Zawał serca – jak rozpoznać objawy i czy istnieją różnice pomiędzy płciami?

Choroby serca, w tym zawał, to wciąż najczęstsza przyczyna śmierci ludzi na całym świecie. Pomimo rosnącej świadomości dotyczącej zdrowego trybu życia i coraz doskonalszych technik leczenia, zbiera swoje żniwo. W przypadku zawału serca, kluczowa jest świadomość samego pacjenta na temat tego schorzenia i wczesnych objawów, by w porę zgłosić się do lekarza. Co trzeba wiedzieć?

Co to jest zawał serca?

Z zawałem serca mamy do czynienia, gdy przepływ krwi do pewnej części tego mięśnia jest zablokowany przez czas na tyle długi, że w danym miejscu obumiera lub ulega uszkodzeniu. U wielu osób ma to miejsce w wyniku choroby wieńcowej, ale nie jest to definitywną regułą.

Razem z brakiem dopływu krwi, serce przestaje być zaopatrywane w tlen i składniki odżywcze. To właśnie niedotlenienie powoduje tak daleko idące konsekwencje zdrowotne.

Choroba wieńcowa

Choroba wieńcowa to stan, w którym światło tętnicy jest zwężone przez cholesterol, zwapnienie lub inne substancje, które się w nich mogą gromadzić. Inaczej chorobę wieńcową nazywamy miażdżycą.

Pęknięcie blaszki miażdżycowej

Jeśli blaszka miażdżycowa nagromadziła się w innym miejscu i jej kawałek odkleił się, może z krwiobiegiem przywędrować do tętnic wieńcowych. Tam może spowodować blokadę, która doprowadzi do zawału. Podobny efekt może nastąpić, gdy nie będzie to blaszka miażdżycowa a skrzep krwi.

Jak długo trwa zawał serca?

Nie ma na to pytanie jednoznacznej odpowiedzi. U niektórych może to być bardzo długi proces, który umożliwia sprawną diagnostykę i wdrożenie leczenia, a u innych będzie on przebiegał bardzo gwałtownie i szybko. Dlatego warto znać symptomy zawału, by w razie podejrzenia szybko wezwać pomoc.

Rodzaje zawału serca

Do typów zawału serca zaliczamy:

Zawał z uniesieniem odcinka ST – tętnica wieńcowa jest całkowicie zablokowana, co sprawia, że serce nie otrzymuje krwi z tej tętnicy w ogóle. Leczenie obejmuje angioplastykę – zastosowanie balonika w celu otwarcia światła przyblokowanej tętnicy oraz zastosowanie stentu w tym miejscu, by ją w ten sposób utrzymać. Balonikowanie jest również praktykowane u osób ze zdiagnozowanym skrzepem lub blaszką miażdżycową w celu zminimalizowania ryzyka zawału.

Zawał bez uniesienia odcinka ST – występuje, gdy tętnica wieńcowa zablokowana jest tylko częściowo, przez co ilość krwi dostarczanej do serca jest zredukowana, ale nie do zera i przez określony czas. Ten rodzaj zawału nie powoduje tak rozległych uszkodzeń. Można go zdiagnozować za pomocą badań krwi w celu wykrycia podwyższonego poziomu troponin. Badanie to jest szczególnie przydatne, gdy interpretacja badania EKG jest trudna lub zapis jest niejednoznaczny. Leczenie tego typu zawału może obejmować angioplastykę, ale w zależności od przypadku lekarz może zalecić stosowanie farmakoterapii. Jednym z leków często stosowanych na wyraźne polecenie lekarza jest kwas acetylosalicylowy (np. w postaci tabletek Acard).

Uniesienie lub brak uniesienie odcinka ST odnosi się do zapisu EKG, w którym pojawia się charakterystyczny wzór.

Przyczyny zawału serca i czynniki ryzyka

Chociaż zawał serca może dotknąć każdego niezależnie od wieku, płci czy rasy, istnieją pewne czynniki ryzyka, które predysponują nas do doświadczenia go chociaż raz w życiu:

• wiek – ryzyko wystąpienia zawału rośnie razem z wiekiem, szczególnie po 60. roku życia,
• płeć – do czasu menopauzy, panie są statystycznie mniej narażone na zawał; po menopauzie ryzyko to się wyrównuje, a u niektórych kobiet nawet przewyższa ryzyko u mężczyzn,
• wysokie ciśnienie – nieleczone nadciśnienie tętnicze jest jednym z najpoważniejszych czynników ryzyka zawału serca,
• historia rodzinna – osoby, u których w rodzinie wystąpił zawał serca powinny mieć świadomość, że ryzyko u nich jest wyższe.

Na powyższe czynniki ryzyka niestety nic nie poradzimy (nadciśnienia nie da się technicznie wyleczyć, ale można przyjmować leki je obniżające). Istnieją jednak czynniki modyfikowalne, w których nasza interwencja może zdecydowanie polepszyć nasze rokowania, nawet jeśli znajdujemy się w grupie ryzyka:

• palenie tytoniu – nie ma wątpliwości i istnieją dowody naukowe wskazujące na to, że palenie wzmaga gromadzenie się płytki w świetle naczyń krwionośnych, co podwyższa ryzyko zawału,
• wysoki poziom cholesterolu – tutaj modyfikacji powinna ulec przede wszystkim dieta i poziom aktywności fizycznej, ale osoby o wysokim cholesterolu LDL i trójglicerydach, niedającym się zbić zmianami stylu życia, powinny skonsultować się z lekarzem w celu dobrania farmakoterapii,
• cukrzyca typu 2 i otyłość – te dwie choroby często współistniejące z nadciśnieniem, podwyższają ryzyko wystąpienia zawału serca,
• stres – jeden z najważniejszych czynników, które powinny być zmodyfikowane w celu uniknięcia zawału,
• alkohol – nadmierne spożycie może prowadzić do podwyższenia ciśnienia, zaburzeń cukrzycowych oraz otyłości.

Wczesne objawy zawału

Wczesne rozpoznanie objawów zawału jest kluczowe dla szybkiej diagnostyki i powodzenia leczenia. Zawał serca, niezależnie od rodzaju, jest zawsze stanem zagrożenia życia i wymaga opieki specjalistycznej. Co istotne, istnieją różnice pomiędzy symptomami u kobiet i mężczyzn, przez co panie mogą mieć w tym problem.

Niezależnie od płci objawy zawału obejmują: ból i dyskomfort w klatce piersiowej, porównywane o ściskania, ucisku czy rozpierania od środka, w okolicach mostka lub nieco po lewej stronie. Dodatkowym objawem jest duszność, która może współwystępować z bólem, lub samodzielnie. Chorzy często odczuwają bóle lub drętwienie jednej lub obu kończyn górnych, plecach, sztywność karku, szczęki, dyskomfort okolicy jamy brzusznej.

Kobiety częściej jednaj odczuwają duszności, nudności, sztywnienie pleców i szczęki, mogą również być bardziej osłabione i zmęczone. Oznacza to, że nawet jeśli nie odczuwają klasycznie przypisywanego zawałowi bólu w klatce piersiowej, inne objawy współwystępujące z nim, mogą być właśnie objawami zawału serca. To właśnie sprawia, że nie zgłaszają się do szpitali, nie kontaktują z pogotowiem i po prostu czekają, aż dyskomfort minie. Różnice w symptomach pomiędzy kobietami a mężczyznami, poza typowymi czynnikami ryzyka, mają podłoże hormonalne. Ponadto kobiety mogą częściej cierpieć na dysfunkcję czy dławicę mikronaczyniową, która powoduje nieprawidłowe działanie niewielkich naczyń wieńcowych.

Ból lewej ręki a zawał – czy zawsze się pojawia?

Najczęściej utożsamiamy ból lewej ręki z zawałem, tymczasem nie musi on występować. O ile tego typu objaw pojawia się w miarę często, nie jest konieczny dla rozpoznania przez chorego u siebie zawału serca.

Przeżywalność po zawale serca

Rokowania zależą od tego, w jakim stanie pacjent trafi pod opiekę lekarską, ile czasu upłynęło od pojawienia się zawału i objawów oraz od czynników ryzyka, które predysponowały tę osobę do wystąpienia zawału. Statystycznie leczenie będzie skuteczniejsze u osób, które prowadzą higieniczny tryb życia, jednak wyjątki od tego reguły również istnieją. Warto jednak pamiętać, że dla własnego bezpieczeństwa i zdrowia lepiej pojawić się na SORze lub wezwać karetkę o jeden raz za dużo niż za mało.