieży.